بررسی رابطة مسئولیت اجتماعی شرکت وپاداش مدیران باگزارشگری متهورانه مالیاتی

اقتصاد مالی

دوره 14، شماره 52، آذر 1399، صفحه 101-128   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 20.1001.1.25383833.1399.14.52.5.5)

نویسندگان

علی مولایی ایل ذوله¹؛ نوروز نوراله زاده^{* 2}؛ سیده محبوبه جعفری³؛ رویا دارابی⁴

¹-دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب تهران،ایران

²استادیار حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،تهران، ایران

³استادیارحسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،تهران،ایران

⁴دانشیارحسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران،ایران

چکیده

مالیات،مهم‌تریندرآمددولت‌هابهشمارمی‌رودکهازدیربازوصولمی‌شدهاست. ازسویدیگر،شرکت‌ها می‌توانند از طریق گزارشگری متهورانه مالیاتی، مالیات خود را کاهش داده یا پرداخت آنرا به تاخیر بیاندازند.عواملمتفاوتی،ازجملهمسئولیتاجتماعیشرکتوپاداشمدیران برگزارشگریمتهورانهمالیاتیتاثیر‌گذار هستند. دراینپژوهشضمنبررسیتأثیرمسئولیتاجتماعیشرکتوپاداشمدیرانبرگزارشگریمتهورانهمالیاتی،اثرتعدیلیمسئولیتاجتماعیشرکتبرارتباطپاداشمدیرانوگزارشگریمتهورانهمالیاتی،نیز بررسیمی‌شود. برای دستیابی به هدف پژوهش،98شرکتپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهرانطیسال‌های 1388 لغایت 1396 انتخاب شدند. به منظورسنجشمسئولیتاجتماعیشرکتازمدلKLD تعدیل شده،برایسنجشپاداشمدیرانازلگاریتم طبیعی پاداش مدیرانوبرایسنجشگزارشگریمتهورانهمالیاتی ازدومدلنرخموثرمالیاتیوتفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصی استفادهگردیدهاست. دراینتحقیقازروش‌هایآمارهمبستگیورگرسیونچندمتغیرهباالگویداده‌هایترکیبیوروشحداقلمربعاتتعمیمیافتهبرآوردی(EGLS) استفادهشدهاست. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهدبین مسئولیتاجتماعیشرکت باگزارشگریمتهورانهمالیاتیرابطه‌یمنفیومعناداری،داردولی پاداش مدیران،دارایرابطه‌ی مثبتومعناداری، است. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است کهمسئولیتاجتماعیشرکت،ارتباطمستقیمبینپاداشمدیرانوگزارشگریمتهورانهمالیاتیرا تضعیف می‌کند. علاوه براین، درزمینه‌رابطه‌یمسئولیتاجتماعیشرکتوپاداشمدیران، مدل نرخ موثر مالیاتی از توان تبیین بیشتری نسبت به مدل تفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصیبرخوردار است.
 Tax has as one of the most important income sources for governments has been received from a long time ago.on the other hand Companies can reduce their taxes or delay paying them through tax aggressive reporting. Various factors, including corporate social responsibility and board of directors compensation, affect the tax reporting aggressiveness. In this research, meantime examine the effect of corporate social responsibility and managers' rewards for tax aggressive reporting as well as moderating effect of corporate social responsibility on the relationship between managers' rewards and tax aggressive reporting. To achieve the study objectives, 98 firms listed in the Tehran Stock Exchange were selected and studied for the period of 2009 to 2017. In order to measure the corporate social responsibility, adjusted KLD's model is used; to measure board of directors compensation, the natural logarithm of rewards managers is used; to measure the tax reporting aggressiveness, two models of effective tax rate and the difference between declaration and diagnosis tax is used. In this research, correlation and multivariate regression methods with combined data model and Estimated generalized least squares (EGLS) method are used.The results show that corporate social responsibility has a negative and significant relationship with tax aggressive reporting, but the managers’ rewards has a positive and significant relationship with it. In addition, the findings show, corporate social responsibility undermines the direct relationship between managers' rewards and tax aggressive reporting. Furthermore, the model of effective tax rate has the potential to explain more than the book-tax difference model concerning corporate social responsibility and managers’ rewards

کلیدواژه‌ها

:مسئولیتاجتماعیشرکت؛ پاداشمدیرانو گزارشگری متهورانه مالیاتی. طبقه بندی JEL: H16؛ C13؛ H26

اصل مقاله

بررسی رابطة مسئولیت اجتماعی شرکت وپاداش مدیران

باگزارشگری متهورانه مالیاتی

20.1001.1.25383833.1399.14.52.5.5

 

علی مولایی ایل ذوله^[1]

 

تاریخ دریافت: 12/04/1399            تاریخ پذیرش: 16/06/1399

نوروز نوراله‌زاده^[2]

سیدمحبوبه جعفری^[3]

رویا دارابی^[4]

 

چکیده

مالیات،مهم‌تریندرآمددولت‌هابهشمارمی‌رودکهازدیربازوصولمی‌شدهاست. ازسویدیگر،شرکت‌ها می‌توانند از طریق گزارشگری متهورانه مالیاتی، مالیات خود را کاهش داده یا پرداخت آنرا به تاخیر بیاندازند.عواملمتفاوتی،ازجملهمسئولیتاجتماعیشرکتوپاداشمدیران برگزارشگریمتهورانهمالیاتیتاثیر‌گذار هستند. دراینپژوهشضمنبررسیتأثیرمسئولیتاجتماعیشرکتوپاداشمدیرانبرگزارشگریمتهورانهمالیاتی،اثرتعدیلیمسئولیتاجتماعیشرکتبرارتباطپاداشمدیرانوگزارشگریمتهورانهمالیاتی،نیز بررسیمی‌شود. برای دستیابی به هدف پژوهش،98شرکتپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهرانطیسال‌های 1388 لغایت 1396 انتخاب شدند. به منظورسنجشمسئولیتاجتماعیشرکتازمدلKLD تعدیل شده،برایسنجشپاداشمدیرانازلگاریتم طبیعی پاداش مدیرانوبرایسنجشگزارشگریمتهورانهمالیاتی ازدومدلنرخموثرمالیاتیوتفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصی استفادهگردیدهاست. دراینتحقیقازروش‌هایآمارهمبستگیورگرسیونچندمتغیرهباالگویداده‌هایترکیبیوروشحداقلمربعاتتعمیمیافتهبرآوردی(EGLS) استفادهشدهاست. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهدبین مسئولیتاجتماعیشرکت باگزارشگریمتهورانهمالیاتیرابطه‌یمنفیومعناداری،داردولی پاداش مدیران،دارایرابطه‌ی مثبتومعناداری، است. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است کهمسئولیتاجتماعیشرکت،ارتباطمستقیمبینپاداشمدیرانوگزارشگریمتهورانهمالیاتیرا تضعیف می‌کند. علاوه براین، درزمینه‌رابطه‌یمسئولیتاجتماعیشرکتوپاداشمدیران، مدل نرخ موثر مالیاتی از توان تبیین بیشتری نسبت به مدل تفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصیبرخوردار است.

 

واژه‌های کلیدی:مسئولیتاجتماعیشرکت، پاداشمدیرانو گزارشگری متهورانه مالیاتی.

طبقه بندی JEL: H16 ,C13 ,H26

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

مالیاتبهعنواناصلی‌ترینابزارکسبدرآمدبرایدولت‌ها،جهتدستیابیبهاهدافاقتصادیواجتماعیمطرحاست. ازطرفیهزینهمالیات،موجبخروجنقدینگیازشرکت‌هاشدهوسودسهام، راکاهشمی‌دهدلذامدیرانشرکت‌هادرتلاش‌اندمالیاتبردرآمدخودراکاهشدادهیابهتعویقبیندازند. سیاست‌های متهورانه مالیاتی، فرار مالیاتی، مدیریت سود و غیره، ابزارهایی هستند که شرکت‌ها ممکن است برای کاهش مالیات از آن‌ها استفاده کنند. در این پژوهش گزارشگری متهورانه مالیاتی به عنوان یکی از ابزارهای کاهش مالیات پرداختی توسط شرکت‌ها، بررسی می‌شود. گزارشگری متهورانه مالیاتی، در واقع نوعی استفاده از خلأهای قانونی درقوانین مالیاتی برای کاهش مالیات است. اما فرار مالیاتی نوعی تخلف قانونی است (هانلوم و هیتزمن^[i]، 2010). از آنجا‌یی‌که گزارشگری متهورانه مالیاتی، فعالیتی به ظاهر قانونی است، به نظر می‌رسد که بیشتر از فرار مالیاتی در معرض دید باشد و چون گزارشگری متهورانه مالیاتی در محدوده‌ای معین برای استفاده از مزایای مالیاتی است و به طور عمده قوانین محدودکننده‌ای در زمینة کنترل آن وجود ندارد، به نظر می‌رسد بسیاری از شرکت‌ها درگیر سیاست‌های متهورانه مالیاتی باشند و به همین دلیل تعیین عوامل تأثیرگذار بر سطح گزارشگری متهورانه مالیاتی در شرکت‌ها اهمیت زیادی دارد (خانیوهمکاران، 1392).

نتایجپژوهش‌هایپیشین (گلزار و همکاران^[ii]، 2018؛ آسیان و یوچی^[iii]، 2018؛ توماس و براندوم[iv]، 2017) نشانمی‌دهدازجمله عواملتأثیرگذاربرگزارشگریمتهورانهمالیاتی،مفهوممسئولیتاجتماعیشرکت و پاداش مدیراناست. مسئولیتاجتماعیشرکت،باورشرکتدراینخصوصاستکهکلیهفعالیت‌هایشرکتازجملهسیاست‌هایمربوطبهپرداختمالیاتبرتمامذی‌نفعانازجملهسهامداران، کارکنان،جامعه،دولت،مشتریانوسایرینتاثیرمی‌گذارد. از ‌ایندیدگاه،فعالیت‌هایمسئولانهعبارتندازتوجهنمودنبهتاثیراتاقداماتشرکتوتلاشجهتاثرگذاریمثبتوحفظمنافعکلیهذی‌نفعانوفعالیت‌هایغیر‌مسئولانهنیزاقداماتیتعریفمی‌شوندکهاثراتمنفیداشتهوبهطورگستردهبهراهبریشرکتی،روابطکارکنان،جامعه،بهداشتعمومی،حقوقبشر،محیطزیستوغیرهآسیبمی‌رسانند (مگبیموهمکاران[v]،2017). مدیران از جمله ذی‌نفعان شرکت بوده که با توجه به عملکرد مالی و خدماتی که به شرکت ارائه می‌دهند پاداش دریافت می‌نمایند. در برخی از کشورها پاداش مبتنی بر سود بوده ولی در مابقی پاداش بر مبنای ارزش سرمایه و سهام شرکت در نظر گرفته می‌شود. مبحث مسئولیت اجتماعی، پاداش مدیران و مالیات از جمله مباحث چالش برانگیزی است که در سال‌های اخیر مورد بررسی و پژوهش‌های مختلفی قرار گرفته است (مانند هویوهمکاران[vi]، 2013؛ تایلوروریچاردسون[vii]، 2014؛ آرمسترانگوهمکاران[viii]2016). سئوالی که ممکن است در ذهن مطرح شود این است که مسئولیت اجتماعی شرکت و پاداش مدیران چه رابطه‌ای با گزارشگری متهورانه مالیاتی دارد. نتایج مگبیموهمکاران (2017) نشان داد بین مسئولیت اجتماعی شرکت با گزارشگری مالیاتی ربطه‌ای منفی وجود دارد. در حالیکه پژوهش لاگویروالباز[ix] (2015) بیانگر رابطه‌ای مثبت بین این دو است.

