سنجش کیفیت زندگی بر اساس شاخص شکوفایی شهری در شهر اردبیل

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 10، شماره 37، اردیبهشت 1400، صفحه 45-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

داریوش جهانی¹؛ حسین نظم فر^{* 2}؛ محمد تقی معصومی³؛ رسول صمدزاده⁴

¹گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

⁴دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

رشد شتابان شهری و توسعه نامتوازن و به تبع آن افزایش جمعیت شهرنشین ، شهرها را با چالش های جدی روبرو ساخته است. در همین راستا مدل شکوفایی شهری یک رویکرد جدید به رونق شهری و پایداری پیشنهاد می کند و به دنبال راه حلی اساسی برای بهبود کیفیت زندگی است. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی و با هدف سنجش و مقایسه کیفیت زندگی و عوامل موثر بر آن در مناطق مختلف شهر اردبیل به بررسی تاثیرات این شاخص در بهبود شاخص شکوفایی شهری پرداخته شده است. برای رسیدن به هدف پژوهش از 18 زیر معیار استفاده شده است. اطلاعات و داده های مورد نیاز در این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و آمارنامه سال 1395 گردآوری شده است. جهت تحلیل، داده‌ها استانداردسازی شده و برای وزن دهی هر یک از شاخص ها از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) استفاده شده است. سپس با استفاده از مدل پرومته، شکوفایی شهری برای هر کدام از مناطق چهارگانه شهر اردبیل امتیاز‌بندی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد مناطق 1 و 2 شهر اردبیل به لحاظ برخورداری از شاخص شکوفایی شهری بر اساس مولفه کیفیت زندگی در وضعیت نسبتا ضعیف و مناطق 3 و 4 در وضعیت ضعیف قرار دارند. هم‌چنین، رتبه بندی مناطق نشان می دهد که منطقه یک و منطقه چهار به ترتیب با داشتن مقدار امتیاز برتری 50.69 و 49.16 دارای بیشترین و کمترین میزان برخورداری از شاخص شکوفایی شهری بر اساس مولفه کیفیت زندگی هستند.

کلیدواژه‌ها

مدل پرومته؛ شکوفای شهری؛ کیفیت زندگی؛ اردبیل

مراجع

ابراهیم زاده اسمین، حسین؛ کاربخش، حسن، (1396): «ارزیابی وضعیت کیفیت زندگی شهری در منطقۀ یک شهر زاهدان»، جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)،  دوره 27، شماره 1، قشم، صص20-7.

احدنژاد، محسن، حاضری، صفیه، مشکینی، ابولفضل،یری، عیسی، (1397): «شناسایی عوامل کلیدی موثر بر شکوفایی شهری با رویکرد آینده نگاری( مطالعه مورد موردی: کلانشهر تبریز)»، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال نهم، شماره 32، تهران، صص 30-15.

احمدی نخستین، مریم، (1397): «تبیین الگوی شکوفایی شهری قزوین»، رساله دکتری، استادان راهنما، پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت الله، دانشگاه تهران (پردیس کرج)، گروه جغرافیا.

ارباب، پارسا، (۱۳۹۶): «ابتکار شکوفایی شهری: رویکردی نوین و اساسی در مسیر پایداری»، اولین کنفرانس بین المللی و هشتمین کنفرانس ملی برنامه­ریزی و مدیریت شهری، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد- دانشگاه فردوسی مشهد- شهرداری و مرکز پژوهش­های شورای اسلامی شهر مشهد.

بریمانی، فرامرز؛ اصغری لفجانی، صادق، (1389): «تعیین شدت ناپایداری زیست محیطی سکونتگاههای روستایی سیستان با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاری»، جغرافیا و توسعه، دوره 8، شماره 19، سیستان و بلوچستان، صص144-127.

بوچانی، محمد حسین، قادری، علی، (1397): شکوفایی شهری. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.

پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت اله، حاتمی نژاد، حسین، پارسا پشاه آبادی، شهرام، (1397)، «تبیین مفهوم و ویژگی های شهر هوشمند»، باغ نظر،  سال، 15 شماره 58، تهران، صص 26-5.

