کاربست رویکردهای نظری جامعه‌شناسی در تاریخ شفاهی

فصلنامه تاریخ

مقاله 8، دوره 16، شماره 60، خرداد 1400، صفحه 187-209   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

محسن کاظمی¹؛ مرتضی نورائی^{* 2}؛ رضا شعبانی صمغ‌آبادی³

¹دانشجوی دکتری ،گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحـد علوم ;و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

²استاد تمام گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³استاد تمام گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحـد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

بینارشته‌ای بودن تاریخ شفاهی موجب شده است، تا کاربست‌ها و کارکردهای نظری و عملی دیگر رشته‌های علوم ‏انسانی، به‌ویژه علوم اجتماعی در این گونه تاریخ‌نگاری مورد توجه قرار بگیرد. برای مطالعات جامعه‌شناختی ‏رویکردهای متعددی برشمرده‌اند، رویکرد زبان‌شناسی و انسان‌شناسی از جمله آنها هستند. زبان‌شناسی امروزه یک رشته ‏کاملاً اندیشناک است، که در پی ساختن و یافتن نشانه‌ها، معناها و مفاهیم عمیق‌تر از انسان، اندیشه رفتار، عملکرد و ‏احساس اوست. انسانی با هزارتوی ناشناخته که شاید بتوان با علم «انسان‌شناسی»‌ کمی (ذره‌ای) معرفت از اندرون و ‏برون‌اش به دست آورد. ‏
تاریخ شفاهی به‌عنوان یک پدیده مرتبط با انسان، درباره انسان و جهان انسان؛ راهی برای انتقال پیام‌ها، معناها و ‏روایت‌هایش می‌جوید، که از دهلیز زبان می‌گذرد. انسان صاحب زبان است، و زبان به مفهوم اندیشه در ساخت جامعه ‏و نهادهای انسان نقش ایفا می‌کند. انسان در محیط باورها، مراسم، آئین‌ها، فولکلورها، و نهادهای برساخته اجتماعی و ‏فرهنگی محصور است. شناخت چنین انسانی نیازمند زبان، معناها، نشانه‌ها و نمادهایی است که با مطالعات زبان‌شناسی ‏و انسان‌شناسی، تا حدودی رفع می‌شود. بررسی برخی کارکردها و مفاهیم زبان‌شناختی در کنار آرا و نظریه‌های ‏انسان‌شناسی بر جلوه‌های تاریخ شفاهی خواهد افزود. در این نوشتار کوشش خواهد شد به شیوه استنباطی و تبیینی، و ‏با ارائه مباحث مقدماتی در خصوص «زبان‌شناسی» و «انسان‌شناسی» مسیر تأمل و تعمق بر جنبه‌های نادیده تاریخ ‏شفاهی گشوده شود.‏

کلیدواژه‌ها

تاریخ شفاهی؛ زبان‌شناسی؛ انسان‌شناسی؛ مردم‌شناسی؛ فرهنگ‌نگاری

مراجع