استعاره به توان دو2 در گونه‌ای هنرسازه‌ی ترکیبی (استعاره‌های مصرّحه و مکنیه در «کنایه‌ی استعاری2 ـ ایهامی»)

زیبایی‌شناسی ادبی

دوره 11، شماره 45، مهر 1399، صفحه 67-94   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

مصطفی میردار رضایی^*

دانش آموخته ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

هنرسازه‌های ترکیبی که در مقابل صناعات منفرد قرار می‌گیرند، بسیار دیر و در مطالعات اخیر بلاغی کشف و معرّفی شدند؛ از این‌رو، هنوز شناخت همه‌جانبه و دقیق این شگردهای نویافته به زمان و پژوهش‌‌های بیشتری نیاز دارد. یکی از انواع هنرسازه‌های ترکیبی، صناعت «کنایه‌ی استعاری ـ ایهامی» است که تاکنون چند پژوهش‌ در زمینه‌ی این شگرد آمیغی انجام‌شده‌ و گونه‌هایی از آن مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از ابزارهای کتابخانه‌ای نوشته‌ شده‌‌است، ضمن بازنگری در نام‌های هنرسازه‌های ترکیبی و تغییر و اصلاح آن‌ها، به بررسی یکی از گونه‌های هنرسازه‌ی ‌«کنایه‌ی استعاری ـ ایهامی» می‌پردازد که تاکنون به لحاظ نظری و مستقل بدان پرداخته نشده‌است. نیز کوشش این جستار بر آن است که با الگوبرداری از ظاهر مبحث «توان» دانش ریاضیات، بدون ایجاد تغییر در نام اصلی هنرسازه و برافزودن صناعتی دیگر به آن، دو گونه‌ی متمایز از یکدیگر را تفکیک کند.

کلیدواژه‌ها

شگردهای منفرد؛ هنرسازه‌های ترکیبی؛ کنایه‌ی استعاری ـ ایهامی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

استعاره به توان دو2 در گونه‌ای هنرسازه‌ی ترکیبی.docx

استعاره به توان دو2 در گونه‌ای هنرسازه‌ی ترکیبی.docx

استعاره به توان دو2 در گونه‌ای هنرسازه‌ی ترکیبی.docx

مراجع

منابع و مآخذ

1ـ انوری، اوحدالدین محمد به محمد. (1364). دیوان انوری. به تصحیح محمدتقی مدرس­رضوی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم، 85.

2ـ بیدل دهلوی، عبدالقادر بن عبدالخالق. (1386) گزیده­ی غزلیات بیدل. به کوشش محمدکاظم کاظمی، تهران: عرفان، 488.

3ـ جوینی، عطاملک بن محمد. (1392). تاریخ جهانگشای جوینی (تاریخ خوارزمشاهیان). به تصحیح حبیب­الله عباسی و ایرج مهرکی، جلد دوم و سوم، چاپ سوم، تهران: نشر زوار، 68 و 98.

4ـ حافظ شیرازی، شمس­الدین محمد. (1377). دیوان غزلیات. نسخه­ی دکتر قاسم غنی و محمد قزوینی، تهران: مهرزاد، 47 و 105.

5ـ حسن­پور­آلاشتی، حسین. (1384). طرز­ تازه. تهران: انتشارات سخن، 213.

6ـ ­حق­جو، سیاوش. «پیشنهاد برافزودن دو فن دیگر برفنون چهارگانه­ی علم بیان» در مجموعه مقاله­های نخستین گردهمایی پژوهش­های زبان و ادب فارسی، به کوشش دکتر محمد دانشگر، جلد اول، تهران: مرکز بین‏المللی تحقیقات زبان و ادبیات فارسی و ایران­شناسی دانشگاه تربیت مدرس، 1381، 427 ـ 419.

7ـ ـــــــــــــــ . «طرف وقوع و شگردهای ادبی ناشناخته». فصلنامه­ی جستارهای ادبی، شماره­ی 8، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، 1389، 96 ـ 79.

8 ـ ـــــــــــــــ . «سبک هندی و استعاره­ی ایهامی کنایه». فصلنامه­ی تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شماره­ی اول، 1390، 268 ـ 258.

9ـ حق­جو، سیاوش و سرمدی، محسن. «کنایه­های ترکیبی در غزلیات بیدل». مجله­ی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره­ی 46، 1396، 68 ـ 45.

10ـ حق­جو، سیاوش و اسکندری، مسعود. «کنایه­پردازی ترکیبی در اشعار وحشی بافقی» در مجموعه مقالات هشتمین همایش انجمن ترویج، دانشگاه زنجان، 1392، 12 ـ 1.

11ـ حق­جو، سیاوش و میردار رضایی، مصطفی. «باززایی عناصر ادبی تصویرساز قرن ششم در تصویرهای شعری قرن هشتم (نمود دوباره­ی شگردهای آمیغی در تصویرهای قرن هشتم)». مجلّه­ی جستارهای ادبی دانشگاه فردوسی مشهد، 1396، 155 ـ 125.

12ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «بررسی یکی از راه­های بیگانه‌سازی در غزل­های
صائب». فصلنامه­ی علمی پژوهشی فنون ادبی دانشگاه اصفهان، سال دهم، شماره­ی 1 (پیاپی 22)، 1397،
70 ـ 57.

13ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «تأثیر شگردهای آمیغی بلاغی بر فرآیند تکوین و تکامل تصویر سبک‏های شعر فارسی». اولین نشست کرسی­های ترویجی عرضه و نقد ایده­ی علمی، دانشگاه مازندران، 1397.

14ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «سبک­شناسی مقایسه­ای مثنوی­های مصیبت­نامه و منطق‏الطیر عطار و مثنوی معنوی (مطالعه­ی موردی: شگردهای شعری)». فصلنامه­ی علمی پژوهشی مطالعات زبانی ـ بلاغی دانشگاه سمنان، 1398، پذیرفته­شده.

15ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «کشف ­و تکامل یک صناعت سبک­ساز». مجله­ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت معلم، سال 24، شماره­ی 81، 1395، 89 ـ 71.

16ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «گونه­ای کنایه­ی آمیغی در غزل صائب». فصلنامه­ی علمی پژوهشی فنون ادبی دانشگاه اصفهان، سال 6، شماره­ی 2، 1393، 84 ـ 69.

17ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «مقارنت صناعات ترکیبیدر پیکره­ی تصویرهای شعر و نثر قرن ششم (مطالعه­ی موردی: مخزن الاسرار و مقامات حمیدی)» در پنجمین همایش متن­پژوهی ادبی، نگاهی تازه به سبک­شناسی، بلاغت و نقد ادبی، جلد نهم، 1397، 652 ـ 633.

18ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «منوچهری و آغاز ترکیب در تصویر (بررسی مقایسه­ای اجزای تصویرهای منوچهری با چند شاعر شاخص سبک خراسانی)». مجلّه­ی علمی ـ پژوهشی بوستان ادب دانشگاه شیراز، دوره­ی 11، شماره­ی 1، 1398، 22 ـ 1.

19ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «مقارنت صناعات ترکیبیدر پیکره­ی تصویرهای شعر و نثر قرن ششم (مطالعه­ی موردی: مخزن الاسرار و مقامات حمیدی)». پنجمین همایش متن­پژوهی ادبی، نگاهی تازه به سبک­شناسی، بلاغت و نقد ادبی، 1397، 652 ـ 633.

20ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . «وارسی سازه­های تصویر در منطق­الطیر». مجموعه مقالات نخستین همایش زبان فارسی و اندیشه­ی ایرانی ـ اسلامی (فریدالدین عطار نیشابوری)، 1397، 659 ـ 634.

21ـ حمیدالدین بلخی، عمر بن محمود. (1389). مقامات حمیدی. به تصحیح رضا انزابی­نژاد، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 50.

22ـ خرمشاهی، بهاءالدین، (1367). حافظ­نامه. بخش اول، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، 230.

23ـ خواجوی کرمانی، کمال­الدین ابوالعطاء. (1371). غزلیات خواجوی کرمانی. چاپ دوم، به کوشش حمید مظهری، کرمان: انتشارات خدمات فرهنگی کرمان، 22.

24ـ ساوجی، سلمان بن محمد. (1389). کلیات سلمان ساوجی. با مقدمه و تصحیح عباسعلی وفایی، تهران: انتشارات سخن، 283.

25ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1396). رستاخیز کلمات. چاپ چهارم، تهران: سخن، 149.

26ـ شفیعیون، سعید، زلالی خوانساری. (1387).  سبک هندی (بررسی جایگاه زلالی در شعر قرن یازدهم همراه­های شعر او). تهران: انتشارات سخن، 40.

27ـ شمیسا، سیروس. (1385). بیان. تهران: تابش، 286.

28ـ ـــــــــــــــ . (1382). سبک­شناسی شعر. چاپ ششم، تهران: انتشارات فردوسی، 260.

29ـ فرخی سیستانی، ابوالحسن علی بن جولوغ، (1371). دیوان، چاپ چهارم، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کتاب‏فروشی زوار، 30.

30ـ کزازی، میرجلال­الدین. (1373). زیبایی­شناسی سخن پارسی ـ بیان. تهران: نشر مرکز، کتاب ماد، 172.

31ـ میردار رضایی، مصطفی. «ابعاد کنایه در غزلیات صائب». پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، با راهنمایی سیاوش حق­جو، دانشگاه مازندران، 1391، 172.

32ـ ــــــــــــــــــ . «فرآیند تکوین و تکامل تصویر از سبک خراسانی تا سبک عراقی با تکیه بر شگردهای ترکیبی». سیاوش حق­جو. رساله­ی دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه مازندران، 1397، 30 و 81.

33ـ وحشی بافقی، کمال­الدین محمد. (1342). دیوان وحشی بافقی. با مقدمه­ی سعید نفیسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات جاویدان، 1342، 12.