حافظ­ نیا، محمدرضا؛ سلیمانی، محمد؛ قورچی، مرتضی؛ محمدیان، حسین، (1394): «تبیین رابطه زیرساخت­های شهری و جهانی شدن دولت محلی کلان شهری»، پژوهش­های جغرافیای سیاسی، دوره 1، شماره 2، مشهد، صص26-1.

خواجه شاهکویی، علیرضا، حسینی، سید محمد حسن، طوسی، رمضان، (1393)، «ارزیابی و سنجش کیفیت زندگی و تاثیر آن بر مشارکت شهروندان در امور شهری؛ مورد شناسی: شهر مینودشت»، آمایش شهری و منطقه‌ای، دوره 4، شماره 10، سیستان و بلوچستان، صص 86-73.

دانش پور، حمیدرضا، سعیدی رضوانی، نوید، بذرگر، محمدرضا، (1397): «ارزیابی مناطق یازده گانه شهر شیراز به لحاظ شاخص شکوفایی شهری با استفاده از مدل FAHP»، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره نهم، شماره 33، تهران، 32-17.

رباطی، مریم، (1394)، «سنجش کیفیت محیط زیست شهری با بکارگیری مدل شاخص ترکیبی مورد مطالعه: کلان شهر تهران»، آمایش سرزمین، شماره 7، شماره 2، تهران، صص 275- 255.

رهنمایی، محمدتقی؛ فرجی ملائی، امین؛ حاتمی نژاد، حسین؛ عظیمی، آزاده، (1391): «تحلیلی بر مفهوم کیفیت زندگی شهری در شهر بابلسر»، جغرافیا و آمایش شهری و منطقه­ای، دوره 8، شماره 5، سیستان و بلوچستان، صص76-49.

رهسپار طلوعی، غزاله، حبیب، فرح، سادات سعیده زرآبادی، زهرا، (1398): «سنجش کیفیت زندگی در محله نارمک تهران بر اساس مدل توسعه یافته شاخص شکوفایی شهری (CPI-QL)»، مطالعات محیطی هفت حصار، سال هشتم، شماره 29، همدان، صص 65-76.                                                                                                                                                                                           

سیف الدینی، فرانک، پوراحمد، احمد، داریش، رضوان، نادر دهقانی الوار، سید علی، (1393): «بسترها و چالش‌های اعمال سیاست رشد هوشمند شهری؛ مورد مطالعه: خرم آباد لرستان»، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، سال 6، شماره 19. بروجرد، صص 79-57.

شهرکی، مهدی، قادری، سیمین، (1394): «تأثیر زیرساخت‌های آموزش و سلامت بر رشد اقتصادی ایران»، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 5، شماره 19، مرکزی، صص136-115.

صفایی پور، مسعود، ملکی، سعید، حاتمی نژاد، حسین، مدانلو جویباری، مسعود، (1396): «ارزیابی و سنجش مولفه‌های شکوفایی شهری در کلان شهر اهواز»، جغرافیا و پایداری محیط، دوره 7، شماره 22، کرمانشاه، صص 47-35.

صیدایی، سیداسکندر، حسینی، سیده سمیه، یزدانبخش، بنت­الهدی، (1397): «ارزیابی پایداری زیست‌محیطی شهر اصفهان با تأکید بر آلودگی هوا»، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دوره 29، شماره1، اصفهان، صص126-113.

قرخلو، مهدی، حسینی، سید هادی، (1385) «شاخص‌های توسعه پایدار شهری»، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 8.، دوره 2، مشهد، صص 177-157.

قلعه نوعی، محمود، دهقان زاده، شیما، (1393): «ارزیابی کیفیت‌های کالبدی فضاهای شهری با رویکرد توسعه پایدار، نمونه موردی: محله باغ ملی شهرضا»، توسعه پایدار شهری، پیش شماره اول، تهران، صص 49- 39.