کروگر[x](2015) معتقد است فعالیت‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی موجب کاهش منابع شرکت، افزایش هزینه‌های غیر ضروری و کاهش توان رقابتی نسبت به رقبای می‌شود، که از فعالیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. در صورتیکه نتایج بنلیمه و بیتار[xi](2018) بیانگر این است که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و افشای آن موجب افزایش عملکرد مالی و ارزش شرکت شده و ریسک مالی و هزینه‌های تامین مالی شرکت را کاهش داده است.

علاوه‌برایننتایجتحقیقکریموهمکاران[xii](2018) نشاندادمسئولیتاجتماعیشرکتباپاداشمدیرانبرمبنایوجهنقدرابطه‌ایمنفیوباپاداشبرمبنایسرمایهشرکترابطه‌ایمثبتدارد.از آنجایی‌که پاداش مدیران و مالیات بر مبنای سود محاسبه می‌شوند، این امر نشان دهنده آن است که برای بررسی دقیق‌تر رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و پاداش مدیران با گزارشگری متهوانه مالیاتی نیاز است تا این موضوع باز هم مورد پژوهش قرار گیرد. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه مسئولیت اجنماعی شرکت و  پاداشمدیرانبا گزارشگری متهوانه مالیاتی در شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران است، علاوه‌بر‌این اثر مسئولیت اجتماعی شرکت بر رابطه‌ی بین پاداش مدیران با گزارشگری متهورانه مالیاتی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. جنبةنوآوریاینپژوهشعبارتاستاز‌ این‌کهباتوجهبهشرایطحاکمبربازارایران،اثرگذاریمسئولیتاجتماعیشرکت عاملمهمیاستکهبهندرتواکاویشدهاست. ازسویدیگرایناثرگذاریبر رابطه بینپاداشمدیران با گزارشگری متهورانه مالیاتی،پژوهشنشدهاست، همچنیندر این پژوهش هم‌زمان برای سنجش گزارشگری متهورانه مالیاتی از دو مدل استفاده گردیده تا قدرت توضیح‌دهندگی آن‌ها با هم مقایسه گردد.

 

2-  مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1- گزارشگریمتهورانهمالیاتی

ازآنجایی‌کههزینه‌هایمالیاتییکیازمهم‌ترینهزینه‌هایشرکت‌هاراتشکیلمی‌دهدو موجبخروجنقدینگیازشرکت‌هاشدهوسودسهامراکاهشمی‌دهد،هزینهمالیاتو مالیاتقابل ‌پرداختهموارهموردتوجهمدیراناجرائی،هیاتمدیرهوهمچنینسهامدارانشرکت‌ها می‌باشد. لذااتخاذسیاست‌هایمالیاتی(متهورانهیامحافظه‌کارانه)ازجملهخط‌مشی‌هاییاستکه درارزیابیعملمدیرانازسویسهامدارانوهمچنینکلبازارسرمایهموردتوجهقرارمی‌گیرد (امیدی‌پور و پژویان، 1396). اتخاذسیاست‌هایمالیاتیکهدرراستایمنافعسهامداران نباشدموجبتحمیلهزینه‌هاییتحتعنوانهزینه‌هایکارگزاریخواهدشد (فرضیههموارسازیو مدیریتسود)وعکس‌العملبازاراوراقبهاداررابهدنبالخواهدداشت. مدیرانشرکت‌هاممکن استبهمنظورحفظمنافعشخصیخودمبادرتبهدستکاریارقامسود و هزینه مالیات نمودهویابهاصطلاح گزارشگریمتهورانهمالی و مالیاتیداشتهباشند(عبدلیوهمکاران، 1392).

گزارشگری متهورانه مالیاتی (دستکاری رو به پایین سود مشمول مالیات، که ناشی از ابهام و خلأ موجود بین قوانین مالیاتی و استانداردهای حسابداری است و موجب تفاوت بین مالیات ابرازی و تشخیصی می‌شود) موجب کاهش و تاخیر در پرداخت هزینه مالیات شرکت‌ها می‌شود. صرفه‌جویی در پرداخت مالیات از طریق سیاست‌های متهورانه از طرفی موجب افزایش در سود پرداختی به سهامداران، افزایش بازده، قیمت سهام و در نهایت رونق بازار سهام در بورس اوراق بهادار شده، به همین دلایل همواره مورد توجه مدیران اجرایی، هیات مدیره و سهامداران بوده است (اسماعیل زاده و همکاران، 1397). از طرفی دیگر صرفه‌جوییناشیگزارشگری متهورانه مالیاتیمی‌تواندمبلغیارزشمندبرایضعف مالیشرکت‌هاباشدوتامینمالیازطریقبدهییاوجهنقدراکاهشدهد.ازآنجایی‌کهشرکت‌هاییکهاز سیاست‌های متهورانه مالیاتی استفاده می‌کنندبدهیکمتریدارند و صرفه‌جوییجریاننقدیناشیاز تهورمالیاتیمی‌تواندجانشینیبرایمیزانبدهیشرکت‌هاباشد.وجود تهور مالیاتیغیر بدهیممکناستسبباستفادهکمترازبدهیشود. اگرفعالیت‌هایمتهورانهمالیاتی،جانشینیبرایاستفادهازبدهیباشداینامرمی‌تواندکیفیتبدهیراافزایش،هزینه ورشکستگیوریسکعدم تواناییدرپرداختبدهیودرنهایتهزینهبدهیراکاهشدهد(خدامی پورو امینی نیا،1392).

 

2-2- مسئولیتاجتماعیشرکت‌هاوپاداش مدیران

از‌آنجایی‌که در ایران پاداش مدیران بر اساس عملکرد مالی و در نهایت سود محاسبه و پرداخت می‌شود. در خصوص تاثیر مسئولیت اجتماعی بر پاداش مدیران دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد برخی معتقدند که مسئولیت اجتماعی شرکت موجب افزایش عملکرد مالی، ارزش شرکت و در نهایت افزایش سود شرکت و پاداش مدیران می‌شود در مقابل عده‌ای معتقدند مسئولیت اجتماعی شرکت موجب کاهش منابع، افزایش هزینه‌ها و در نهایت کاهش سود شرکت و پاداش مدیران می‌گردد. ازدیدگاهنظری،نظریهذی‌نفعانواثر موازنه،چارچوبروابطبینمسئولیت‌پذیریاجتماعیوعملکردمالیرامشخصمی‌کند، پژوهش‌هایزیادی(بنلیمهوبیتار،2018؛کریم، 2018 و کروگر، 2015)بهنتایجمتفاوتیدرموردارتباطبین مسئولیت‌پذیریاجتماعی، عملکردمالیو پاداش مدیران دستیافتند. بااینحالهیچنتیجهواضحیازارتباط مثبت،منفیویانبودارتباطمیانمتغیرهاییادشدهوجودندارد(فخاری و فلاح‌پور، 1396).

طبقاظهاراتفریمن[xiii] (1984)،نظریهذی‌نفعان،تولیدارزشرابهعنوانمحرکاصلیهر شرکتشناساییمی‌کند؛امااینمفهومنیزمطرحاستکهاینارزشبایدمیانذی‌نفعانتقسیم شود. ذی‌نفعانیکشرکتفقطشاملسهامدارانومدیراننیست؛بلکهتمامیفعالاناجتماعی کهبهنوعیازروندعملیاتیشرکتسودمی‌برندرادر بر می‌گیرد. بنابراینبابه‌کارگیری مسئولیتاجتماعیمی‌تواناینانتظاررابرآوردهساختوسودذی‌نفعانرابهحداکثررساند. در نهایتمی‌تواناین‌گونهبرداشتکردکهجنبهمثبتاینارتباطمربوطبهنظریهذی‌نفعان است. بر اساس این دیدگاه فعالیت‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها پاداش مدیران را افزایش می‌دهد. دربسیاریازپژوهش‌هارابطهبینمسئولیت‌پذیریاجتماعیوعملکردمالیدردوسطح طبقه‌بندیشدهاست. دستهاولشاملپژوهش‌هاییاستکهمعتقدند،اثرمسئولیتاجتماعیبر عملکردمالیمنفیاست؛همچنینپژوهش‌هایاخیربهایننکتهاشارهداردکهاثرموازنهاین رابطهراتوجیهمی‌کند؛بدینصورتکهشرکتبااز دست دادنسود،درعوض،وجهه اجتماعیبالاییپیدامی‌کند. فریدمن(1984)، اظهارداشتکهسودآوریمهم‌تریناولویت سهامداراناست؛ایندرحالیاستکهبه‌کارگیریمسئولیتاجتماعی،اثرمنفیبرمنفعت اقتصادیبنگاهمی‌گذارد،بدینصورتکهتعدادمحدودیازهزینه‌هاموجبکاهشمنافع سهامدارانو حتی کاهش پاداش مدیران می‌شود.

پرستونوبانون[xiv](1997)،معتقدندکهبسیاریازمدیرانفرصت‌طلب، بهمنظورتأمینمنافعشخصیخود،هزینه‌هایفعالیت‌هایاجتماعیراکاهشمی‌دهندوزمانی کهعملکردمالیشرکتضعیفمی‌شود،توجهمردمرابهوجههاجتماعیخودجلبمی‌کنندو بهنوعیآنهارافریبمی‌دهند. دستهدومشاملپژوهش‌هاییاستکههیچ‌گونهرابطهمعناداریرابینمسئولیتاجتماعیو عملکردمالی و پاداش نشاننمی‌دهد. ماهونیورابرتس[xv](2007)،معتقدندکهبینمسئولیتاجتماعی، عملکردمالی و پاداش مدیرانهیچرابطهمعناداریوجودندارد؛بااین حالباارائهمدلیبایکسالوقفهنشان دادندکهاینرابطهمثبتومعناداراست. اینپژوهش‌هابه دلیلاینکهبسیاریازمتغیرهایمهم رادرنظرنگرفته‌اندوداده‌هابهشکلاشتباهیمحاسبهشده‌اند،ازنظرعلمی،اعتبارکمیدارند (یوشو و همکاران[xvi]، 2015).

