روابط ترکیه و اسرائیل در دو دهه اخیر(2019-2000) همگرایی یا واگرایی

فصلنامه مطالعات روابط بین الملل

مقاله 1، دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 52، اسفند 1399، صفحه 9-40   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): DOR:20.1001.1.24234974.1399.13.4.1.7

نویسنده

مجید بزرگمهری^*

دانشیار علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

چکیده

< p>موضوع روابط ترکیه و اسرائیل از جمله مباحث مهم مطالعات منطقه ای، خاورمیانه و جهان اسلام محسوب می شود. جمهوری ترکیه اولین کشوردر میان کشورهای اسلامی خاورمیانه بود که در سال 1949م رژیم صهیونیستی را با نام اسرائیل به عنوان یک دولت به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک با آن برقرار نمود. روابط دو کشور، دارای ماهیت راهبردی بر اساس نیازهای امنیتی دو طرف است. به رغم بروز تغییرات سیاسی در ترکیه و روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه که یک حزب با ماهیت و سیاست اسلامی است این روابط همچنان ادامه یافته است.
دولتمردان اسرائیل از هر حزب ، از جمله حزب راستگرای افراطی لیکود به رهبری بنجامین نتانیاهو،نیز مستمرا سیاست حفظ روابط با ترکیه را تعقیب کرده اند. قرارداد همکاری نظامی امنیتی دو کشور از سال 1996 تا کنون فعال است و ملغی نشده است.
سوال محوری ما ازچیستی عوامل همگرایی و واگرایی روابط ترکیه و اسرائیل در دو دهه اخیر (2000-2019) می باشد. در این تحقیق با تکیه بر نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای، چهارچوب روابط ترکیه و اسرائیل تحلیل شده است وروش تحقیق ، توصیفی تحلیلی و تکیه بر اسناد و گزارش های متخصصان موضوع بوده است.
نتیجه نهایی تحقیق عبارت از اینست که در شرایط فعلی ترکیه و اسرائیل سیاست اتحاد و همکاری خود را ادامه می دهند هرچند که این اتحاد از انسجام کافی برخوردار نیست و هر دو طرف از اهرم فشار برای اجبار به همسویی طرف مقابل در شرایط خاص استفاده می کند.