عظیمی، آزاده، عباسی کارجگان، داود، یعقوبی، ولی اله، (1392): «بهره­وری شهری و اجرای الگوی مصرف بهینه منابع با هدف خلق حماسه اقتصادی در شهرداری­ها»، اقتصاد شهر، شماره 17، تهران، صص35-25.

علوی، سعیده، نظم فر، حسین، عشقی چهاربرج، علی، (1399): «ارزیابی و سنجش شاخص‌های شکوفایی شهری (CPI) در کلان شهر تهران»، فصلنامه برنامه ریزی فضایی، سال 10، شماره 3، اصفهان، صص 97-77.

علیزاده، افشار، خزاعی نژاد، فروغ، (1398): شکوفایی شهری، انتشارات پاپلی. چاپ اول، مشهد

محتشمی، نگار، مهدوی نژاد، محمد جواد، بمانیان، محمدرضا، (1395): «عوامل رشد و موانع بازدارنده‌ی شکوفایی شهری»، دومین همایش کنفرانس بین المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در عمران و مدیریت شهری، تهران، کنفدراسیون بین المللی مخترعان جهان (IFIA)، دانشگاه جامع علمی کاربردی.

محتشمی، نگار، (1393): «فرآیند شکل گیری معماری فاخر بر اساس شاخص‌های شکوفایی شهری در ایران (نمونه: طراحی سرای محله درکه شهر تهران)»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری.

مرکز آمار ایران، (1395): سرشماری رسمی نفوس و مسکن سال 1395.

ملکی، سعید، مدانلو جویباری، مسعود، (1395): شکوفایی شهری، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، تهران.

نظم­فر، حسین، محمدی، چنور، (1396): «سنجش کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: منطقه دو شهر اردبیل )»، آمایش محیط، دوره 10، شماره 36، ملایر، صص92-69.

Arimah, B., (2016). Infrastructure as a Catalyst for the Prosperity of African Cities, Procedia ngineering, 198, Pp 245-266.

Brans, J. P., & Vincke, P. (1985). Note—A Preference Ranking Organisation Method: (The PROMETHEE Method for Multiple Criteria Decision-Making). Management science, 31(6), 647-656.     

City Prosperity Index Methodology and Metadata, 2015.

City Prosperity Initiative Conceptualization and Application. 2018.

Harvey, David (2000), social justice and the town, translation: F. Hsamyan, Mohammad Reza haeri and Monadizadeh, Volume II, published by the process of urban planning, Tehran.

Habitat, U. N. (2013): State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities, Routledge.

UN-Habitat. (2015). The City Prosperity Inittiative: 2015 Global City Report International city Leaders.

UN-Habitat. (2016). The City Prosperity Inittiative: United Nations Human Settlements Programme (UNHSP(.

Jones, S., Tefe, M., & Appiah - Opoku, S. (2015): Incorporating stakeholder input into transport project selection–A step towards urban prosperity in developing countries?. Habitat international, 45, 20-28.

Safaeepour, M., Maleki,  S., Hataminejhad, H., Modanlou, M., (2017). Evaluation of City Prosperity Index in Iranian-Islamic Cities: A Case Study of Ahvaz Metropolis, Chinese Journal of Urban and Environmental Studies, Vol  4, NO 5, Pp 1-21.

Saaty, T. L. (2004). Decision making—the analytic hierarchy and network processes.

Wang, X., Woolley, H, Tang. Y, Liu, H., Luoa, Y. (2018). Young children's and adults' perceptions of natural play spaces: A case study of Chengdu, southwestern China, Cities, 72:173–180.

 

Wei,Y., Huang, C., Lam, P.T.I., Sha, Y., Feng, Y. (2015). Using urban carrying capacity as a benchmark for sustainable urban development: an empirical study of Beijing, Sustainability, 7: 3244–3268.

Yigitcanlar, T., Dur, F., Dizdaroglu, D. ,(2015). Towards Prosperous sustainablecities: A multiscalar urban sustainability assessment approach, Habitat International, Vol 45, Pp 36 -46.