بررسی تحلیلی آموزه‌های تعلیمی در ضرب‌المثل‌های لهجۀ جهرمی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 4، دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 30، بهمن 1399، صفحه 67-91   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2021.679657

نویسنده

بهرام شعبانی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم.

چکیده

در این پژوهش، با هدف آشنایی بیش­تر با فرهنگ عامیانۀ مردم جهرم، آموزه­ های تعلیمیِ ضرب‌المثل‌های لهجۀ جهرمی با تکیه بر سیصدوپنجاه مثل، بررسی گردیده ­است. ضرب المثل ها نخست به روش میدانی و با گوش دادن به سخنان تعدادی از افراد بومی و کهنسال و کمک گرفتن از افرادی که مجموعه ­ای از ضرب­المثل ها را در اختیار داشته­اند و نیز با مراجعه به منابع مکتوبی که برخی نمونه ها در آن ثبت گردیده، گردآوری و به روش توصیفی- تحلیلی به اختصار تحلیل شده ­است. نتایج تحقیق نشان می ­دهد که این مثل­ها در گذر زمان بر اساس بینش، خوی جمعی و واقعیت های  زندگی مردم این منطقه و به زبانی آهنگین، حکیمانه و برساخته از واژه­های فارسی، پدید آمده و بازتابی از موضوعات گوناگون و گاه متناقضِ مرتبط با زندگی مردم جهرم است. همچنین آموزه های گوناگونی همچون لزوم هوشیاری در شناخت افراد، رعایت سنخیت در کارها، اهمیت دادن به کار و تربیت فرزند، آینده ­نگری، وظیفه شناسی، صبر، دقت در معاملات، اعتماد به نفس و نه گفتن در جای لازم و نکوهش رفتارهایی چون ادعا، تازه به دوران رسیدگی، ناسپاسی، بی ­اصالتی، خسّت، تنبلی، تن ­پروری، افشای راز، تکبّر، پرگویی و رفتار دوگانه با بسامدهای متفاوت از این ضرب المثل ها قابل یادگیری است.

کلیدواژه‌ها

آموزه‌های تعلیمی؛ ضرب المثل؛ لهجۀ جهرمی

مراجع

کتاب ­ها

- پارسا، سید احمد(1394)، بررسی و تحلیل علمی و ادبی امثال و حکم پارسی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.   

- حقایق جهرمی، حسین(1375)، کتاب جهرم، بی­جا: وحید.

- دهخدا، علی­ اکبر(1387)، گزیدۀ امثال و حکم، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ سوم، تهران: خجسته.

- رستگار فسایی، منصور(1381)، فردوسی و هویت ­شناسی ایرانی، چاپ اول، تهران: طرح نو.

- شریعتمداری، علی(1377)، اصول و فلسفۀ تعلیم و تربیت، چاپ یازدهم، تهران: امیرکبیر.

- شریفی، محمد(1390)، فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ چهارم، تهران: فرهنگ نشر نو، معین.

- طوفان، جلال(1381)، شهرستان جهرم، چاپ سوم، شیراز: کوشا مهر.

- عقیلی، سیدعبدالرسول(1393)، آتش­بیار، جهرم: مصلی.

- عقیلی، سیدعبدالرسول(1393)، با نسیم تارُونه، جهرم: نشر بونیز.

- فرزین­نیا، صمد(1390)، فرهنگ فارسی جهرمی (واژه­ ها، اصطلاحات، ضرب­المثل ­ها، باورها و آیین­ ها). شیراز: دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز.

- لوئیس، فرانکلین(1385)، مولانا دیروز تا امروز شرق تا غرب، ترجمۀ حسن لاهوتی، چاپ دوم، تهران: نامک. 

- محجوب، محمدجعفر(1393)، ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، چاپ پنجم، تهران: چشمه.

مقالات

- جبّاره ناصرو، عظیم و کوهنورد، رقیه(1396)، «جایگاه زن در فرهنگ عامۀ شهرستان جهرم»، فرهنگ و ادبیات عامه. سال 5، ش 18، صص 131- 152.

- رضایی، مهدی و زارعی­ فرد، رها(1390)، «درآمدی بر بررسی تاریخی واژه­های جهرمی»، ادبیات و زبان­ های محلی ایران­ زمین، دورۀ 1، ش 2، صص 69- 94.

- شعبانی، بهرام(1394)، «نگاهی به مجموعه شعر محلیِ جهرمی با نسیم تارونه» اثر سید عبدالرسول عقیلی»، ادبیات و زبان­ های محلی ایران ­زمین، سال پنجم، ش 3، صص 61- 82.

منابع شفاهی

- حیدر توانایی، هفتاد و هفت ساله از جهرم.

- عبدالرضا نیک اندیش، شصت و هفت ساله از جهرم.

- عبدالکریم عادل پور، شصت و پنج ساله از جهرم.