 

2-3- مسئولیتاجتماعیشرکت‌ها وگزارشگریمتهورانهمالیاتی

توجهبهاثراتشرکت‌هادرجامعه،منجربهایجادمفهومینوظهورومهمدرادبیاتکسبوکاربهناممسئولیتاجتماعیوپایندگیشرکت‌هاگردیدهاست (حساسیگانهوبرزگر،1393). منظورازمسئولیتاجتماعیشرکت‌ها،پیوستگیواتحادمیانفعالیت‌هاوارزش‌هایسازمانبه‌گونه‌ایاستکهمنافعکلیهذی‌نفعانشاملسهامداران،مشتریان،کارکنان،دولت، سرمایه‌گذارانوعمومجامعه،درسیاست‌هاوعملکردسازمانمنعکسگردد. بهعبارتدیگرسازمانبایدهموارهخودراجزییازاجتماعبداندونسبتبهجامعهاحساسمسئولیتداشتهباشدودرجهتبهبودرفاهعمومیبه‌گونه‌ایمستقلازمنافعمستقیمشرکت،تلاشکند (فروغیوهمکاران، 1397).

مسئولیتاجتماعیشرکتیمفهومیاستکهبهموجبآنشرکت‌هابهطورداوطلبانهبرایبهبودوضعیتاجتماعوکمکبهداشتنجامعه‌ایبهترومحیطیپاک‌ترتصمیم‌گیریمی‌کنند. بهعبارتدیگر،مفهومیکهبه‌موجبآنشرکت‌هادرعملیاتوفعالیت‌هایخودودرتعاملباتمامذی‌نفعان،بهصورتداوطلبانهدرمسایلاجتماعیوزیستمحیطیمشارکتمی‌نمایند. از‌آنجا‌یی‌که،فعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیشرکتیاجباریوالزامینمی‌باشد. لذادرخصوصدلیلمشارکتیاعدممشارکتشرکتدرفعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعی،دیدگاه‌هایمختلفیوجوددارد: دیدگاهسنتیشاملنظریهنمایندگیاست،بیانمی‌کندکهشرکتصرفانسبتبهسهامدارانمسئولیتداردواز‌آنجایی‌کهمسئولیتاجتماعیشرکتیمنافعسایرذ‌ی‌نفعانعلاوهبرسهامدارانرادرنظرمی‌گیرد،لذاتلاشیبدونتوجیه،غیر‌قابلقبولونامشروعتوسطمدیریتاست. گسترهنظریهنمایندگیدرتحقیقاتحسابداری،بهتوضیحایننکتهکمکمی‌نمایدکهچرامطالعاتحسابداریمحدودواندکیتاثیرفعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیشرکتیرابررویه‌هایشرکتازجملهسیاست‌هایمالیاتیدرنظرگرفته‌اند (آقایی و کاظم پور، 1395).

دیدگاهگستردهکهجامع‌ترازدیدگاهسنتیونظریهنمایندگیاست،بادیدوسیع‌تریبهرسالتشرکتمی‌نگرد. درواقعدرایندیدگاه،یکشرکتبیشازفقطیکمجموعهازقراردادهاستوذی‌نفعاندیگرینیزعلاوه‌برسهامدارانبرایتداومعملیاتشرکتمهممی‌باشند. نکتهبااهمیتدرایندیدگاهعبارتستازاینکهشرکتبرمبنایمدیریت،سهامدارانوتمامذی‌نفعانخود (ازجملهدولتوجامعه) موجودیتیافتهوادامهفعالیتآننیزمنوطبهحفظمنافعآن‌هامی‌باشد. بنابراینبهنظرمی‌رسدکهمسئولیتاجتماعیشرکتییکعاملکلیدیدرموفقیتوبقایشرکتمی‌باشد (عباس‌زاده و همکاران، 1395). درپژوهشحاضرازدیدگاهگستردهبهشرکتنگریستهشدهوفعالیت‌هایاجتماعیآندرنظرگرفتهمی‌شود. شرکتبخشجدایی‌ناپذیریازجامعهاستکهمانندهرشخصدیگری،قادربهتنظیمبرنامه‌هاوسیاست‌هایخودبرایپیش‌برداهدافشبودهوبرایبقانیازبهاعتباروحمایتدارد. فعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیشرکتی،درراستایکمکبهدولتوانجاموظایفاخلاقیشرکتنسبتبهاجتماعهستندکهموجبافزایشاعتباروشهرتشرکتمی‌شوندلذاجزءفعالیت‌هایضروریشرکتبه‌حسابمی‌آیند. اماهیچنظامقانونی،انجامفعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیشرکتیرااجباریننمودهاست. ازاین‌رو،هرشرکتیبرایاتخاذیکرویکردخاصنسبتبهمسئولیتاجتماعیحقانتخابداشتهوخودبرایمشارکتدرفعالیت‌هایمربوطهتصمیم‌گیریواقداممی‌نماید (حجازیوهمکاران،1394). باتوجهبهمطالبفوقمی‌توانگفت،وقتیشرکت،مشارکتدرفعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیراانتخابمی‌کند،بهدنبالبرطرفکردنمنافعکلیهگروه‌هایذی‌نفعازجملهدولتهستندلذابهاحتمالبسیارکمیازگزارشگریمتهورانهمالیاتیاستفادهمی‌نمایند. چراکهاینامرمغایرباتعهداتمسئولیتاجتماعیشرکتیاست. درواقعانتظارمی‌رودکهیکشرکتباداشتنمسئولیتاجتماعیبالاتر،سطحتهورمالیاتیکمتریداشتهباشد. بنابراینبهطوربالقوهگزارشگریمتهورانهمالیاتیمی‌تواندرابطهمعنادارومنفیبافعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیشرکتیداشتهباشد.

 

2-4- پاداش مدیران وگزارشگریمتهورانهمالیاتی

بهمنظورجبرانخلاقیت‌هاوابتکارهایمدیریتدریافتنوبه‌کارگیریرویه‌هاوروش‌هایکاریجدیدتروبهتر،اغلب،سازمانبهمدیرانپاداشمی‌دهد. پاداشاغلببهدلیلانجاموظایفدرسطحیبالاترازاستانداردهایعادیکاریصورتمی‌گیرد. طرح‌هایانگیزشیواختصاصپاداشبهمدیراندرکاهش تضادمنافعمدیرانوسهامداراننقشمهمیراایفامی‌کنند. درایرانمعمولاًبعدازاین‌کهصورت‌هایمالیتهیهشد،هیئتمدیرهپاداشپیشنهادیخودرابهاطلاعصاحبانسهاممی‌رساندوآناننیزباتوجهبهنظرشانوبادرنظرگرفتنعملکردمدیران،پاداشپیشنهادیراتعدیلوتصویبمی‌کنند. براساسماده 134 قانونتجارت،نسبتمعینیازسودخالصسالمالیشرکتکهممکناستجهتپاداشهیأتمدیرهدرنظرگرفتهشود،بههیچوجهنبایددرشرکت‌هایسهامیعامازسهدرصدودرشرکت‌هایسهامیخاصازششدرصدسودیکهدرهمانسالبهصاحبانسهامقابلپرداختاست،تجاوزکند. طرح‌هایپاداشمبتنیبرارقامسودحسابداریدرکنارعواملدیگریچونامنیتشغلی،سطحشغلیواندازةشرکتکهرابطةمستقیمبارفاهمدیریتدارد،بهطورمستقیمیاغیرمستقیمباسودآوریزیادشرکتدرارتباطاست. فرضبرایناستکهمدیرانبهدنبالافزایشرفاهازطریقافزایشسودآوریهستند (پورزمانیوطرازیان، 1395).

تئورینمایندگیادعامی‌کندکهجداییمالکیتازمدیریتممکناستباعثبروزتضادمنافعبینمدیرانوسهامدارانشود. تضادمنافعمی‌تواندناشیازکمبودانگیزهمدیرانبرایحداکثرکردنثروتسهامدارباشد،برایحلاینمسألهوکاهشهزینه‌هاینمایندگیبایدازراه‌کارهایانگیزشیبرایمدیراناستفادهگردد. یکیازاینراه‌کارها،طرح‌هایپاداشمدیرانوراه‌کاردیگر،طرحسهیمکردنمدیراندرمالکیتشرکتمی‌باشد. بنابراینپاداشمدیرانباعثایجادتوازنبینمنافعمدیرانوسها‌دارانمی‌شود. ازآنجایی‌کهمسئولیتتهیهصورت‌هایمالیبامدیراناستوسودسالجاریبرپاداشپرداختشدهبههیاتمدیرهتاثیرگذارمی‌باشد،لذاایناحتمالوجودداردمدیرانجهتدریافتپاداشبیشتر،ازطریقدست‌کاریاقلامتعهدیاختیاریوگزارشگریمالیاتیمتهورانه،هزینه‌ها،خصوصاهزینهمالیاتراکاهشدهندتاسودبعدازکسرمالیاتافزایشودرنهایتپاداشییشتریبدستآورند (خواجوی و همکاران، 1397). تمایلمدیرانبهگزارشگریمتهورانهمالیاتیبواسطه‌یانگیزه‌هایپاداشتحتتأثیرقرارمی‌گیرد. افزایشپاداشبههم‌راستا‌سازیانگیزه‌هاینمایندهومالکدرچارچوبنمایندگی کمکمی‌کندواینباعثتحریکمدیریتبهانجامتصمیماتسرمایه‌گذاری،امورمالیومالیاتیمخاطره‌آمیزمی‌گردد. مدیرانباپاداش‌هاینقدیومالکانه (پرداختمبتنیبرسهموحقاختیار) انگیزهدارندکهسودپسازکسرمالیاترابرایسهامدارانوشرکتافزایشدهند،ویکیازمؤثرترینراه‌هابرایدست‌یابیبهآنکاهشمیزانهزینهمالیاتبردرآمدشرکتاست. پاداشمبتنیبرعملکردانگیزهکافیرادرمدیرانایجادمی‌کندکهبرایدست‌یابیبهپاداشمناسب،فعالیت‌های مالیمتهورانهومخاطره‌آمیزانجامدهندکهبه‌طورمعمولبهگزارشگریمتهورانهمالیاتیمنجرشود.

