مقایسه‌ اثربخشی درمان راه‌حل مدار و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت زندگی و خودکارآمدی زنان خانه‌دار

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 11، شماره 43، اسفند 1399، صفحه 39-53   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیده فرخنده تقوی¹؛ مریم غلام زاده جفره^{* 2}؛ مسعود شهبازی³

¹گروه مشاوره، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

²گروه مشاوره، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

³گروه مشاوره ،واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران.

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه­ اثربخشی درمان راه­حل مدار و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد از لحاظ افزایش کیفیت زندگی و خودکارآمدی زنان خانه­دار بود. روش: روش پژوهش نیمه‌تجربی از نوع طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری، زنان خانه­دار شهر بهبهان در نیمه دوم سال 1398 بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند، تعداد 45 نفر واجد شرایط انتخاب و به صورت گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه قرار گرفتند و به پرسشنامه کیفیت زندگی (WHOQOL-BREF) و پرسشنامه خودکارآمدی شرر (SES) پاسخ دادند. گروه گواه در انتظار ماند و گروه‌ درمان راه‌حل‌مدار طی 8 جلسه 120دقیقه‌ای و گروه‌ درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد طی 12جلسه 90 دقیقه‌ای مداخله‌ها را دریافت نمودند؛ در پایان، مجدداً آزمودنی‌های سه گروه‌، توسط پرسشنامه‌ها ارزیابی شدند. داده‌ها توسط تحلیل کوواریانس و در نظر گرفتن سطح معناداری 05/0 p≤در نرم‌افزار SPSS₂₄ تحلیل شدند. یافته‌ها: به طورکلی یافته‌های این پژوهش ضمن تأئید اثربخشی درمان راه­حل مدار و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بهبود کیفیت زندگی و خودکارآمدی زنان خانه‌دار، نشان داد که درمان راه‌حل مدار با توجه به میانگین کیفیت زندگی و خودکارآمدی زنان خانه‌دار این گروه آزمایشی (گروه درمان راه‌حل مدار) نسبت به میانگین گروه مداخلة درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد موجب افزایش بیشتر کیفیت زندگی و خودکارآمدی زنان خانه‌دار شده است. بنابراین، درمان راه‌حل مدار در افزایش کیفیت زندگی و خودکارآمدی موثرتر از درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بوده است. نتیجه‌گیری: علاوه‌براینکه از این شیوه‌های درمانی می‌توان به‌عنوان درمان‌های مؤثر برای بهبود کیفیت زندگی و خودکارآمدی زنان خانه‌دار استفاده کرد؛ تقدم استفاده در درمان مشکلات زناشویی با درمان راه‌حل‌مدار است.

کلیدواژه‌ها

درمان راه‌حل‌مدار؛ درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد؛ رضایت زناشویی؛ کیفیت زندگی؛ زنان خانه‌دار

مراجع

ابراهیمی، مرضیه السادات.، زارعی، سلمان.، سلطانی‌نیا، شیوا. (1397). مقایسه حس انسجام و سبک های حل تعارض زناشویی زنان شاغل و خانه‌دار، مشاوره شغلی و سازمانی، 10(35)، 27-42.

اصغرنژاد، طاهره؛ احمدی ده‌قطب‌الدینی، محمد؛ فرزاد، ولی‌الله و خداپناهی، محمدکریم. (1385). مطالعه ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس خودکارآمدی شرر، مجله روان‌شناسی، 10(3): 274-262.

اولیازاده، مریم.، رییسی، زهره. (1396). اثربخشی آموزش راه‌حل محور بر تعارضات زناشویی و کیفیت زندگی در زوجین شهر اصفهان، سلامت جامعه، 11(3-4)، 1-10.

آرین‌فر، نیره.، رسولی، رویا. (1398). مقایسة تأثیر زوج درمانی کوتاه مدت راه حل محور با زوج درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر فرسودگی زناشویی زوجین، دانش و پژوهش در رونا‌شناسی کاربردی، 20(1)، 47-60.

آقایی، زهراسادات.، حاتمی، حمیدرضا.، درتاج، فریبرز.، اسدزاده، حسن. (1397). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان راه حل محور بر نظم جویی هیجان زوجین، مجله علوم روانشناختی، 17(68)، 509-514.

براتی‌بختیاری، سعید. (1376). بررسی رابطه خوداثربخشی، عزت‌نفس و خودپایی در میان دانش‌آموزان سوم دبیرستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران.

بنایی، نازی.، عسگری، محمد. (1392). تاثیر آموزش مهارت‌های مقابله با فشار روانی بر کیفیت زندگی زنان خانه‌دار، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 14(1)، 43-52.

