سیر تطور بث الشکوی در متون نثر فارسی قرن هفتم

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

دوره 15، شماره 19، مهر 1398، صفحه 29-40   

نویسندگان

فروزان طویلی¹؛ حسین آذر پیوند^{* 2}؛ سعید خیرخواه³

¹دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

چکیده

شکواییه از آغاز شکل‌گیری شعر فارسی در آثار شاعران و نویسندگان وجود داشته‌است. به طوری که می‌توان شکواییه را یکی از انواع مهم ادبی ـ از زیر شاخه‌های ادب غنایی ـ به حساب آورد. شاعر یا نویسنده در شکواییه به بیان ناملایمات زندگی می‌پردازد و از روزگار، بخت و اقبال، ‌پیری و ناتوانی، معشوق،‌ نابسامانی‌های اجتماعی و سیاسی و... شکایت می‌کند. با توجه به تنوع موضوعی شکواییه‌ها، طبقه‌بندی آنها دشوار است. با این همه، ازنظر محتوایی می‌توان آنها را به پنج دسته فلسفی، عرفانی، اجتماعی، سیاسی و شخصی تقسیم کرد. در این مقاله نگارنده با بررسی متون نثر قرن هفتم به بیان و شرح شکواییه‌های موجود در این متون پرداخته است. علاوه بر آن مواردی را ذکر کرده است که حالتی شکوا گونه دارند و واژه‌های شکایت آمیز دارند؛ و شاعر یا نویسنده براساس عقیده و نظر خود آنها را در متن آورده است. روش تحقیق در این مقاله، ‌اسنادی ـ کتابخانه‌ای بوده و در گام نخست متون معتبر و مشهور نثر قرن هفتم مطالعه و مطالب مرتبط با شکواییه فیش‌برداری و تدوین شده است. پس از بررسی آثار مشخص گردید که شکواییه شخصی از بسامد بیشتری برخوردار بوده است. همچنین بیشترین شکواییه‌ها در شکایت از فلک و قضا و تقدیر بیان شده‌اند. همچنین شکواییه در نفثه المصدور و تایخ جهانگشای جوینی بیشترین تعداد را داشت.

کلیدواژه‌ها

قرن هفتم؛ ‌متون نثر؛ ‌بث‌الشکوی