تحلیلی بر گستره فضایی فقر آموزشی در شهر اردبیل

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 9، شماره 36، بهمن 1399، صفحه 21-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاضل احدی^{* 1}؛ حسین نظم فر²؛ محمد تقی معصومی³؛ اکبر آبروش⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³استادیارگروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،واحد اردبیل ، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

⁴دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،واحد اردبیل ، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

سوال اصلی(یا هدف اصلی):  ارزیابی میزان فقر آموزشی در بلوک‌های مختلف شهر اردبیل و خوشه‌بندی فقر آموزشی در این شهر (خیلی فقیر، فقیر، متوسط، مرفه، خیلی مرفه).
در قرن بیست و یکم، یکی از شاخص‌های پیشرفت شهری، مسأله‌ی پایین بودن فقر شهری است.یکی از مولفه‌های فقر شهری، فقر آموزشی هست. این پژوهش نشان داد که فقر آموزشی دارای توزیع خوشه‌ای و خود همبستگی فضایی در شهر اردبیل است. ولی عدم تعادل گستره فضایی در بین محلات در این مولفه سبب به هم خوردن نظم فضایی و رشد اسپیرال شهری در برخی از قسمت‌های شهر اردبیل و به حاشیه کشیده شدن بسیاری از مناطق دیگر شهر شده است.به طور نسبی بخش جنوب و جنوب غربی شهر را بلوک‌های خیلی مرفه و مرفه را در بر می‌گیرد و بلوک‌های فقیر و خیلی فقیر از نظر فقر آموزشی در بخش شمال غربی و جنوب شرقی دیده می‌شود. لکه‌های داغ شامل شهرک‌های جدید هستند که بعد از سال 1370در اردبیل احداث شده‌اند. در مقابل، لکه‌های سرد بیشتر در حاشیه شهر اردبیل و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی که حاصل مهاجرت از شهرهای دیگر می‌باشد را شامل می‌شود. حد فاصل این دو منطقه یعنی نواحی مرکزی و در کل بافت اولیه شهر لکه‌های معتدل و مرز عبور فقر آموزشی را شامل می‌شوند. داده‌های خام بلوک‌ها بر اساس سرشماری سال 1395 بدست آمد، میزان فقر آموزشی با استفاده از نرم افزار R  و با روش ANP وزن دهی شد و از نرم افزار Arc GIS جهت تحلیل لکه‌های داغ گستره فضایی فقر شهری بر حسب فقر آموزشی آن‌ها رسم شد.

کلیدواژه‌ها

فقر آموزشی؛ شهر اردبیل؛ گستره فضایی؛ تحلیل لکه‌های داغ

مراجع

مقاله­ها

اصغر‌پور، کسری؛ خانلو، نسیم؛ زیاری، کرامت الله؛  شالی امینی، وحید، (1397). تحلیل فضایی فقر شهری در جهت رسیدن به عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: محله دزاشیب منطقه یک شهرداری تهران)، پژوهش‌های اخلاقی، 9 (1)، 36-21.

بمانیان، محمدرضا؛ رضایی راد، هادی؛ منصور رضایی، مجید، (1390). ارزیابی خصیصه‌های اقتصادی در شناسایی گستره‌های فقر شهری با استفاده از تکنیکهای Delphi و AHP (مطالعه موردی: شهر کاشمر)، فصلنامه مدیریت شهری، 5 (2)، 166-153.

پیران، پرویز (1370)، «دیدگاه‌های نظری در جامعه شناسی شهر و شهر نشینی»، مجله اطلاعات سیاسی_اقتصادی، سال ششم ،شماره سوم و چهارم، آذر و دی، شماره 52-51.

جواهری، حسن؛ حاتمی نژاد، حسین؛ زیاری، کرامت اله؛ پور احمد، احمد. (1393). رویکرد فازی و پهنه‌بندی فقر چندبعدی در فضاهای شهری (نمونه موردی: شهر کامیاران)، فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی منطقه‌ای، 4 (13)، 30-13.

مجیدی خامنه، بتول؛ محمدی، علیرضا؛ (1384). درآمدی بر شناخت و سنجش فقر شهری، نشریه علمی –پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، 6 و 7.

