ارزیابی تناسب زمین جهت بهینه‌یابی محل دفن پسماند شهری با تاکید بر فاکتورهای طبیعی (نمونه موردی : شهر جغتای)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 10، شماره 37، اردیبهشت 1400، صفحه 99-114   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم تقوی مقدم^{* 1}؛ زهرا پوریان²؛ محمد علی زنگنه اسدی³؛ ابراهیم امیری⁴

¹استادیار جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

²کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور مشهد، مشهد، ایران

³دانشیار، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

⁴استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، خراسان شمالی، بجنورد، ایران

چکیده

در ایران روزانه بالغ بر48 هزار تن پسماند تولید می‌شود (سه برابر استاندارد جهانی)؛ که هر روز هزینهّ هنگفتی را بر مخارج شهرداری‌ها تحمیل می­کند. ارتقاء بخش جغتای به شهرستان در سال 1386، افزایش جمعیت شهری و به تبع آن تولید پسماند را در پی داشت؛ از سوی دیگر منطقه مورد مطالعه بر روی رسوبات آبرفتی بسیار حاصلخیز دشت جوین-جغتای قرار دارد، لذا نیازمند بهینه یابی سایت دفن پسماند در مناسب­ترین محدوده هستیم تا کمترین ضررو زیان را به محیط زیست گیاهی، جانوری و انسانی وارد نموده و از نظر فاکتورهای اقتصادی، کاربری، و دسترسی در نقطه ایده آلی قرار داشته باشد. در این تحقیق با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی، زمین­شناسی، آمار و اطلاعات اقلیمی و جمعیتی و هیدورولوژیکی و تصاویر ماهواره‌ای، پایگاه داده‌های مکانی (Geodatabase) در نرم افزار ARC.Map .10.5  طراحی، لایه­های رقومی 11 فاکتور تاثیرگذار در زیرشاخه‌های ژئومورفولوژیکی، زمین شناسی، هیدرواقلیم، زیست محیطی و دسترسی ساخته شد. در ادامه با نظرسنجی از متصصان و صاحب­نظران شهری، به معیارها وزن‌های مناسب و شایسته اعطا و در نهایت با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بهترین عرصه‌ها برای دفن پسماند پیشنهاد شد. با تحلیل داده‌های جمعیتی مشخص شد با توجه به نرخ رشد جمعیت در خلال سال‌های 85-95، جمعیت شهر جغتای در سال 1415 به 17030نفر خواهد رسید و در این بازه زمانی 43800 تن زباله تولید خواهد شد . لذا محدوده‌ای به وسعت 2 هکتار برای دفن زباله نیاز است. نتایج تحقیق نشان می­دهد 43 کیلومتر مربع از بخش مرکزی جغتای مناسب برای ایجاد سایت دفن پسماند می‌باشد. که از این میان مناطق پایین دست روستاهای دستوران و جبله بهترین اراضی بدین منظور معرفی می‌گردد، همچنین با توجه به دسترسی مناسب، حاشیه جنوب غربی شهر جغتای مناسب برای دپوی موقت زباله، احداث واحد تفکیک پسماند و یا واحد تولید کمپوست می­باشد.

کلیدواژه‌ها

جغتای؛ دفن پسماند؛ بهینه یابی؛ تحلیل سلسله مراتبی

مراجع

احمدی منیژه. تعیین موقعیت بهینه دفن پسماندها در استان زنجان. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۱۳۹۶; ۴ (۲) :۵۱-۶۸

پوراحمد، احمد، حمیدی، اکبر، ریحان کلوانق، محبوب. (1397). مدلسازی محل دفن پسماند کاربری‌های صنعتی و پسماندهای شهری (مطالعة موردی: منطقۀ شهری اردبیل). جغرافیای اجتماعی شهری (1) 5، 84-63

حجازی، سیداسدالله. (1394). مکان یابی دفن زباله‌های شهری با استفاده از تکنیک‌های اطلاعات مکانی و تحلیل سلسله مراتبی: مطالعه موردی شهرستان مراغه. نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، 5 صص. 12-105

حیدر زاده، نیما،1379،مکان یابی دفن پسماند (مواد جامد) تهران با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربت مدرس 185ص، تهران

خورشید دوست، علی، محمئ عادلی، زهرا. 1387. استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) جهت انتخاب مکان بهینه دفن پسماند (مطالعه موردی شهر بناب). مجله محیط شناسی.27:50-32.

سپهر، عادل، بیگلر فدافن، مصطفی، صفرآبادی، اعظم. (1393). اولویّت‌بندی مکان‌های مستعد دفن پسماند شهر مشهد با تأکید بر شاخص‌های ژئومورفیک. فصلنامه جغرافیا و توسعه (34)12، ص. 152-139.

سعیدنیا. ا، (1387)،. مواد زاید جامد شهری، تهران: مؤسسه­ی فرهنگی، اطلاع رسانی و مطبوعاتی، سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور.