 

2-5-   پیشینه تجربی پژوهش

هویوهمکاران(2013)درپژوهشیبااینعنوانکهآیا مسئولیتاجتماعیشرکتیبافرارمالیاتیشرکتی(عدم تمکینمالیاتی)درارتباطاستیاخیر،بهبررسیرابطهبین مسئولیتاجتماعیوعدمتمکینمالیاتیپرداختندوبهاین نتیجهرسیدندکههرچهشرکت‌هادرفعالیت‌هایمرتبطبا مسئولیتاجتماعیبیشترمشارکتمی‌نمایند،عدمتمکین مالیاتیآنهاکمترمی‌باشد.

تایلوروریچاردسون (2014) رابطه‌یبیناجتنابمالیاتیونقشوویژگی‌هایمدیرانارشدرابررسیکردند. آنهانمونه‌ایمتشکلاز 200 شرکتاسترالیاییطیسال‌های 2006 تا 2010 راموردآزمونقراردادندوبهنتیجهرسیدندکهگزارشگریوضعیتنامطمئنمالیاتی،تخصصمالیاتیاعضایهیأت مدیرهوپاداشمدیرانارشدشرکترابطهمثبتمعنی‌داریبااجتنابازمالیاتشرکت‌هادارندودرمقابلشرکت‌هاییکهحداقلیکعضوهیأت مدیرهدارایوابستگیمالیاتیدارند،دارایرابطهمنفی معنی‌داریبااجتنابازمالیاتمی‌باشند.

لاگویروالباز (2015) درتحقیقیبهبررسیتأثیرابعادمختلفمسئولیتاجتماعیبرفرارمالیاتیپرداخته‌اند. نتیجهتحقیقآنهاحاکیازآنبودکه، حاکمیتشرکتیقویوافشایمسئولیت ‌اجتماعیشرکت‌ها،باسطحپایین‌ترفعالیت‌هایجسورانهمالیاتیهمراهاستامافعالیتبیشتردربعداقتصادیمسئولیتاجتماعی، باسطحبالاییازفعالیتجسورانهمالیاتیمرتبطاست.

کروگر (2015) به بررسی رابطه مسئولیتاجتماعی شرکت با عملکرد مالی شرکت پرداخت. یافته‌های وی نشان داد،فعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیموجبکاهشمنابعشرکت،افزایشهزینه‌هایغیرضروریوکاهشتوانرقابتینسبتبهرقبایمی‌شود،کهازفعالیت‌هایاجتماعیاجتنابمی‌کنند.

آرمسترانگوهمکاران (2016) درتحقیقیبهتبیینمشوق‌هایمؤثربربرنامه‌ریزیمالیاتیپرداختند. افرادمذکور،ازیکمجموعهدادهاختصاصیکهحاویاطلاعاتمربوطبهطرح‌هایپاداشبه‌صورتجزئیبود،استفادهنمودند. همچنینازمعیارهاییهمچوننرخمؤثرمالیاتیبرمبنایاستانداردهایحسابداری،نرخمؤثرمالیاتینقدیواختلافبیندرآمددفتریودرآمدمشمولمالیاتاستفادهنمودند. یافته‌هایاینتحقیقبیانگرآنبودکهبینطرح‌هایتشویقیپاداشمدیرانمالیاتیبانرخمؤثرمالیاتیمحاسبه شدهبراساساستانداردهایحسابداریرابطه‌ایمنفیومعناداروجوددارد،امابینطرح‌هایمذکورباسایرمعیارهایاستفاده شدهارتباطیضعیفوجوددارد. محققاندرتوجیهنتایجحاصله،براینباوربودندکهمدیرانفعالدرامورمالیاتیشرکت‌هابامشوق‌هاییسروکاردارندکهدرصورتکاهشهزینهمالیاتگزارش شدهدرصورت‌هایمالی محققخواهدشد.

توماس و براندون (2017) به بررسی رابطه بین بیش‌اعتمادی و پاداش مدیر‌عامل با سیاست‌های متهورانه مالیاتی پرداختند. نتایج نشان داد پاداش مدیران رابطه معنادار با سیاست‌های متهورانه مالیاتی دارد همچنین مدیران بیش‌اعتماد سود بیشتری گزارش می‌کنند در نتیجه پاداش بیشتری نیز دریافت می‌نمایند و این عامل تاثیر بسزایی بر سیاست‌های مالیاتی دارد.

مگبیم و همکاران (2017) بهبررسیرابطهبینمسئولیت‌هایاجتماعیشرکت‌هاباسیاست‌هایمتهورانهمالیاتیدرشرکت‌هاینیجریه‌ایپرداختند. نتایجپژوهشبیانگررابطه‌ایمنفیومعناداربینمسئولیت‌هایاجتماعیشرکت‌هاباسیاست‌هایمتهورانهمالیاتیاست. همچنینمسئولیت‌هایاجتماعیشرکت‌هاموجبشدهاستکهکمترازسیاست‌هایمتهورانهاستفادهکنند.

گلزار و همکاران (2018) به بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر اجتناب مالیاتی در شرکت‌های چینی پرداختند. یافته‌های آن‌ها نشان داد بین مسئولیتاجتماعیشرکتبااجتنابمالیاتی رابطه‌ای منفی و معناداری وجود دارد به‌طوری‌که با افزایش مسئولیتاجتماعیشرکت‌ها اقدامات مربوط به اجتناب مالیاتی کمتر می‌شود. همچنین یافته‌هایآسیانویوچی (2018) نشاندادمالیاتشرکتبامسئولیتاجتماعیشرکترابطهمثبتومعناداریدارد. به‌طوریکهباافزایشدرابعادمسئولیتاجتماعیشرکت‌هامالیاتپرداختیتوسطآنهانیزافزایشمی‌یابد.

کریم و همکاران(2018) به بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکت با پاداش مدیران اجرایی پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد مسئولیت اجتماعی شرکت با پاداش بر مبنای نقدی رابطه منفی و با پاداش بر مبنای سرمایه رابطه ای مثبت دارد.

بنلیمه و بیتار (2018) به بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و افشای آن با عملکرد مالی و ارزش شرکت پرداختند. یافته‌های آن‌ها نشان داد، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و افشای آن موجب افزایش عملکرد مالی، سود و ارزش شرکت شده و ریسک مالی و هزینه‌های تامین مالی شرکت را کاهش داده است.

حجازیوهمکاران(1394) بهبررسیرابطهمسئولیتاجتماعیوتمکینمالیاتیشرکتی (مطالعهموردیادارهکلامورمالیاتیمودیانبزرگ) پرداختند. نتایجآن‌هاحاکیازرابطه‌ایمثبتومعناداریبینمسئولیتاجتماعیوتمکینمالیاتیشرکتیبود. ‌لذاهرچهشرکت‌هادرفعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیبیشترمشارکتنمایند،تمکینمالیاتیآن‌هانیزبیشتراست.

مشایخ و محمودیان(1396) به بررسی تاثیر پاداشهیئت مدیرهومدیر عامل،اصولحاکمیتشرکتیوویژگی‌های شرکتبررویمدیریتمالیاتی پرداختند. نتایج نشان داد پاداشهیئت‌ مدیرهومدیر عاملوویژگی‌هایحاکمیتشرکتیبرنرخمؤثرمالیاتیتأثیرمعناداریدارند. افزایشپاداشوحاکمیتشرکتیمناسب‌ترسببکاهشنرخمؤثرمالیاتیومدیریتمالیاتی مناسب‌ترمی‌گردد. درصورتی‌کهشاخص‌هاینرخمؤثرمالیاتنقدیوتغییردرنرخذخیرهمالیاتمورداستفادهقرارگیرد،ویژگی‌هایحاکمیتشرکتیبرپرداختمالیاتمؤثرمی‌باشدیعنیحاکمیتشرکتیمناسب‌ترسببکاهشنرخمؤثرمالیاتینقدیوکاهشذخیرهمالیاتودرنتیجهمدیریتمالیاتیمناسب‌ترمی‌گردد. پاداشهیچ‌گونهرابطهمعناداریبانرخمؤثرمالیاتینقدیوتغییردرنرخذخیرهمالیاتندارد.

خواجویوهمکاران (1397) بهبررسینقشوانگیزههیئت مدیرهدراجتنابازپرداختمالیاتشرکتپرداختند. نتایجپژوهشنشاندادکهافشایوضعیتنامطمئنمالیاتیبراجتنابازمالیاتتأثیرمثبتمعناداریدارد. اینموضوعنشانمی‌دهدکهافشایوضعیتنامطمئنمالیاتیتوسطهیئتمدیرهبهمنزلهاحساسخطرمالیاتیودرنتیجهاجتنابازمالیاتمی‌باشد. همچنینانگیزهپاداشهیئتمدیرهنیزتأثیرمثبتمعناداریبراجتنابازمالیاتدارد.

عسگری و عظیمی(1397) به بررسی رابطهبینکیفیتحاکمیتشرکتی،پاداشهیئت مدیرهواجتنابمالیاتیدر شرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهران پرداختند. نتایجنشاندادکیفیت حاکمیتشرکتیبااجتنابمالیاتیرابطهمنفیداردوهرچه میزانکیفیتحاکمیتشرکتیبیشترباشداجتنابمالیاتیکمتریصورتمی‌گیرد. همچنین،نتایجاینپژوهشنشاندادکه پاداشهیئت مدیرهبااجتنابمالیاتیرابطهمنفیومعناداریدارد،بهعبارتدیگرهرچهمیزانپاداشهیئت مدیرهبیشتر باشدانگیزهمدیرانبرایکاهشوفرارازپرداختمالیاتکاهشمی‌یابد.

 

3- فرضیه های پژوهش

در این پژوهش مطابق با پژوهش چایز و همکاران[xvii](2014) برایمحاسبهگزارشگریمتهورانهمالیاتیاز دو معیار نرخ موثر مالیاتی (CTR) و تفاوت مالیات تشخیصی و ابرازی (BTD) استفاده شده است، بنابراین شش فرضیه زیر برای بررسی موضوع تدوین شده است:

فرضیه اول: بین مسئولیت اجتماعی شرکت با نرخ موثر مالیاتی رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه دوم: بین پاداش هیئت مدیره با نرخ موثر مالیاتی رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه سوم: مسئولیت اجتماعی شرکت بر رابطه پاداش مدیران با نرخ موثر مالیاتی تاثیر معناداری دارد.

فرضیه چهارم: بین مسئولیتاجتماعیشرکتبا تفاوت مالیات تشخیصی و ابرازی رابطه معناداری وجود دارد.

فرض پنجم: بین پاداشهیئتمدیرهبا تفاوت مالیات تشخیصی و ابرازی رابطه معناداری وجود دارد.

فرض ششم: مسئولیت اجتماعی شرکت بر رابطه پاداش مدیران با تفاوت مالیات تشخیصی و ابرازی تاثیر معناداری دارد.

