بررسی الگوی پیچان رودی رودخانه گلمکان با استفاده از شاخص های ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی

علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)

دوره 15، شماره 30، شهریور 1398، صفحه 119-126   

نویسندگان

محمدرضا مرتضوی^{* 1}؛ ابوالفضل بهنیافر²؛ هادی قنبرزاده³

¹کارشناس ارشد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²دانشیار ژئومورفولوژی و عضو هیأت علمی گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

³استادیارجغرافیای طبیعی و عضو هیأت علمی گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

در این پژوهش، مورفولوژی رودخانه گلمکان در استان خراسان رضوی با استفاده از روش مقایسه زمانی –مکانی مورد بررسی قرارگرفته است. در تحقیق حاضر جهت بررسی الگوی هندسی مسیر رودخانه گلمکان در سه دوره از نقشه توپوگرافی گلمکان در سال 1363، عکس‌های هوایی 1370 و تصویر گوگل ارث منطقه در سال 2015 (1394) استفاده ‌شده است.  بستر رودخانه گلمکان در سه بازه زمانی با استفاده از نرم‌افزار Arc GIS رقومی گردیده و سپس پارامترهای هندسی رودخانه مانند طول‌ موج، ضریب خمیدگی، شعاع نسبی و نظایر آن برای بررسی تغییرات با روش برازش دایره‌های مماس بر قوس رودخانه از روش‌های غیر فیزیکی (لئوپلد و ولمن) برای تعیین و اندازه‌گیری ضریب خمیدگی و (کورنایس) برای تعیین زاویه‌های اندازه‌گیری مرکزی استفاده‌ شده است. با توجه به اینکه سرعت تکامل رودخانه‌های مئاندری از نظر زمانی و مکانی متفاوت است بنابراین مدل‌های مذکور میانگین ضریب خمیدگی قوس‌ها را برابر1.47نشان می‌دهند و این رقم بیانگر پیچان‌رودی رودخانه گلمکان هست. همچنین شاخص زاویه مرکزی، میانگین زاویه مرکزی، قوس‌های رودخانه را پیچان‌رود توسعه ‌نیافته نشان می‌دهد که با توجه به شاخص مدل کورنایس، 13.68 درصد قوس‌ها در زمره پیچان‌رود توسعه‌یافته و 58.92 درصد در زمره پیچان‌رودهای توسعه‌ نیافته قرار دارند. ضرایب به‌ دست‌آمده از طریق این مدل‌ها، ضرورت تثبیت میان‌مدت و کوتاه‌مدت بستر را از طریق روش‌های مدیریتی و مهندسی سازه ایجاب می‌کند.

کلیدواژه‌ها

مورفولوژی؛ رودخانه گلمکان؛ الگوی پیچان‌رودی؛ مئاندر شدگی؛ زاویه مرکزی؛ ضریب خمیدگی