عبدلی محمد علی و جلیلی فاضی زاده مهدی،1386، ارزیابی توانایی انطباق فَناوری‌های نو مدیریت پسماندها در کشور، مجله محیط شناسی، ﻣﺤﻴﻂ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺳﻲ و ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره 24 ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن1386

عبدلی محمد علی،1380، سیستم‌های جمع آوری شیرابه در محلهای دفن مواد زاید شهری، مجله محیط شناسی، سال بیست و هفتم، شماره 28، زمستان 1380

عبدلی، محمدعلی زاده، مهدی جلیلی قاضی. (1386). ارزیابی توانایی انطباق فناوری‌های نو مدیریت پسماندها در کشور. محیط شناسی، (42) 33.

قدسی پور، سید حسن، 1378، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انتشارات دانشگاه امیر کبیر،220ص تهران

قنواتی دکتر عزت ا...، تقـوی مقـدم ابـراهیم، مساحی‌ خوراسکانی مهدی1390. کاربـرد روش‌هـای تصمیم‌گیـری چنـد معیـاره در اولـویت بنـدی پهنه‌هـای منـاسب بـرای دفـن پسمـانـد شهـری (نمـونــه مـوردی شهـر سبـزوار). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۲ (۵): ۸۹-۱۰۶

نیلچیان، س.(1381). مکان­یابی مراکز جمع­آوری و تفکیک زباله با GIS در منطقه‌ی 22 تهران، دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران.

وحید احمدی، پریسا بهارلو، (۱۳۹۸) ترکیب روش Fuzzy و AHP در مکان یابی دفن پسماندهای الکترونیکی (مطالعه موردی: استان قم)، نشریه مهندسی نقشه برداری و اطلاعات مکانی، 10 (2)، 39-50.

Aksoy, E., & San, B. T. (2019). Geographical information systems (GIS) and multi-criteria decision analysis (MCDA) integration for sustainable landfill site selection considering dynamic data source. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 78(2), 779-791.‏

Ball, Jarrod. (2005), Landfill Site Selection, Tenth International Waste Management Symposium S. Margherita Di Pula,Cagliari.Italy 3-7 October 2005

 Başak Şener 2004, Landfill Site Selection By Using Geographic Information Systems, Master Of Science In Geological Engineering ,132P Ankara,Turky

Bowen,W.M.1990. Subjective Judgments And Data Environment Analysis In Site Selection, Computer, Environment And Urban Systems, Vol. 14, Pp.133-144

Dey,P.K., E.K.,Ramcharan.2000. Analytic Hierarchy Process Helps Select Site For Limestone Quarry Expansion In Barbados. Journal Of Environmental Management

Guiqin, W., and et al (2009), “Landfill site selection using spatial information technologies and AHP: A case study in Beijing, China”, Journal of Environmental Management, Vol. 90, PP: 2414-2421.

Hendrix, W. And B. D. 1992. Use Of GIS For Selection Of Sites For Land Application Of Sewage Waste, Journal Of Soil And Water Conservation

https://urs.earthdata.nasa.gov/login

Jamshidi, A et al,2011, Sustainable Municipal Solid Waste Management (Case Study: Sarab Country, Iran). Massachussetts: Northeastern University

John Bennet, .2005. "Solid Waste Collection Department,” City Of Rome Annual Report

Karasan, A., Ilbahar, E., & Kahraman, C. (2019). A novel pythagorean fuzzy AHP and its application to landfill site selection problem. Soft Computing, 23(21), 10953-10968.‏

Kontos, T.D., Komilis, D.P., Halvadakis, C.P., (2005), Siting MSW landfills with a spatial multiple criteria analysis methodology, Waste Manage, Vol. 25, PP: 818–832.

Malczewski,J,1999,GIS And Multicriteria Decision Analysis, New  320P York:John Wily And Sone, Inc.Reference Bureau,Pp;

NASA (2016) ASTER Global Digital Elevation Model V002. Earth Data Search (EDS) 1.23.5.  . Accessed 12 Aug 2016

Saaty,TL,1980,The Analytic Hierarchy Process ,Mcgraw-Hill ,Ew York,20-25

Vasiljević, T. Z., Srdjević, Z., Bajčetić, R., & Miloradov, M. V. (2012). GIS and the analytic hierarchy process for regional landfill site selection in transitional countries: a case study from Serbia. Environmental management, 49(2), 445-458.‏ ‏

Vastava, S. and B. Nthawat, 2003. Selection of potential waste disposal sites around Ranchi urban complex using remote sensing and GIS techniques. Urban Planning, Map Asia Conference.

Xue, Q., Li, J. S., & Liu, L. (2013). Experimental study on anti-seepage grout made of leachate contaminated clay in landfill. Applied clay science, 80, 438-442.