روستایی، شهریور؛ احدنژاد، محسن؛ اصغری زمانی، اکبر؛ زنگنه، علیرضا و سعیدی، شهرام، (1394). ارزیابی فقر شهری در محلات اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه با استفاده از مدل تحلیل عاملی (نمونه موردی: محله دولت آباد و شاطرآباد سال1385)، نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، 53 (19)، 166-137.

روستایی، شهریور؛ کریم زاده، حسین؛ زادولی، فاطمه، (1395). بررسی تحلیل فضایی گسترش فقرشهری در شهر تبریز طی سال های 1385-1375، آمایش جغرافیایی فضا، 6(22)، 136-125.

روستایی، شهریور؛ رحمتی، خسرو؛ شیخی، عبداله، (a1395). توزیع فضایی و پهنه‌بندی فقر شهری بر پایه مولفه‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی (مطالعه موردی: شهرستان میاندوآب)، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 8(3)، 64-43.

روستایی، شهریور؛ کریم‌زاده، حسین؛ زادولی، فاطمه، (1397). مقایسه تحلیل آمار فضایی با آمار کلاسیک در تحلیل شاخص‌های اجتماعی فقر شهری تبریز، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 8(31)، 165-153.

زنگانه، احمد، تلخابی، حمیدرضا، گازرانی، فریدون، یوسفی فشکی، محسن، (1394). گستره های فضایی فقر شهری اراک، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 2 (1)، 107-93.

زنوز، هادی، (1379). ارتباط فقر و نابرابری با سیاستهای اقتصادی دولت، مجموعه مقالات فقر در ایران، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

فرهادی خواه، حسین؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ شاهی، عارف؛ ظفری، مسعود، (1396). تحلیل فضایی فقر شهری در سطح محله‌ها (نمونه پژوهی: شهر مشهد). اقتصاد شهری، 2(2)، 17-36.

فتاحی، سجاد؛ رفیعی، نسترن؛ شاهی، عارف؛ چغازردی، جلال؛درودی، مسعود، (1396). مسئله شناسی راهبردی توسعه در استان اردبیل، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

موحد، علی، ولی نوری، سامان، (1396). تحلیل پویایی فقر شهری در کلان شهر تهران 1375 – 90. جغرافیا،  فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، 15 (55)، 50-37.

موحد، علی، ولی نوری، سامان، حاتمی‌نژاد، حسین، زنگانه، احمد، کمانرودی کجوری، موسی، (1395). تحلیل فضایی فقر شهری، فصلنامه علمی – پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 4 (3)، 36-19.

علیجانی، بهلول (1394). تحلیل فضایی ،نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال دوم، شماره 3.

نظم فر، حسین، محمدی حمیدی، سمیه؛ اکبری، مجید، (1397). بررسی نابرابری‌های توسعه‌ در استان‌های کشور در راستای تحقق توسعه پایدار، فصلنامه مجلس و راهبرد، 94، 339-297.

نظم فر، حسین، عشقی، علی، علوی، سعیده. پایش توزیع فضایی فقر در استان‌های کشور. فصلنامه علمی – پژوهشی مجلس و راهبرد مجلس و راهبرد سال بیست و ششم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۰، 149-175 .

 کتاب­ها

افروغ، علی، (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی گزینی و پیامدهای آن، تهران، انتشارات سمت.

رئیس دانا، فریبرز. (1379). نقد روش در پدیده‌شناسی فقر، مجموعه مقالات فقر در ایران، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.

شکوئی، حسین، (1373). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت.

طارمی، علی، (1387). سنجش فقر شهری در محله اسلام آباد زنجان با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر شهریور روستایی، دانشگاه زنجان، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری.

گیدنز،آنتونی، (1994). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

مرکز آمار ایران،(1395)سرشماری عمومی نفوس و مسکن،

 

Articles

Baker.J.& Anchor. U. (2009).Meeting the challenge of urban poverty and slums.

Baharoglu Deniz and Kessides Chirsine. (2002)."Urban poverty" Sourcebook for Poverty Reduction Strategies Chapter 16.