کلیدواژه‌ها

ترکیه"؛ "اسرائیل"؛ "خاور میانه"؛ "جهان اسلام

مراجع

• ابراهیمی، شهروز؛ طالب ابراهیمی و صفی الله شاه قلعه (1393). «بررسی تاثیرهای ژئوپلیتیکی روابط ترکیه و اسرائیل بر منافع ایران در حوزه خزر»، مطالعات اروآسیای مرکزی، دوره 7، شماره 2، پائیز و زمستان، صص 195-218.
• آجرلو، محمد جعفر و رامز محمودی (1392). «تأثیر ژئوپلیتیک ترکیه بر سیاست خارجی دولت اسلام گرای عدالت و توسعه»، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره بیست و یکم، زمستان.
• اسکندری، مجید (1389). «بررسی اهداف و زمینه های شکل گیری اتحاد ترکیه و رژیم صهیونیستی دردهه ی 90 و تحولات بعد از آن»، مجله سیاست دفاعی، سال 18، شماره 72، پاییز، صص247-265.
• افتخاری، اصغر و ابولفضل بابایی (1397). «تحلیل عوامل تاثیر گذار بر سیاست خارجی رژیم صهیونیستی (با تاکید بر نظریه جیمز روزنا)»، جستارهای سیاسی معاصر، سال نهم، شماره 3، پائیز، صص 53-77.
• بوزان، باری (1378). مردم، دولت ها و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
• حاج یوسفی، امیر و همت ایمانی (1390). «تحولات روابط ترکیه و اسرائیل در دهه اخیر و پیامدهای آن برای ایران»، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره 2، تابستان.
• دنیای اقتصاد (1387). «اردوغان در داووس به اسرائیل تاخت»، شماره روزنامه: ۱۷۲۷ تاریخ چاپ: ۱۳۸۷/۱۱/۱۲، شماره خبر: ۴۹۳۸۸۷.
• روزنامه شرق (1389). ش 1071. «عبدالله گل: ترکیه و اسرائیل همچنان دوست هستند»، یک‌شنبه ۴ مهر ۱۳۸۹، شماره ۱۰۷۱، روزنامه شرق.
• سازمند، بهاره و مهدی جوکار (1395). «مجموعه امنیتی منطقه ای، پویش ها و الگوی روابط کشورهای حوزه خلیج فارس»، ژئوپلیتیک، سال 12، شماره 2، تابستان، صص 151-177.
• سنایی، اردشیر (1390). «چارچوبی تحلیلی برای بررسی روابط ترکیه و اسرائیل پس از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه (2010ـ‌ 2002)»، مطالعات روابط بین الملل، پاییز، دوره 4، شماره 16، صص151-180.
• سهرابی، محمد و احسان جنتی (1394). «اولویت های سیاست خارجی و امنیتی اسرائیل در فضای نوین منطقه ای»، پژوهش نامه روابط بین الملل، دوره 8، شماره 31، پاییز، صص 141-171.
• طهماسبی، فرزانه (1392). نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای و تداوم بحران در خاورمیانه) مطالعه موردی مناقشه اعراب و اسرائیل، استاد راهنما دکتر بهاره سازمند، رساله کارشناسی ارشد.
• کولایی، الهه؛ پیمان کاویانی فر و سارا روا (1398). «ایران و ترکیه در مجموعه امنیتی آسیای مرکزی»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، سال دوازدهم، شماره 45، بهار، صص 141-170.
• ملک محمدی، حمیدرضا (1385). ترکیه و اسرائیل دو ستون جدید منطقه ای، تهران: نشردانشگاه امام صادق(ع).
• ملکی و محمدرضا (1377). «روابط ترکیه و اسرائیل و آثار آن در آسیایی مرکزی و قفقاز»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 24، دور سوم، سال هفتم، صص 142-174.
• نور محمدی، مرتضی و محمد عارف فصیحی دولت شاهی (1397). «کاربست نظریه ی مجموعه ی امنیتی منطقه ای در تحلیل مسائل و الگوهای روابط در جنوب آسیا»، رهیافتهای سیاسی و بین المللی، دوره 10، شماره 2، پیاپی 54، زمستان، صص 153-189.
• یعقوبی فر. حامد (1392). «گونه شناسی سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هفتم، شماره 4، زمستان، صص 987-965.
• Akgün . Mensur, Sabiha Senyücel Gündoğar & Aybars Görgülü (2014) “Politics in Troubled Times:. Israel-Turkey Relations”. FOREIGN POLICY PROGRAMME. December 2014 ISBN 978-605-5332-65-5
• Mohammed (2016) “Who Needs Whom? Turkey and Israel Agree on Normalization Deal” .IAI WORKING PAPERS 16 | 30 - NOVEMBER 2016 ISSN 2280-4331 | ISBN 978-88-9368-010-3 © 2016 IAI Istituto Affari Internazionali (IAI)
• Al Jazeera Media Network.(2020). NEWS/ISRAELI–PALESTINIAN CONFLICT. “Israeli army kills 17 Palestinians in Gaza protests” 31 Mar 2018. https://www.aljazeera.com/news/2018/03/israeli-forces-kill-3-palestinians-land-day-protests-180330100034136.html