 

 

4-  روش‌شناسی پژوهش

4-1- روشگردآوریدادههاوتجزیهوتحلیل

اینپژوهشبرحسبهدف، کاربردیوبرمبنایروش،توصیفیوازنوعهمبستگیاست. پژوهشحاضرازنوعپسرویدادی (بااستفادهازاطلاعاتگذشته) استکهبراساساطلاعاتمندرجدرصورت‌هایمالیشرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهرانوگزارش هیئتمدیرهبهمجمععمومیانجامگرفت. داده‌هایموردنیازدربخشادبیاتپژوهشازکتب،مجلاتتخصصیفارسیولاتین،مقالات،رسانه‌هاودرمواردیازپژوهش‌هایانجامشدهمرتبطاستخراجشد (روشکتابخانه‌ای)،وبرایجمع‌آوریداده‌هایپژوهشازبانکاطلاعاتینرم‌افزارهایره‌آورد‌نوینوپایگاهبورساوراقبهاداراستفادهشد. برایتجزیهوتحلیلنهایی،بهمنظورواکاویداده‌هاازنرم‌افزارهایExcel و Eviews 9استفادهشدهاست. همچنینبرایآزمونفرضیه‌هایپژوهشازروشرگرسیونخطیچندمتغیرهاستفادهگردید و بهمنظوررفعآثارناهمسانیواریانساحتمالی،روشحداقلمربعاتتعمیمیافتهبرآوردی (EGLS)  بهکارگرفتهشدهاست.

 

4-2- جامعه  و نمونه آماری

جامعه آماری این تحقیق را کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق‌بهادار تهران در طی سال‌های 1388 تا 1396 تشکیل می‌دهد. روش نمونه‌گیری در این تحقیق، روش حذفی سیستماتیک می‌باشد و شرکت‌های که دارای شرایط زیر نبوده‌اند، از نمونه آماری کنار گذاشته می‌شوند:

1)   شرکت‌های که تا پایان سال 1388 در بورس اوراق‌بهادار تهران پذیرفته شده باشند.

2)   در زمره شرکت‌های سرمایه‌گذاری و واسطه‌گری مالی به دلیل متفاوت بودن ماهیت فعالیت آن‌ها قرار نگرفته باشند.

3)   سال مالی آن‌ها منتهی به 29 اسفند باشد و در دوره مذکور تغییر سال مالی نداده باشند.

4)   در تمامی سال‌های مورد بررسی در چهار‌ماهه پایان سال سهام آن‌ها حداقل یک بار مورد معامله قرار گرفته باشد تا بتوان قیمت بازار هر سهم را در پایان سال به دست آورد.

5)   اطلاعات لازم در خصوص انجام این تحقیق در مورد آن‌ها وجود داشته باشد.

6)    با توجه به شراط و محدودیت‌های فوق، از بین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در مجموع 98 شرکت (882سال- شرکت) انتخاب شد.

 

 

4-3- مدل و متغیرهای پژوهش

برای آزمون فرضیه‌های پژوهش، بر اساس پژوهش چایز و همکاران (2014) از مدل رگرسیونی چند متغیره با داده‌های ترکیبی استفاده شده است. برای آزمون فرضیه اول، دوم ازمدل (1)، فرضیه سوم از مدل (2)، فرضیه چهارم، پنجم از مدل (3) و فرضیه ششم از مدل (4) استفاده شده است:

مدل 1)

 

 

مدل 2)

 

 

مدل 3)

 

 

مدل 4)

 

 

در مدل‌های مذکور، ETR  بیانگر نرخ موثر مالیاتی؛ BTD  تفاوت بین مالیات ابرازی و تشخیصی ؛ CSR  مسئولیت اجتماعی شرکت؛  BDC پاداش مدیران؛ SIZE  اندازه شرکت؛ LEV اهرم مالی و ROA  نرخ بازده دارایی‌ها است کهدرادامهبهتعریفعملیاتیهریکازآنهاپرداختهمیشود.

 

متغیر وابسته پژوهش

متغیر وابسته در این پژوهش گزارشگری متهورانه مالیاتی است بدین منظور دو معیار به شرح زیر برای اندازه‌گیری آن بکار رفته است:

: بیانگر نرخ موثر مالیاتی شرکت i در سال t است که ازتقسیمهزینهمالیاتسالانهبر درآمدپیشازکسرمالیاتاستفادهگردید. هرچهقدراینمعیارکوچک‌تر باشدسطحگزارشگریمتهورانهمالیاتیبیشترمی‌باشد (رابطه معکوس است).

: تفاوتسودحسابداریوسودمشمولمالیات شرکت i در سال t است که از طریق تفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصیمحاسبهشده است. همچنینبهمنظورهمگن‌سازی،اینمتغیربرارزشدفتریکلدارایی‌هاتقسیمشد. هرچهقدراینمعیاربزرگ‌ترباشدسطحگزارشگریمتهورانهمالیاتیبیشترمی‌باشد (رابطه مستقیم است).

 

متغیرهای مستقل پژوهش

متغیرهای مستقلدراینپژوهشمسئولیت‌اجتماعیشرکت‌ و پاداش هیئت مدیرههستندکه بهشرحزیرمحاسبه شده‌اند:

: بیانگر مسئولیت اجتماعی شرکتiدرسالtاست. مسئولیت‌پذیریاجتماعیشرکت‌هاباتوجهبهمعیارهاییکه موسسه آمریکایی معروف به^[xviii]KLD ، هرسالهسازمان‌هارابراساسمعیارهایاجتماعیو زیستمحیطیرتبه‌بندیمی‌کند،اندازه‌گیریمی‌شود. مسئولیت‌پذیریاجتماعیدراین پژوهشدارایچهاربعداست،هربعدآنداراینقاطقوتوضعفمخصوصبهخود می‌باشد.باتفاضلنقاطقوتازنقاطضعفمربوطهنمرهآنبعدبدستمی‌آید. درنهایتبا جمعتمامابعادفوقیکنمرهکلیبرایمسئولیت‌پذیریاجتماعیبدستخواهدآمد.لازمبه ذکراستکهدرصورتوجودهرنقطهضعفیانقطهقوتمربوطه،عددیکودرصورت نبودآنهاعددصفردرنظر‌گرفتهخواهدشد. اطلاعاتلازمبرایاینمتغیرهادرگزارشهیئت مدیرهشرکت‌هاافشاءمی‌شودودرتحقیقحاضربرایمعرفیهریکازابعاد،باتوجهبهماهیت افشاگریدرایران،ازشاخص‌هایمسئولیت‌پذیریاجتماعیدرایرانوهمچنینازگواهی نامه‌های،ISO 9001 سیستم مدیریت کیفیت،ISO 14001 مدیریتزیستمحیطی،OHSAS 18001 استانداردایمنیوبهداشتاستفادهشدهاست. بنابرایندراینتحقیقصرفا از مدل KLD استفادهنشده (تعدیل شده)بلکهمعیارهامطابقبااستانداردایرانمی‌باشدکههمان‌طور‌ کهپیشتر توضیحدادهشددرگزارشهیئتمدیرهافشامی‌شود. مدلحاضرمدلعینیوکمیمعروفیست کهتاکنونازطریقنهادهایرسمیدربسیاریازکشورهابرایاندازه‌‌گیریمسئولیت‌پذیری اجتماعیشرکتیاستفادهشدهاست. که به صورت مدل 5 می‌باشد:

مدل 5)

CSR-S = (CSR-COM-S) + (CSR-EMP-S) + (CSR-ENV-S) + (CSR-PRO-S)

 

CSR-S نمرهمسئولیت‌پذیریاجتماعی،CSR-COM-S  نمرهافشایمشارکت اجتماعیکهازتفاضلنقاطقوتونقاطضعفخاصخودبهصورتمدل 6محاسبهمی‌شود:

مدل 6)

CSR-COM-S =Σ Strengths -Σ Concerns

همین‌طورمی‌تواننمره‌هایابعاددیگرمسئولیت‌پذیریاجتماعی، همچون CSR-EMP-S نمرهافشایروابطکارکنان، CSR-ENV-S نمرهافشایمحیطزیست، CSR-PRO-S نمرهافشایویژگیمحصولات، راازطریقذکرشدهدربالامحاسبهکرد (حاجیها و سرافراز، 1393).

: بیانگرپاداش هیئت مدیرهشرکتشرکتiدرسالtاست. کهازطریقلگاریتمطبیعیمبلغپاداش مدیریتکهدرصورت‌هایمالیویایادداشت‌های توضیحیآنوجوددارد،اندازه‌گیریمی‌شود‌ (بنی مهد و همکاران، 1393).

 

متغیرهای کنترلی پژوهش و تعریف آن

: بیانگر اندازه شرکت است. که برابر است با لگاریتم طبیعی کل دارایی‌ها شرکتiدرسالt. شرکت‌هایبزرگتربهدلیلدسترسیبهمنابعمالیبیشترو سودآوریاحتمالیبالاتر،بهنظرمی‌رسداز شرایطبهتریبرایگزارشگریمتهورانهمالیاتیبرخوردارهستند.

: بیانگر اهرم مالی شرکت i در سال t است که از تقسیم کل بدهی‌ها بر ارزش دفتری کل دارایی‌ها به دست آمده است.شرکت‌هایکهبدهیبالاتریدارندمی‌توانندبااستفادهازسپرهایمالیاتیبدهی (مثلهزینهبهره)،بهگزارشگری متهورانه مالیاتیبپردازند (کلی^[xix]، 2005).

 : بیانگرنرخ بازده دارایی‌های شرکت i در سال t می‌باشد. که جهت سنجش سودآوری شرکت‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. شرکت‌هاییکهعملکردمطلوب‌تریدارند،تواناییبیشتریبرایگزارشگریمتهورانهمالیاتیدارند(کیم و یانگ^[xx]، 2007).

 

5- یافته‎های پژوهش

5-1- آمار توصیفی

بهمنظورشناختبیشتردربارهجامعهآماریومتغیرهایموردمطالعهخلاصهوضعیتآمار توصیفیمتغیرهایپژوهشدرجدول1 ارائهشدهاست. همانطورکهنشاندادهشدهاست،میانگیننرخموثرمالیاتی برابربا4/11 درصداست. به علاوهطبقماده 143 قانونمالیاتهایمستقیممصوبسال1380،نرخموثرقانونیمالیاتی شرکتهایبورسی5/22درصدمی‌باشد،درحالیکهمیانگیننرخموثرمالیاتی 4/11درصداست.  بهعبارتدیگر،نرخموثرمالیاتی شرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهرانکمترازنرخقانونیمالیاتاست. عمدهموارداختلافبینآن‌هامربوطبهمعافیتمالیاتیموضوعمواد 281 و 283 قانون مالیاتهایمستقیمبود. دردرجهبعدیایناختلافمربوطبهردنمودنهزینه‌هاتوسطممیزان مالیاتیبود. میانگین بدست آمده برای اهرم مالی 64 درصد است. که نشان می‌دهد 64 درصد از دارایی‌های شرکت‌های نمونه آماری از طریق بدهی تامین شده است. میانگین نرخ بازده دارایی‌ها 12 درصد است که نشان می‌دهد شرکت‌های مورد بررسی به ازای هر ریال سرمایه‌گذاری معادل12 درصد ریال، بازده کسب کرده‌اند.