تقوایی، داود.، جهانگیری، محمدمهدی.، زارع بیدکی، زهرا. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و ارتقای سلامت مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، 7(2)، 143-153.

جهانگیر، پانته‌آ. (1391). مقایسه عملکرد خانواده و رضایت‌مندی زناشویی در زنان متاهل شاغل و غیر شاغل (خانه دار) شهر تهران، تحقیقات مدیریت آموزشی، 3(4)، 177-192.

حیدری، سمیه.، سجادیان، ایلناز.، حیدریان، اندیشه. (1395). اثر بخشی گروه‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر درماندگی روان‌شناختی و افکارخودآیند منفی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، مجله اصول بهداشت روانی، 18(1)، 491-499.

رحیمی پردنجانی، سعید و غباری‌بناب، باقر.(1391). تاثیر مداخله مبتنی بر نظریه گاردنر بر خودکارآمدی عمومی دانش‌آموزان ناشنوای هنرستانی شهر اصفهان، فصلنامه پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 1(1): 86-73.

زارع بیدکی، زهرا.، جهانگیری، محمدمهدی. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، 21(7)، 39-47.

زارع، حسین.، برادران، مجید. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در بهبود مهار شناختی و انعطاف‌پذیری شناختی دانشجویان مضطرب، روان شناسی کاربردی، 12(4)، 491-511.

سروش، مریم.، عنایت، حلیمه. (1392). زنان، ساختار و عاملیت آیا زنان می‌توانند سبک‌زندگی خود را انتخاب کنند؟ مصلنامه مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 11(4)، 59-90.

عباسی، امیر.، محمدی، محمد.، زهراکار، کیانوش.، داورنیا، رضا.، بابایی گرمخانی، محسن. (1396). کارآیی درمان کوتاه مدت راه حل محور بر کاهش افسردگی و افزایش رضایت زناشویی در زنان متاهل، نشریه پرستاری ایران، 30(105)، 34-46.

عرفانیان مقدم، مینا.، علیزاده موسوی، سیدابراهیم. (۱۳۹۵). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کنترل افکار منفی دانش آموزان، چهارمین همایش ملی مشاوره و سلامت روان، قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان.

قدم پور، عزت‌الله.، مرمزی‌پور، زهرا.، رنجبردار، مهرا.، آج، آرمان.، پیرعین‌الدین، سعید.، یوسف‌وند، مهدی. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در کاهش تضاد شناختی و افکار خودآیند منفی، پژوهش پرستاری، 14(2)، 67-76.

کرمان ساروی، فتیحه.، منتظری، علی.، بیات، معصومه. (1390). مقایسه کیفیت زندگی وابسته به سلامت زنان شاغل و خانه دار، مجله پایش، 11(1)، 111-116.

محمدیاری، انسیه.، حسینیان، سیمین. (1397). فراتحلیل اثربخشی درمان کوتاه مدت راه حل محور بر زوج درمانی (ایران، 1396-1385(، مجله فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، 13(43)، 33-52.

مرادی، اعظم.، ملک‌پور، مختار.، امیری، شعله.، مولوی، حسین.، نوری، ابوالقاسم.(1389). مقایسه اثرات آموزش‌های عزت‌نفس، خودکارآمدی و انگیزش پیشرفت بر کیفیت زندگی زنان مبتلا به ناتوانی جسمی- حرکتی، فصلنامه کودکان استثنایی، 10(1): 64-49.

مقتدری، مینا.، صفاری‌نیا، مجید.، زارع، حسین.، علی‌پور، ا. (1398). اثربخشی بسته امیددرمانی مبتنی بر رویکرد مثبت نگر بر خودکارآمدی و احساس تنهایی بیماران پارکینسون، روانشناسی سلامت، 8(4)، 73-92.

نامنی، ابراهیم.، مذهب یوسفی، آزاده. (1398). اثربخشی تلفیق روش‌های درمان پذیرش و تعهد و ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری شناختی و نگرش‌های ناکارآمد دختران نوجوان بی‌سرپرست. پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 9(2)، 5-27.

نجات، سحرناز.، منتظری، علی.، هلاکویی نایینی، کورش.، محمد، کاظم.، مجدزاده، سیدرضا.(1385). استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی: ترجمه و روان سنجی گونه ایران، فصلنامه دانشکده بهداشت و بهداشت تحقیقات بهداشتی، 4(4): 12-1.

هدایتی زفرقندی، سعید.، اصفهانی خالقی، آتنا.، نظری، علی. (1395). تعیین رابطه خودکارآمدی و افسردگی مادران شاغل معلم و خانه‌دار، چهارمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران.

