جایگاه اجتماعی زنان در رمان‌های "شوهر آهوخانم" و "ذاکره الجسد"

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 4، دوره 12، شماره 46، دی 1399، صفحه 45-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

پیمان صالحی^*

دانشگاه ایلام، گروه زبان و ادبیات عرب، ایلام. ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه اجتماعی زنان در رمان‌های «شوهر آهوخانم» اثر علی محمد افغانی و «ذاکره الجسد» نوشته احلام مستغانمی است. جامعه پژوهش جایگاه اجتماعی زنان در ایران و الجزایر می باشد. نمونه مورد بررسی رمان های شوهر آهو خانم و ذاکره الجسد است. طرح پژوهش توصیفی- تحلیلی بود. گردآوری داده‌های پژوهش با روش مطالعه کتابخانه‌ای با بررسی اسناد و مدارک علمی، با تاکید بر دو اثر انجام شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس تحلیل کیفی و مبتنی بر توصیف بود. نتایج نشان داد، هر دو نویسنده با وجود تفاوت‌های جنسیتی، فرهنگی، اجتماعی، زبانی و... به خوبی توانسته‌اند تصویری واقعی از حقوق پایمال شده‌ی زنان ایرانی و الجزایری را به تصویر بکشند. در هر دو رمان مسائل مشترکی چون: ازدواج اجباری، کار خانگی طاقت‌فرسا، محرومیت از تحصیل و تحقیر زنان شناسایی شد. این مشکلات که تبدیل به دغدغه‌های اساسی زنان شده، با سنت‌شکنی برخی از زنان داستان رو به بهبودی نسبی می‌نهد و در بحث افتراقات به مسائلی چون آزار جسمی زنان توسط همسران شان، ایفای نقش‌های مردانه‌ی زنان و طلاق برای رهایی از همسرآزاری اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

جایگاه اجتماعی؛ زنان؛ رمان شوهر آهوخانم؛ رمان ذاکره الجسد

مراجع

- احمدی خراسانی، نوشین. (1382). تمکین زن ایرانی، شیوه­ی معتاد زندگی زندگی اوست. مجموعه مقالات زنان زیر سایه­ی پدرخوانده­ها، 116-107.

- افغانی، علی­محمد. (1388). شوهرآهوخانم. چاپ سوم. تهران: انتشارات دنیای دانش.

- السید، رضوان. (2004)، اسلام سیاسی معاصر. ترجمه مجید مرادی. (1383). تهران: انتشارات باز.

- الموسوی، ام عمار. (1381). زینب فوّاز پیشگام نهضت زنان در جهان اسلام. مجله پیام زن، 131، 17-10.

- حبیبی، علی اصغر. (1393). بررسی سه مؤلفه­ی زمانی «نظم»، «تداوم» و «بسامد» در رمان ذاکرة الجسد اثر احلام مستغانمی (بر اساس نظریه زمان روایی ژرار ژنت. مجله زبان و ادب عربی، 10، 61-29.

- حسنی رنجبر، احمد، نجفی عرب، ملاحت. (1392). زبان و جنسیت در رمان شوهر آهو خانم. فصلنامه مطالعات نقد ادبی،1، 30.

- زیبایی نژاد محمدرضا، سبحانی، محمد تقی. (1385). درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام. چاپ سوم. تهران: نشر هاجر.

- سالمیان، غلامرضا، آرتا، سیدمحمد، حیدری، دنیا. (1392) بازتاب مؤلفه­های مکتب رئالیسم در رمان شوهر آهو خانم. مجله زبان و ادبیات فارسی، 75، 46-17.

- سلدن، رامان. (1994). راهنمای نظریه­ی نقد ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. (1372). تهران: طرح نو.

- شرابی، هشام. (1927). روشنفکران عرب و غرب. ترجمه عبدارحمن عالم. (1369). تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

- عسگری حسنکلو، عسگر، بیات، حسین. (1392). جایگاه شوهر آهو خانم در ادبیات داستانی فارسی. مجله زبان و ادبیات فارسی، 19، 47-29.

- فروغی، محمدعلی. (1381). سیر حکمت در اروپا. تهران: انتشارات زوّار.

- قطب، محمد. (بی­تا). جامعه­شناسی زن. ترجمه محمدعلی عابدی. (1358). تهران: انتشارات البرز.

- مردانی، خیرالله. (1400ق). حقوق زن از نظر تاریخ ملت­ها و اسلام. تهران: انتشارات آیین جعفری.

- مستغانمی، احلام. (2012). ذاکرة الجسد. الطبعة الخامسة عشرة. بیروت: دار الأدب.

- ملاابراهیمی، عزّت، صباغیان، علی. (1393). نقد جامعه­شناسی رمان­های سه­گانه احلام مستغانمی (با تکیه بر رمانتیسم جامعه­گرا). نشریه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، 3، 376- 361.

- میشل، آندره. (1998). جنبش اجتماعی زنان. ترجمه هما زنجانی زاده. (1377). مشهد: نشر نیکا

- ناظمی، زهرا. (1390). بررسی و تحلیل داستان­های (ذاکرة الجسد، فوضی الحواس، عابر سریر) احلام مستغانمی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما فاطمه قادری، دانشگاه یزد.

- نیچه، فردریش. (2000). فراسوی نیک و بد. ترجمه داریوش آشوری. (1397). تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

- ولی­زاده، وحید. (1387). جنسیت در آثار رمان­نویسان زن ایرانی. فصلنامه­ نقد ادبی، 1(1)،191-224.