 

جدول (1) – آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

متغیرها	تعداد  (سال- شرکت)	میانگین	میانه	ماکزیمم	مینیمم	انحراف معیار
ETR	882	114/0	132/0	284/0	000/0	092/0
BTD	882	002/0	000/0	060/0	034/0-	017/0
CSR	882	465/6	000/5	000/17	000/2	232/3
BDC	882	800/6	799/6	121/7	465/6	177/0
SIZE	882	139/6	036/6	617/7	188/5	658/0
LEV	882	641/0	643/0	143/1	229/0	204/0
ROA	882	123/0	107/0	560/0	240/0-	161/0

مأخذ: یافته‌هایپژوهشگر

 

5-2- آزمون فرضیه‎های تحقیق

نتایجآزمونفرضیةاول، دوم و سوم

جدول2نتیجةآزمونفرضیه اول، دوم و سوم پژوهشرابااستفادهاز معیاراولگزارشگری متهورانه مالیاتی (نرخ موثر مالیاتی، ETR) نشانمی‌دهد. هرچهقدراینمعیارکوچک‌تر باشدسطحگزارشگریمتهورانهمالیاتیبیشترمی‌باشد (رابطه معکوس است). باتوجهبهنتایجدوآزمونF لیمر و هاسمن درهردوآزمونسطح معناداریکمتراز 5درصدبوده،بنابراینالگویمناسببرایبرازشمدل‌های 1 و 2،رگرسیونداده‌هایپانلیبااثراتثابتاست. جهت بررسی هم‌خطی متغیرهای مستقل ازعامل تورمواریانس[xxi](VIF) استفاده شده است. از آنجایی‌که برای کلیه متغیرهای مستقل، در هر دو مدل عاملتورمواریانس کمتر از 5 است لذا مشکل هم‌خطی در مدل‌ وجود ندارد (بنی مهد و همکاران، 1397). سطحمعناداریآمارهF (000/0) در مدل 1 و 2 کمترازسطحخطایموردپذیرش (5درصد)است،بنابراینمی‎توانگفتشاخصنکوییبرازشهر دو مدل 1و 2معناداراست. آمارهدوربینواتسونهر دو مدل درفاصلهبین 5/1 تا 5/2 قراردارد، بنابراینهمبستگیاجزایخطایمدلوجودندارد.

نتایجآزمونفرضیه‌های اول، دوم درقالبمدل‌ 1 در جدول2 گزارششده است. باتوجهبهنتایجارائهشده،ارتباطیمستقیمومعناداریبینمسئولیت اجتماعی شرکت (آماره t بزرگ‌تر از 965/1 و سطح معناداری کوچک‌تر از 05/0) وهمچنینارتباطیمعکوسو معناداری بین پاداش مدیران (آماره t کوچک‌تر از 965/1- و سطح معناداری کوچک‌تر از 05/0) با نرخ موثر مالیاتی برقرار است. در خصوص فرضیه سوم که نتایج آن در مدل 2 گزارش شده، مسئولیت اجتماعی شرکت بر رابطه بین پاداش مدیران با نرخ موثر مالیاتی (آماره t بزرگ‌تر از 965/1 و سطح معناداری کوچک‌تر از 05/0) تاثیر مستقیم و معناداری داشته است. با توجه به اینکه نرخ موثر مالیاتی رایطه‌ای معکوس با گزارشگری متهورانه مالیاتی دارد، مسئولیتاجتماعیشرکت دارای رابطه معکوس و پاداش مدیران دارای رابطه‌ای مستقیم با گزارشگری متهورانه مالیاتی است و مسئولیت اجتماعی شرکت موجب تعدیل رابطه‌ی پاداش مدیران با گزارشگری متهورانه مالیاتی شده است.همچنین در مدل رگرسیونی 1 و 2 بهترتیببر اساس ضریبتعیینتعدیلشده 66 درصد و 65 درصد از تغییرات متغیر وابسته (نرخ موثر مالیاتی) توضیحدادهمی‌شود. در ادامه، برای بررسی‌های بیشتر و تقویت نتایج، رگرسیون مدل‌های 3 و 4 بر اساس معیار دوم گزارشگری متهورانه مالیاتی (تفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصی،BTD)، برآورد می‌شود.

 

جدول (2) برآورد رگرسیون مدل‌های (1و2)

	برآوردمدلبدونمتغیرتعدیل‌گر (مدل1)				برآوردمدلبامتغیرتعدیل‌گر (مدل2)
متغیر	ضریب	آماره t	معناداری	آماره (VIF)	ضریب	آماره t	معناداری	آماره (VIF)
ضریب ثابت ( )	105/0	379/6	000/0	-	071/0	789/6	000/0	-
مسئولیت اجتماعی شرکت (Csr)	020/0	110/3	003/0	32/1	022/0	038/3	002/0	43/1
پاداش هیات مدیره (Bdc)	120/0-	440/3-	001/0	56/1	119/0-	225/3-	001/0	63/1
مسئولیت اجتماعی شرکت*پاداش مدیران Bdc) *(Csr	-	-	-	-	011/0	527/3	013/0	83/1
اندازه شرکت (Size)	000/0-	305/1-	192/0	04/1	002/0	398/1-	172/0	15/1
اهرم مالی (Lev)	006/0	894/2	004/0	09/1	007/0	721/5	000/0	03/1
بازدهدارایی‌ها(Roa)	021/0	825/4	000/0	72/1	017/0	251/4	000/0	76/1
ضریب تعیین	68/0				67/0
ضریب تعیین تعدیل شده	66/0				65/0
آمارهدوربین- واتسون	86/1				75/1
آمارهF  (سطح معناداری)	(000/0)35/30				(000/0)48/31
آمارهF  لیمر (سطح معناداری)	(000/0)65/26				(000/0)31/23
آماره آزمون هاسمن (سطح معناداری)	(000/0)41/31				(000/0)29/28

مأخذ: یافته‌هایپژوهشگر

نتایجآزمونفرضیةچهارم، پنجم و ششم

جدول3نتیجةآزمونفرضیه چهارم، پنجم و ششمپژوهشرابااستفادهاز معیاردومگزارشگری متهورانه مالیاتی، (تفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصی،(BTD نشانمی‌دهد. هرچهقدراینمعیاربزرگ‌ترباشدسطحگزارشگریمتهورانهمالیاتیبیشترمی‌باشد (رابطه مستقیم است). باتوجهبهنتایجدوآزمونF لیمر و هاسمن درهردوآزمونسطح معناداریکمتراز 5درصدبوده،بنابراینالگویمناسببرایبرازشمدل‌های 3 و 4،رگرسیونداده‌هایپانلیبااثراتثابتاست.  از‌آنجایی‌کهبرایکلیهمتغیرهایمستقل،درهردومدلعاملتورمواریانس (VIF)کمتراز 5 است، لذامشکلهم‌خطیدرمدل‌وجودندارد.سطحمعناداریآماره F (000/0) در مدل 3 و 4 کمترازسطحخطایموردپذیرش (5 درصد)است،بنابراینمی‎توانگفتشاخصنکوییبرازشهر دو مدلمعناداراست. آمارهدوربینواتسونهر دو مدل درفاصلهبین 5/1 تا 5/2 قراردارد،بنابراینهمبستگیاجزایخطایمدلوجودندارد.

نتایجآزمونفرضیه‌های چهارم، پنجم درقالبمدل‌ 3 در جدول3 گزارششده است. باتوجهبهنتایجارائهشده،ارتباطیمعکوسومعناداریبینمسئولیت اجتماعی شرکت (آماره t بزرگ‌تر از 965/1-  و سطح معناداری کوچک‌تر از 05/0) وهمچنینارتباطیمستقیمو معناداری بین پاداش مدیران (آماره t کوچک‌تر از 965/1 و سطح معناداری کوچک‌تر از 05/0) با تفاوت بین مالیات ابرازی و تشخیصی برقرار است. در خصوص فرضیه ششم که نتایج آن در مدل 4 گزارش شد، مسئولیت اجتماعی شرکت بر رابطه بین پاداش مدیران با تفاوت بین مالیات ابرازی و تشخیصی (آماره t بزرگ‌تر از 965/1-  و سطح معناداری کوچک‌تر از 05/0) تاثیر معکوس و معناداری داشته است. با توجه به اینکه تفاوت بین مالیات ابرازی و تشخیصی رایطه‌ای مستقیم با گزارشگری متهورانه مالیاتی دارد، مسئولیتاجتماعیشرکت دارای رابطه معکوس و پاداش مدیران دارای رابطه‌ای مستقیم با گزارشگری متهورانه مالیاتی است و مسئولیت اجتماعی شرکت موجب تعدیل رابطه‌ی پاداش مدیران با گزارشگری متهورانه مالیاتی شده است. همچنین در مدل رگرسیونی 3 و 4 بهترتیببر اساس ضریبتعیینتعدیلشده، 59 درصد و 58 درصد از تغییرات متغیر وابسته (تفاوت بین مالیات ابرازی و تشخیصی) توضیحدادهمی‌شود.

 

 

 

 

 

جدول (3) برآورد رگرسیون مدل‌های (3و4)

	برآوردمدلبدونمتغیرتعدیل‌گر (مدل3)				برآوردمدلبامتغیرتعدیل‌گر (مدل4)
متغیر	ضریب	آماره t	معناداری	آماره (VIF)	ضریب	آماره t	معناداری	آماره (VIF)
ضریب ثابت ( )	213/0	274/3	001/0	-	091/0	258/3	000/0	-
مسئولیت اجتماعی شرکت (Csr)	007/0-	329/3-	000/0	47/1	010/0-	162/2-	030/0	57/1
پاداش هیات مدیره (Bdc)	049/0	109/13	000/0	31/1	032/0	215/11	000/0	34/1
مسئولیت اجتماعی شرکت*پاداش مدیران Bdc) *(Csr	-	-	-	-	011/0-	174/4-	000/0	57/2
اندازه شرکت (Size)	001/0-	720/1-	084/0	84/1	004/0-	844/1-	065/0	72/1
اهرم مالی (Lev)	017/0	595/5	000/0	21/3	001/0	771/1	076/0	42/3
بازدهدارایی‌ها(Roa)	067/0	893/15	000/0	24/1	047/0	753/17	000/0	19/1
ضریب تعیین	61/0				60/0
ضریب تعیین تعدیل شده	59/0				58/0
آمارهدوربین- واتسون	72/1				69/1
آمارهF  (سطح معناداری)	(000/0)77/28				(000/0)32/29
آمارهF  لیمر (سطح معناداری)	(000/0)07/22				(000/0)41/19
آماره آزمون هاسمن (سطح معناداری)	(000/0)15/27				(000/0)35/24

مأخذ: یافته‌هایپژوهشگر

 

بابررسیضریبتعیینتعدیلشدهدردومدل اندازه‌گیری فوق (نرخ موثر مالیاتی و تفاوت بیت مالیات ابرازی و تشخیصی) می‌توانبیانکرد،قدرتتوضیحدهندگی و تبیینمدل نرخ موثر مالیاتی (66 درصد) بیشتر از مدل تفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصی (60 درصد)درتبیینرابطه‌یمسئولیت اجتماعی شرکت و پاداش مدیرانباگزارشگریمتهورانهمالیاتیدرایراناست.