Bluett, E.J., Homan, K.J., Morrison, K.L., Levin, M.E., Twohig, M.P.(2014). Acceptance and commitment therapy for anxiety and OCD spectrum disorders: An empirical review. Journal of Anxiety Disorders, 28(6): 612-624.

Bonomi, A.E., Patrickm, D.L., Bushnell, D.M., Martin, M.(2000). Validation of the United States' version of the world Health Organization Quality of Life (WOQOL) instrument .Journal of Clinical Epidemiologyl, 53, 1,19-23.

Brzezowski, K.M. (2012). A solution- focused group ed treatment approach for individuals maladaptiveely. Expressing enger. Ohio: wright state university.

De Shazer, S., & Dolan, Y. (2012). More than miracles: The state of the art of solution-focused brief therapy. New York: Routledge.

Dejong, P., Berg, I.K. (2012). Interviewing for solutions, 4 nd ed. Pacific Grove, CA: Brooks Cole. P. 152.

Fischer, O.J., Marguerie, M., Brotto, L.A. (2019). Sexual Function, Quality of Life, and Experiences of Women with Ovarian Cancer: A Mixed-Methods Study. Sexual Medicine, 7(4), 530-539.

Gürol, A., Aktı, S.(2010). The relationship between pre-service teachers’ self efficacy and their internet self-efficacy. Social and Behavioral Sciences, 2(2): 3252-3257.

Hayes, S.C., Strosahl, K.D. (2004). A practical guide to acceptance and commitment therapy. Springer Science & Business Media.

Howells, L. A. (2012). Self-Efficacy and Diabetes: Why Is Emotional ‘Education’Important and How Can It Be Achieved?. Hormone Research in Pediatrics, 57(1), 69-71.

Huang, C.(2016). Achievement goals and self-efficacy: A meta-analysis. Educational Research Review, 19: 119-137.

Karow, A., Reimer, J., Schafer, I., Krausz, M., Haasen, C., & Verthein, U. (2010). Quality of life under maintenance treatment with heroin versus methadone in patients with opioid dependence. Drug and Alcohol Dependence, 112, 209–215.

Nwoke, M.B., Onuigbo, E.N., Odo, V.O.(2017). Social support, self-efficacy and gender as predictors of reported stress among inpatient caregivers, The Social Science Journal, 54(2): 115-119.

Omidi, A., Talighi, E. (2017). The Effectiveness of Marital Therapy based on Acceptance and Commitment on Couples’ Marital Satisfaction and Quality of Life. International Journal of Body, Mind and Culture, 4(1), 46-51

Ong, C.W., Lee, E.B., Krafft, J., Terry, C.L., Barrett, T.S., Levin, M.E., Twohig, M.P.(2019). A randomized controlled trial of acceptance and commitment therapy for clinical perfectionism. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 22: 1004-1009.

Rutherford, T., Long, J.J., Farkas, G.(2017). Teacher value for professional development, self-efficacy, and student outcomes within a digital mathematics intervention. Contemporary Educational Psychology, 51: 22-36.

Shirashiani, A., Namani, E. (2017). Effectiveness of the Combination of Solution-Focused Therapy and Narrative Therapy in Marital Adjustment among Incompatible Iranian Women. Open Journal of Psychiatry, 7(02), 79-85.

Smith, T.E., Shelton, V.M., Richards, K.V. (2016). Solution-focused financial therapy with couples. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 26(5), 452-460.

Swain, J., Hancock, K., Dixon, A., & Bowman, J. (2015). Acceptance and commitment therapy for children: A systematic review of intervention studies, Journal of Contextual Behavioral Science, Author's Accepted Manuscript.

Twohig, M.P., Vilardaga, J.C.P., Levin, M.E., Hayes, S.C.(2015). Changes in psychological flexibility during acceptance and commitment therapy for obsessive compulsive disorder. Journal of Contextual Behavioral Science, 4(3): 196-202.

Wand, T. (2010). Mental health nursing from a solution focused perspective. Int International Journal of mental Health Nursing, 19, 210-219.

Wichowicz, H.M., Puchalska, L., Rybak-Korneluk, A.M., Gąsecki, D., Wiśniewska, A. (2017). Application of Solution-Focused Brief Therapy (SFBT) in individuals after stroke. Brain injury, 31(11), 1507-1512.

Wynne, B., McHugh, L., Gao, W., Keegan, D., Byrne, K., Rowan, C., Hartery, K., Kirschbaum, C., Doherty, G., Cullen, G., Dooley, B., Mulcahy, H.E.(2019). Acceptance and Commitment Therapy Reduces Psychological Stress in Patients With Inflammatory Bowel Diseases. Gastroenterology, 156(4): 935-945.