• Alkaç. Firat (2018) “Israeli reporters ‘shoved’ in Istanbul amid diplomatic rift”. May 18 2018. ISTANBUL. https://www.hurriyetdailynews.com/israeli-reporters-shoved-in-istanbul-amid-diplomatic-rift-132005
• Anadolu Agency (2017) “Turkish Businesspeople Seek Trade Boost with Israel”, November 27, 2017; https://www.hurriyetdailynews.com/turkish-businesspeople-seek-trade-boost-with-israel-123133
• ÖZER , AYŞE İ.(2019) “ISRAEL’S CHANGING SECURITY UNDERSTANDING BEFORE AND AFTER THE ARAB UPRISINGS”. MARCH. 2019 NO.49. SETA | SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI. www.setav.org | [e-mail] | @setavakfi PP.1-24
• Bulent (2000) “Turkish-Israeli-Iranian Relations in the Nineties, Impact on the Middle East” Middle East Policy. Vol. No 3. June pp.151-164.
• Dan. (2014) “THE U.S.-TURKEY-ISRAEL TRIANGLE”. The Center for Middle East Policy at Brookings. ANALYS I S PAPER. N u m b e r 3 4 , O c t o b e r 2 0 1 4. www.brookings.edu
• Aykan, Mahmut B. (1993). “The Palestinian Question in Turkish Foreign Policy From the 1950s to the 1990s,” International Journal of Middle East Studies, 25 (1).
• Ilker.(2011) “The Coming of an Ice Age? Turkish–Israeli Relations Since 2002” Turkish Studies. Vol. 12, No. 4, 675–687, December 2011. [Bilkent University]. http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/21699/bilkent-research-paper.pdf?sequence=1
• Baskan ,Birol(2019) “Turkey’s Pan-Islamist Foreign Policy. Understanding Turkey’s diplomatic moves post-2011 by looking back to the Ottoman conception of ittihad-i Islam”
• The Cairo Review of Global Affairs. Spring 201995-105
• https://www.thecairoreview.com/essays/turkeys-pan-islamist-foreign-policy/
• Persian.com. Jan.15^th. 2009. https://www.bbc.com/persian/iran/2009/01/090114_si-gaza-deaths.shtml
• Ofra (2004) “The Turkish-Israel Relationship, Changing Ties of Middle East outsiders” New York. Palgrave Macmillan.
• Katrin(2009) “Leaders of Turkey and Israel Clash at Davos Panel” Jan. 29, 2009 The New York Times Company https://www.nytimes.com/2009/01/30/world/europe/30clash.html
• Bicom Briefing (2017) “Israel-Turkey relations” Britain Israel Communications and Research Centre .2017. [e-mail]
• Bilgic, Tuba Ünlü and Bestami S. Bilgiç, (2019) “Kemalist Turkey and the Palestinian question, 1945–1948” Middle Eastern Studies. Published online: 05 Dec 2019. https://doi.org/10.1080/00263206.2019.1693369
• Barry and Ole Waever (2009) “Regions and Powers, the Structure of International Security” University Press. Online publication date: December 2009. Print publication year: 2003. Online ISBN:9780511491252.https://www.cambridge.org/core/books/regions-and-powers/9E0B611D4C01CECD704651B273646E1D
• Carroll, Thomas Patrick, (2004), “Turkey`s Justice and Development party: A Model for Democratic Islam ?” Middle East Intelligence Bulletin, Vol.6, No.6-7, June/July.
• Cagaptay, Soner, (2005), “The Turkish prime minister visits Israel: Whither Turkish-Israeli relations?” The Washington Institute for Near East Studies, Policy Watch No.987, April 27.
• Efron, Shira (2018) “The Future of Israeli-Turkish Relations”. Library of Congress Control Number: 2018947061 ISBN: 978-1-9774-0086-4 2018 RAND
• Erdurmaz, Ali Serdar (2012), “Analyses Turkish-Israeli Cooperation in the Context of Turkey’s Zero Problem” Foreign Policy”, Journal of Game Theory, 1(5).