 

6-  نتیجه گیری و پیشنهادات

یکیازمنابعدولت،وصولمالیاتازشرکت‌هااست. مبانینظریوشواهدتجربینشانمی‌دهدشرکت‌هاسعیمی‌کنندمالیاتبردرآمدخودراکاهشدادهیابهتعویقبیندازند. سیاست‌هایمتهورانهمالیاتی،فرارمالیاتی،مدیریتمالیاتابزارهاییهستندکهشرکت‌هاممکناستبرایکاهشمالیاتدرصورتلزوم،بستهبهوضعیت،ازآنهااستفادهکنند. گزارشگریمتهورانهمالیاتی،دستکاریروبهپایینسودمشمولمالیات،ناشیازابهاموخلاموجودبینقوانینمالیاتیواستانداردهایحسابداریاست. از طرف دیگر میزان رعایت قوانین و مقررات مالیاتی به طور نسبی به طرز تفکر و ویژگی‌های شخصی مدیریت و سیستم مدیریتی شرکت‌ها بستگی دارد. در این تحقیق تاثیر دو مشخصه، مسئولیت اجتماعی شرکت و پاداشهیئتمدیرهبر گزارشگریمتهورانهمالیاتی بررسی شده است. بهاین منظورازدو معیارنرخموثرمالیاتی و تفاوتبینمالیاتابرازیوتشخیصی بهعنوانمعیارهایگزارشگریمتهورانه مالیاتیاستفادهشدهاست.

نتیجة آزمون فرضیة مربوط به تاثیر مسئولیتاجتماعیشرکتبر گزارشگری متهورانه مالیاتی نشانداد،مسئولیتاجتماعیشرکتبرهردومعیاراستفادهشدهبرایگزارشگریمتهورانه مالیاتیتاثیرمنفی،مستقیمومعناداریدارد. به بیان دیگر با افزایش مسئولیتاجتماعیشرکت، میزان گزارشگری متهورانه مالیاتی شرکت کاهش میابد. این یافته منطبق بر یافته‌های محققانی چون گلزار و همکاران (2018)، آسیان و یوچی (2018)، مگبیم و همکاران (2017)، حجازی و همکاران (1394) و مغایر با یافته های کروگر (2015) است. بنابراین می‌توان اظهار داشت،نتایج مطابقبادیدگاهگستردهبوده،لذاشرکتعلاوهبرسهامدارانخود،تاثیراتقابلتوجهیبرسایرذی‌نفعانداشتهونسبتبهآن‌هانیزمسئولاست. بهعبارتدیگر،شرکتیکنهادفعالدردنیایواقعیدرنظرگرفتهمی‌شودکهبایددریکمحیطتجاریکاملارقابتیباقیماندهودراینمحیطبابسیاریازاشخاصحقیقیوحقوقیدیگرتعاملداشتهباشد. درنتیجه،شرکتبهمنظورکسبنتایجمطلوبدراینمحیطتجاریپیچیدهوبقادردنیایرقابت،سیاست‌ها،استراتژی‌هاوعملیاتخودراتوسعهداده،رویه‌هایخودرافراترازحفظمنافعسها‌دارانبنانهادهوبرایحفظمنافعتمامذی‌نفعان (بهعنوانمثال،سازمان‌هایدولتی،گروه‌هایسیاسی،اتحادیه‌هایتجاری،جامعه،کارکنان،تامین‌کنندگانومشتریان) واجتماعبرنامه‌ریزی‌نمایدتادرنهایتخودنیزقادربهادامهفعالیتباشد. بنابراینمی‌توانمسئولیتاجتماعیشرکتیرابهعنوانیکفعالیتقانونیتجاریدرنظرگرفتونهصرفایکهزینهدرمسیربهحداکثررساندنثروتسهام‌داران. درایندیدگاهازیکطرفشرکتملاحظاتاخلاقیومنافعسایرذی‌نفعانراموردتوجهقراردادهونسبتبهقانونمالیاتتمکینمی‌نماید،ازطرفدیگرمی‌تواندبارفتارتمکینمالیاتی،مشروعیتواعتبارمناسبیدرجامعهبهدستآورده، عملکرد مالی و ارزش خود را افزایش، هزینه های تامین مالی و ریسک خود را کاهشوبقایخودراتوامباموفقیتواقتدارمالیاتیحفظنماید.

نتیجةآزمونفرضیةمربوطبهتاثیرپاداشمدیرانبرگزارشگریمتهورانه مالیاتینشاندادکهپاداشمدیرانبر هردومعیاراستفادهشدهبرایگزارشگریمالیاتیمتهورانهتاثیرمثبت،مستقیمو معناداریدارد. ایننتیجهتأییدیبرفرضیهپاداش، دیدگاه فرصت طلبانه مدیران و تئوری نمایندگیمی‌باشد،بدینمعنی کهمدیرانباانگیزهافزایشپاداشبهدنبالگزارشگری متهورانه مالی و مالیاتیهستند. پاداش‌دهیصرفبراساسسودخالصگزارششده،الزاماسببانگیزشدرست مدیرانوافزایشارزششرکتنمی‌شود. بلکهبهدلیلانعطافموجوددراستانداردهای حسابداریواختیارمدیراندرگزینش رویه‌هایحسابداری،اینعملممکن استبهانتقالثروت ازمالکانبهمدیرانشدهوسببکاهشارزششرکتشود. نتایجاینپژوهشهمسو باپژوهش‌هایانجامشدهتوسطخواجوی و همکاران (1397) و توماس و براندوم (2017) و مغایر با یافته‌های مشایخ و محمودیان(1396)، آرمسترانگوهمکاران (2016)، عسگریوعظیمی (1392) می‌باشد. بنابراین می‌توان اظهار داشت تمایلمدیرانبهگزارشگریمتهورانهمالیاتیبواسطه‌یانگیزه‌هایپاداشتحتتأثیرقرارمی‌گیرد واینباعثتحریکمدیریتبهانجامتصمیماتسرمایه‌گذاری،امورمالیومالیاتیمخاطره‌آمیزمی‌گردد. مدیرانباپاداش‌هاینقدیو مبتنی بر سودانگیزهدارندکهسودپسازکسرمالیاترااز طریق مدیریت سود، افزایشدهند، که به زیان سهامداران بوده و در بلند‌مدت موجب ورشکستکی شرکت می‌شود.پاداشمبتنیبرعملکردانگیزهکافیرادرمدیرانایجادمی‌کندکهبرایدستیابیبهپاداشمناسب،فعالیت‌هایمالی و مالیاتیمخاطره‌آمیزانجامدهندکهبه‌طورمعمولبهگزارشگریمتهورانه مالی ومالیاتیمنجرشود.

نتیجةآزمونفرضیةمربوطبهتاثیرمسئولیت اجتماعی شرکت بر رابطه پاداشهیئتمدیرهوگزارشگریمالیاتیمتهورانهنشاندادکهمسئولیتاجتماعیشرکتبر رابطه پاداشهیئتمدیرهباگزارشگریمتهورانه مالیاتیتاثیرمعکوس،مستقیمو معناداریدارد و موجب تعدیل آن می‌شود. این نتایج همسو با یافته‌های بنلیمه و بیتار (2018) و مغایر با یافته‌های کروگر (2015) است. بنابراین می‌توان اظهار  داشت این یافته‌ها مبتنی بر تئوری ذی‌نفعان بوده و بیانگر این است، پرداختن به فعالیت‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و افشای آن موجب کاهش هزینه‌های نمایندگی، افزایش شفافیت اطلاعاتی، کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، افزایش مشروعیت شرکت نزد جامعه و ارزش شرکت می‌شود، که نتیجه آن ترغیب سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در شرکت، افزایش قیمت سهام، کاهش هزینه‌های تامین مالی و افزایش سود شرکت شده که در نهایت کلیه ذی‌نفعان خصوصآ سهامداران، مدیران و دولت متناسب با سهم خود از منافع آن بهره‌مند می‌شوند. علاوهبراین،بابررسیمدل‌هایاندازه‌گیریگزارشگری متهورانه مالیاتی،بهنظرمی‌رسددربحثمسئولیت اجتماعی شرکتوپاداشمدیران،نرخ موثر مالیاتی،از قدرتتوضیح‌دهندگیوتواناییتبیین ‌بیشتری نسبت به تفاوت مالیات ابرازی و تشخیصی برخوردار است.

مهم‌ترینپیشنهادهایکاربردیاینپژوهشرامی‌‌توانبهشکلزیرارائهنمود:

1)   از آنجایی‌که هرچه شرکت‌ها، درفعالیت‌هایمرتبطبامسئولیتاجتماعیبیشترمشارکتنمایند،گزارشگری متهورانه مالیاتی کاهش می‌یابد. می‌تواناز طریقفرهنگ‌سازیودرصورتلزوم،اعمالقانون، انگیزهشرکت‌هارابرایمشارکتدررفتارهایاجتماعی مسئولانهافزایشداد.

2)   با توجه به اهمیت و جایگاه مسئولیت اجتماعی شرکت، به سازمان بورس اوراق بهادار و کمیته تدوین استانداردها پیشنهاد می‌شود استاندادهای لازم و  یکسان (افزایش قابلیت مقایسه) در خصوص مسئولیت اجتماعی شرکت تدوین، و گزارش عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکت، همراه با صورت‌های مالی افشا شود.

3)   به سرمایه‌گذاران پیشنهاد می‌شود به دلیل شفافیت و تقارن اطلاعاتی بالای شرکت‌های که به مسئولیت اجتماعی و افشای فعالیت‌های مربوطه مشغولند، در این گونه شرکت‌ها سرمایه‌گذاری نمایند.