Chen, S., and Ravallion, M. (2007). Absolute poverty measures for the developing world, 1981–2004. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 104 (43), 16757-16762.

Ding, J., and Leng, Z. (2018). Regional poverty analysis in a view of geography science. Acta Geograph. Sin. 73(2), 232-247.

Du, Y., Park, A., Wang, S. (2005). Migration and rural poverty in China. Journal of Comparative Economics, 33(4), 688-709.

Fu, B. (2014). The integrated studies of geography: coupling of patterns and processes. Acta Geograph. Sin. 69 (8), 1052-1059.

Graif, C., Gladfelter, A. S., and Matthews, S. A. (2014). Urban poverty and neighborhood effects on crime: Incorporating spatial and network perspectives. Sociology compass, 8(9), 1140-1155.

Griggs, D., Stafford-Smith, M., Gaffney, O., Rockström, J., Öhman, M.C., Shyamsundar, P., Steffen, W., Glaser, G., Kanie, N., Nobel, I.O. (2013). Policy: sustainable development goals for people and planet. Nature, 495 (7441), 305–307.

Lanjouw, P., and Marra, M. R. (2018). Urban poverty across the spectrum of Vietnam’s towns and cities. World Development, 110, 295-306.

Liu, Y., and Xu, Y. (2016). A geographic identification of multidimensional poverty in rural China under the framework of sustainable livelihoods analysis. Applied Geography, 73, 62-76.

Liu, Y., Liu, J., and Zhou, Y. (2017). Spatio-temporal patterns of rural poverty in China and targeted poverty alleviation strategies. Journal of Rural Studies, 52, 66-75.

Sani, N. S., Rahman, M. A., Bakar, A. A., Sahran, S., and Sarim, H. M. (2018). Machine Learning Approach for Bottom 40 Percent Households (B40) Poverty Classification. International Journal on Advanced Science, Engineering and Information Technology, 8(4-2), 1698-1705.

Sekkat, K. (2017). Urban concentration and poverty in developing countries. Growth and Change, 48(3), 435-458.

Tong, X., and Kim, J. H. (2019). Concentration or diffusion? Exploring the emerging spatial dynamics of poverty distribution in Southern California. Cities, 85, 15-24.

Zakaria, N. H., Hassan, R., Othman, M. R., Zakaria, Z., and Kasim, S. (2017). A Review on Classification of the Urban Poverty Using the Artificial Intelligence Method. Journal of Asian Scientific Research, 7(11), 450-458.

Zhou, Y., Guo, Y., and Liu, Y. (2018). Comprehensive measurement of county poverty and anti-poverty targeting after 2020 in China. Acta Geograph. Sin., 73(8), 1478-1493.

Zhou, Y., Guo, L., and Liu, Y. (2019). Land consolidation boosting poverty alleviation in China: Theory and practice. Land Use Policy, 82, 339-348.

Zhou, Y., and Liu, Y. (2019). The geography of poverty: Review and research prospects. Journal of Rural Studies. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.01.008.

 

Books

Arimah, B. C. (2010). The face of urban poverty: Explaining the prevalence of slums in developing countries (No. 2010, 30). Working paper//World Institute for Development Economics Research.

Fischer, M. M., & Wang, J. (2011). Spatial data analysis: models, methods and techniques. Springer Science & Business Media.

Lemanski, C., and Marx, C. (2015). The City in Urban Poverty. Palgrave Macmillan, New York.

Pinoncely, V. (2016). Poverty, place and inequality: why place-based approaches are key to tackling poverty and inequality. Royal Town Planning Institute, London.

Ren, C. (2011). Modeling poverty dynamics in moderate-poverty neighborhoods: a multi-level approach (Doctoral dissertation, The Ohio State University).

The United Nations Development Programme (UNDP). (1990). Human Development Report 1990. Oxford University Press, New York.

UNDP. (1997). Human Development Report 1997. Oxford University Press, New York.

UNDP. (2010). Human Development Report 2010: the Real Wealth of Nations: Pathways to Human Development. Palgrave Macmillan, New York.

Wu, F., Webster, C., He, S., and Liu Y. (2010). Urban Poverty in China. Edward Elgar, Cheltenham, UK.