• Faghihzadeh Gorji, Hamed and Mohsen Eslami, Mohammad Hossein Jamshidi (2019) “Geopolitical Security Environment of Israel and its Identical Policy” Geopolitics Quarterly, Volume: 14, No 4, Winter 2019. PP 130-148
• Fikret Unal.Dervis (2016) “TURKEY’S RELATIONS WITH ISRAEL IN THE 2000s: A CONSTRUCTIVIST PERSPECTIVE” A THESIS SUBMITTED TO THE GRADUATE SCHOOL OF SOCIAL SCIENCES OF MIDDLE EAST TECHNICAL UNIVERSITY
• E.George.(2002) “Recent Developments in Turkish-Israeli Relation” American Foreign Policy Interests. 24. 4.  PP.301-321.
• Hammoura. Joe (2016) “Turkey-Israel Relations: A Troubled Marriage” Middle East Institute Research for Strategic Studies. Office of Turkey. July 2016
• Mohammed and Mohammed Haddad.(2017) “Infographic: What is land day?Every year on March 30, Palestinians demonstrate their commitment to resisting Israeli occupation”. 30 Mar 2017 . MIDDLE EAST. https://www.aljazeera.com/indepth/interactive/2016/03/infographic-land-day-palestine-israel-30-march-1976-160330090432915.html
• Ronen (2019) “Israel’s Foreign Policy under Benjamin Netanyahu” Foreign Policy Research Institute. July 2019. www.fpri.org
• https://redmag.ir/wpcontent/uploads/2017/08/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-.gif (2017)
• UK`s Largest Quality News Brand (2018) “Turkish President accuses Israel of 'genocide' after Palestinian deaths on Gaza border. President Recep Erdoğan recalls ambassadors from Israel and US” Emily Shugerman. New York @eshugerman. Monday 14 May 2018 21:18. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/turkey-recalls-ambassadors-erdogan-israel-gaza-protests-genocide-us-embassy-jerusalem-border-fence-a8351746.html
• İşeri, Emre & Ahmet Çağrı Bartan (2019) “TURKEY’S GEOSTRATEGIC VISION AND ENERGY CONCERNS IN THE EASTERN MEDITERRANEAN SECURITY ARCHITECTURE: A VIEW FROM ANKARA”. In Collection of “The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean Trilateral Partnerships and Regional Security” Prepared and collected by Zenonas Tziarras. Report 3/2019. Peace Research Institute Oslo (Prio). Web: prio.no
• Michele (2016), “Cyprus Blocks Israel-Turkey Gas Pipeline Until Ankara Mends Ties,” Haaretz, July 6^th 2016. https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/research_reports/RR2500/RR2589/RAND_RR2589.pdf
• Kilic Bugra, (2015) “Turkish-Israeli Reset: Business as Usual?” Middle East Policy Council, Vol. 20, No. 2, summer; In “Syria and Turkey—A History of a Complex Relationship,” 2015.
• Herb (2016) “Israel to Open Permanent Office at NATO HQ Five Years After Turkey Blocked Move,” Jerusalem Post, May 4, 2016.. https://www.jpost.com/Israel-News/Israel-to-open-permanent-office-at-NATO-HQ-five-years-after-Turkey-blocked-move-453049
• Ari (2017) “Meeting Rouhani, Erdogan Claims Mossad Behind Kurdistan Referendum,” Kurdistan 24, October 9, 2017.
• Khalilzad, Zalmay, Ian O. Lesser & Stephen F. Larrabee (2000), “The Future of Turkish-Western Relations: Toward a Strategic Plan”,2000.
• Landau Noa and Jonathan Lis, (2018) “Turkey and Israel Expel Envoys over Gaza Deaths,” Haaretz, May 16, 2018.https://www.haaretz.com/israel-news/turkey-expels-israel-s-ambassador-due-to-gaza-death-toll-1.6092965
• Lars Haugom (2019) “Turkish foreign policy under Erdogan: A change in international orientation?” Comparative Strategy, 38. 3, PP. 206-223, DOI:10.1080/01495933.2019.1606662
• Neil (2005) “Israel and Turkey, Depending ties and Strategic Implications” Israel Affairs. 2005