4)   به قانون‌گذاران پیشنهاد می‌شود، با اصلاحاتی در قانون تجارت، جهت حل مسائل نمایندگی و حفظ منافع کلیه ذی‌نفعان، به‌جای پاداش کوتاه‌مدت مبتنی بر سود از پاداش‌ بلند‌مدت مبتنی بر سهام استفاده شود. تاپاداش‌دهیمتناسببا عملکردواقعیوصحیحمدیرانانجامگیرد.

5)   جهتکاهشوحذفشکافبینمالیاتابرازیوتشخیصیبهسازمانامورمالیاتیوحسابرسی،پیشنهادمی‌شودقوانینواستانداردهایخودراهمگام‌ترومنطبقبایکدیگرارائهنمایند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]-دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب ،تهران،ایران   [e-mail]

[2]- استادیار حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،تهران، ایران (نویسنده مسئول)[e-mail]

[3]- استادیارحسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،تهران،ایران[e-mail]

[4]- دانشیارحسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران،ایران[e-mail]

---

[i]- Hanlon & Heitzman

[ii]-   Gulzar et al

[iii]- Asian &  Uche

[iv]- Thomas & Brandon

[v]- Mgbame et al

[vi]- Hoi et al

[vii]- Taylor & Richardson

[viii]- Armstrong et al

[ix]- Laguir & Elbaz

[x] - Kruger

[xi]- Benlemlih & Bitar

[xii]- Karim et al

[xiii]- Freeman

[xiv]- Preston & Bannon

[xv]- Mahoney & Roberts

[xvi]- Yushu et al

[xvii]- Chyz et al

[xviii]- Kinder, Lydenberg and Domini Research & Analytics, Inc.

[xix]- Kelley

[xx]- Kim & Jung

[xxi]- VarianceInflationFactor

مراجع

1)     آقایی، محمد‌علی، کاظم‌پور، مرتضی (1395) تاثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی و تنوع‌پذیری محصولات بر عملکرد شرکت. حسابداری ارزشی و رفتاری، سال اول، شماره اول، صص 99- 121.

2)     اسماعیل‌زاده، علی، اسکافی‌اصل، مهدی،ناظمی، فرزاد(1397) بررسیاثرراهبریشرکتیوریسکشهرتبررابطهبینحداقلسازی هزینهمالیاتوواکنشقیمتسهام. فصلنامهاقتصادمالی، سالدوازدهم،شماره42، صص 229- 265.

3)     امیدی‌پور، رضا، پژویان، جمشید(1396) فرارمالیاتیدرپایهمالیاتبردرآمداشخاصحقوقیدرایران. فصلنامهاقتصادمالی، سالیازده،شماره39، صص 27- 56.

4)     بنی‌مهد، بهمن، عربی، مهدی، حسن پور، شیوا (1397) "پژوهش‌های تجربی و روش‌شناسی در حسابداری" ، چاپ پنجم، تهران، انتشارات ترمه.

5)     بنی‌مهد،بهمن،مراد‌زادهفرد،مهدی،ولیخانی،محمدجعفر (1393) محافظه‌کاریحسابداریوپاداشمدیریت. حسابداریمدیریت،سالهفتم،شمارهبیستودوم،صص 21-34.

6)      پورزمانی، زهرا، طرازیان، عباس (1395) تأثیرمتقابلنوسان‌هایبازدهدارایی‌هاوبازدهاوراقبهاداربرپاداشمدیرانمبتنیبرنرخرشددارایی‌هاینقدی.بررسی‌هایحسابداریوحسابرسی،دوره 23،شماره 1،صص 55-72.

7)     حاجیها،زهره،سرافراز،بهمن (1393) بررسیرابطهبینمسئولیت‌پذیریاجتماعیشرکت‌هاوهزینهحقوقصاحبانسهامدرشرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهران.پژوهش‌هایتجربیحسابداری،سال 4،شماره 14،صص 105-123.

8)     حساسیگانه، یحیی،برزگر، قدرتاله (1393) مبانینظریمسئولیتاجتماعیشرکت‌هاوپارادایمتحقیقاتیآندرحرفهحسابداری.فصلنامهعلمیپژوهشیحسابداریمدیریت،سالهفتم،شمارهبیستودوم،صص 109-133.

9)     حجازی،رضوان،ابوحمزه،مینا (1394) مسئولیتاجتماعیوتمکینمالیاتیشرکتی (مطالعهموردیادارهکلامورمالیاتیمودیانبزرگ).فصلنامهعلمیپژوهشیدانشحسابداریوحسابرسیمدیریت،سالچهارم،شماره 16،صص 77-90.

10) خانی، عبدالله، سلطانی ‌اسفریزی، علیرضا (1392) گزارشگری متهورانه مالی و رابطه آن با گزارشگری متهورانه مالیاتی. مجله اقتصادی، شماره‌های 5 و 6، صص 5 - 16.

11) خدامی‌پور، احمد، امینی‌نیا، میثم (1392) بررسی ارتباط بین اجتناب از پرداخت مالیات و هزینه بدهی و تاثیر مالکیت نهادی بر این رابطه. پژوهش‌نامه مالیات، جلد 21،  شماره 19، صص 135- 156.

12) خواجوی،شکراالله، ولی‌پور،هاشم، کاویانی‌فرد،هاشم (1397) بررسینقشوانگیزههیأت مدیرهدراجتنابازپرداختمالیاتشرکت.دانشحسابداریمالی،دوره 5، شماره 2،صص59- 84.

13) عباس‌زاده،محمدرضا،فدائی،مرتضی،مفتونیان،محسن،بابایی،مائده (1395) بررسیارتباطشفافیتمالیواجتنابمالیاتیباتوجهبهمالکیتنهادیشرکت‌ها.فصلنامهاقتصادمالی،سال 10،شماره 35،صص 45- 74.

14) عبدلی،محمدرضا،بخشی،حسین،حسینی،سیداحمد (1392) رابطهگزارشگریمتهورانهمالیواندازهشرکت‌هاباسیاست‌هایمتهورانهمالیاتی. پژوهش‌نامهمالیات،جلد21،شماره 19،صص 159-170.

15) عسگری،محمد‌رضا، عظیمی،نرگس (1397) رابطهبینکیفیتحاکمیتشرکتی،پاداشهیئتمدیرهواجتنابمالیاتیدرشرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهران.فصلنامهمطالعاتمدیریتوحسابداری،دوره 4، شماره1، صص 113-131.

16)  فخاری، حسین،فلاح‌پور، فرهاد (1396) بررسیاثرمیانجیعملکردمالیبررابطهبینمسئولیت‌پذیری اجتماعیوارزشافزوده بازارشرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورس اوراقبهادارتهران. چشماندازمدیریتمالی، شماره20، صص 97- 114.

17) فروغی،داریوش،امیری،هادی،جوانمرد،مرضیه (1397) تأثیرمسئولیتاجتماعیشرکتبرنگه‌داشتوجهنقدازطریقاثر همزمانمتغیرهایمنتخب.پژوهش‌هایحسابداریمالی،سالدهم،شمارهاول،پیاپی 35،صص 19-36.

18) مشایخ،شهناز،محمودیان،نسیم (1396) بررسیتاثیرپاداشهیئتمدیرهومدیرعامل،حاکمیتشرکتیوویژگیهایشرکتبررویمدیریتمالیاتی.پژوهشهاینویندرحسابداریوحسابرسی،دوره 1،شماره 2،صص 9-36.

19)  Armstrong, C, Blouin, J, Larcker, D (2016) The Incentives for Tax Planning. Journal of   Accounting and Economics, Vol. 53, No. 1-2, PP. 391– 411.

20)  Asian, A, Uche, T (2018) Corporate Tax and Corporate Social Responsibility of Firms in Nigeria. Research Journal of Finance and Accounting, Vol. 9, No. 10, PP. 121-142.

21)  Benlemlih, M,  Bitar, M (2018) Corporate Social Responsibility and Investment Efficiency. Journal of Business Ethics, Springer, vol. 148(3), PP. 647-671.

22)  Chyz, J, Gaertner, F,  Kausar, A, Watson, L (2014) Overconfidence and Aggressive Corporate Tax Policy. Available at SSRN: http://ssrn.com/ abstract=2408236.

23)  Gulzar ,M, Jacob, C, Muhammad, S, Alina, B, Phung A, Daniel, B, Nguyen, V (2018) Does Corporate Social Responsibility Influence Corporate Tax Avoidance of Chinese Listed Companies?. www.mdpi.com/journal/sustainability.

24)  Freeman, R (1984) Strategic Management: A Stakeholder Approach. Pitman Publishing Inc. Massachusetts, Publishing Ine. pp. 276.

25)  Hanlon, M, Heitzman, S (2010) A review of tax research.Journal of Accounting and Economics, vol. 50, issue 2-3, PP. 127-178.

26)  Hoi, C, Wu, Q, Zhang, H (2013) Is Corporate Social Responsibility (CSR) Associated with Tax Avoidance?. Evidence from Irresponsible CSR Activities, Available at www.ssrn.com.

27)  Karim, k, Lee, E, Suh,S (2018) Corporate social responsibility and CEO compensation structure. Advances in Accounting,Vol. 40, PP. 227- 41.

28)  Kelley, S (2005) Taxes, Conservatism in Financial Reporting, and the Value Relevance of Accounting Data  .Working paper, University of Washington.

29)  Kim , B, Jung, K (2007) The Influence of Tax Costs on Accounting Conservatism. Working Paper, Korea Advanced Institute of Science and Technology.

30)  Kruger, P (2015) Corporate goodness and shareholder wealth. Journal of Financial Economics,Vol. 115, PP. 304 -329.

31)  Laguir, L, Elbaz, J (2015) Does corporate social responsibility affect corporate tax aggressiveness?. Journal of Cleaner Production, PP. 1-14.

32)  Mgbame, C, Chijoke, M, Yekini, S, Yekini, C (2017) Corporate social responsibility performance and tax aggressiveness. Journal of Accounting and Taxation, Vol. 9(8), PP. 101-108.

33)  Taylor, G, Richardson, G (2014) International corporate tax avoidance practices: evidence from Australian firms. The International Journal of Accounting، Vol. 47 (4) ،PP. 469 – 496.

34)  Thomas, R, Brandon, G (2017) Overconfidence, CEO Awards, and Corporate Tax Aggressiveness. Journal of Business Finance & Accounting, Vol. 44, Issue 5-6, PP. 728–754.

35)  Yu-Shu, P, Chayi-Lin, H, Alta-Uya, D (2015) Corporate social resposibility and Corporate Fanancial performance: The intervening Effect of social capital. Journal of Advanced Management Science, Vol. 3(4), PP. 276-283.

 

یادداشت‌ها