• Sami (2010) “Israel and Turkey Are Drifting Apart,” Gulf News, January 19, 2010.
• http://miftah.org/display.cfm?DocId=21506&CategoryId=5
• Ecran. Yilmaz.(2010) TURKEY-ISRAEL RELATIONS IN THE POST-COLD WAR ERA. Akademik Fener
• Selin (2017) “Turkey-Israel Deal: A Key to Long-Term Reconciliation?” Israel Turkey Policy Dialogue Publications Series. . J a n u a r y 2 0 1 7. The Israeli Institute for Regional Foreign Policies / www.mitvim.org.il / [e-mail]. Global Political Trends (GPoT) Center / www.gpotcenter.org / [e-mail]
• Ochaopt. 20-21 January 2009. United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs FIELD UPDATE ON GAZA FROM THE HUMANITARIAN COORDINATOR 1 20-21 January 2009, 1700 hours. OFFICE FOR THE COORDINATION OF HUMANITARIAN AFFAIRS. ochaopt.org. https://www.webcitation.org/69etAvOov?url=http://www.ochaopt.org/documents/ocha_opt_gaza_humanitarian_situation_report_2009_01_21_english.pdfhttps://www.webcitation.org/69etAvOov?url=http://www.ochaopt.org/documents/ocha_opt_gaza_humanitarian_situation_report_2009_01_21_english.pdf
• O’Connor, Tom,(2017) “Turkey Tries to Scare Voters with Warning About Jews Ahead of Kurdish Referendum,” Newsweek, September 15, 2017. As of September 15, 2017: http://www.newsweek.com/turkey-fake-news-jews-promote-hate-kurds-iraq-666130
• Oğuzlu ,H. Tarık (2020) “Turkish Foreign Policy in a Changing World Order”. All Azimuth V9, N1, 2020, 127-139 125-135
• Oğuzlu ,Tarik (2010) “The Changing Dynamics of Turkey–Israel Relations: A Structural Realist Account”, Mediterranean Politics, 15:2, 273-288, DOI: 10.1080/13629395.2010.485055
• Olesker, Ronnie (2019) “Delegitimization as a National Security Threat. Israel and BDS” Israel Studies Review, Volume 34, Issue 2, Autumn 2019: © Association for Israel Studies PP. 33–54 doi:10.3167/isr.2019.340203 • ISSN 2159-0370 (Print) • ISSN 2159-0389 (Online)
• Pehlevan,Turgut Can (2019) “From Kemalism to Neo-Ottomanisme: Turkish Foreign Policy Towards Syria” Central European University. Budapest. 2019.
• Stergiou, Andreas (2019) “GEOPOLITICS AND ENERGY SECURITY IN THE EASTERN MEDITERRANEAN: THE FORMATION OF NEW ‘ENERGY ALLIANCES” In Collection of “The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean Trilateral Partnerships and Regional Security” Prepared and collected by Zenonas Tziarras. Report 3/2019. Peace Research Institute Oslo (Prio). Web: prio.no
• Shankland, David, (2007) “Islam and Politics in Turkey: the 2007 Presidential Election and beyond,” International affairs. Vol..83,No. 2, November.
• Teff-Seker ,Yael and Aviad Rubin &Ehud Eiran (2019)“Israel’s ‘turn to the sea’ and its effect on Israeli regional policy” Israel Affairs .Volume 25, 2019 - Issue 2. Published online: 11 Mar 2019. PP. 234-255
• Times of Israel, December 10, 2017. “Erdogan: Israel a ‘Terrorist State’ That Kills Children,” https://www.timesofisrael.com/turkish-leader-israel-a-terrorist-state-that-kills-children/
• Ülgül, Murat,(2019) “The Decline of the ‘Syrian Effect’ in Turkish-Israeli Relations”, Uluslararasi Iliskiler, Vol. 16, No. 62, 2019, International Relations Council of Turkey. Journal of International Relations. DOI: 10.33458/uidergisi.588957. pp. 135-148
• Walker, W. Joshua (2007/2008) “Reexamining the U.S.-Turkish Alliance”, The Washington Quarterly Winter.
• Yglesias ,Mathew,(2007) “Turkey, Israel and the ADL” Foreign Policy August24.
• Zaman, Amberin (2017) “Erdoğan Draws Red Line over U.S. Embassy’s Move to Jerusalem,” Al-Monitor, December 5, 2017.