قاعده درء در سنجه نظریه استراتژی دوگانه کیفرشناسی نوین

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 62، اسفند 1399، صفحه 11-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.680383

نویسندگان

فاطمه احدی^{* 1}؛ بابک پورقهرمانی²

¹استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

²دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

چکیده

حقوق کیفری ماهوی برگرفته از قواعد ناب و پویای فقهی است. یکی از قواعدی که شاهدی از قابلیت آموزه‌های فقهی در انطباق و حتی تفوق بر آموزه‌های نوین کیفر شناسی بوده، قاعده درء می‌باشد. این مقاله  با هدف تبیین راهبردهای قاعده طلایی درء و تحولات آن در راستای رفع انسداد حقوق کیفری، درصدد احراز هم سویی راهبردهای عملیاتی  این قاعده، با استراتژی دوگانه کیفر شناسی نوین می‌باشد؛ با این پیش‌فرض که مقصد غایی همه علوم، فارغ از تعصبات، وحدت و روشنایی مطلق حقیقت است. این تحقیق با ماهیت توصیفی - تحلیلی  به  روش کتابخانه‌ای‌ با تحلیل راهبردها، به این قضیه دست ‌یافت که تحدید قلمرو شمول این قاعده حاکی از دوگانه و افتراقی­بودن سیاست کیفری مطلوب آن، در تفکیک گروه مجرمین پرریسک و کم­ریسک است که می‌تواند مستندی برای هم سویی و تعامل قاعده درء با نظریه استراتژی دو گانه در کیفر شناسی نوین باشد.

کلیدواژه‌ها

قاعده درء؛ کیفر شناسی نوین؛ استراتژی دوگانه

مراجع

1. حاجی ده آبادی، احمد (۱۳۸۴). قاعدة درأ در فقه امامیه و حقوق ایران، فصلنامه حقوق اسلامی،ش۶،.

2. حبیب­زاده، محمدجعفر؛ زینالی، امیر حمزه (۱۳۸۴). درآمدی بر برخی محدودیت‌های عملی جرم‌انگاری، فصلنامه نامه مفید، سال یازدهم شماره 49.

3. الحرالعاملی، محمد بن الحسن (۱۴۰۱). وسائل الشیعه. جلد 8. تهران: المکتبه الاسلامیه.

4. حلی، جعفر بن حسن (۱۴۰۳). شرایع الاسلام فی الحلال والحرام. قم: لمهدی.

5. رضوانی، سودابه (۱۳۹۱). مدیریت انسان‌مدار ریسک جرم. تهران: نشر میزان.       

6. السیوطی، عبدالرحمن بن أبی بکر (۱۴۰۳).  الأشباه والنظائر. بیروت: دار الکتب العلمیه.

7. شاکری،ابوالحسن؛ شیرزادی­فر، فرشاد (1393). بررسی عدم پذیرش اعتبار احکام کیفری کشورهای خارجی در تعزیر در منصوص شرعی در ایران. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 11، شماره38 ،117-134.

8. طاهری، سمانه (۱۳۹۲). سیاست کیفری سخت‌گیرانه. تهران: نشر میزان.

9. عوده، عبدالقادر (۱۴۰۲). التشریع الجنایی الاسلامی. تحقیق: السید محمد اسماعیل الصدر. تهران: موسسة البعثه.

10. قبله‌ای خویی، خلیل (۱۳۸۰). قواعد فقه جزایی. تهران: انتشارت سمت.

11. متقی اردکانی، امید؛ مجتهد سلیمانی، ابوالحسن (1398). استنباط حکم شرعی واثبات دعوی کیفری در برزخ تعارض ادله نقاط اشتراک و افتراق. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 15، شماره57، 179-202.

12. محدثی، زهرا؛ سلطانی، عباسعلی (1396). نگرشی بر مجازات تشهیر در فقه شیعه با نگاهی به قوانین موضوعه ایران. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره13،شماره49،صص71-102.

13. محقق داماد، سیدمصطفی (۱۳۷۹). قواعد فقه (بخش جزایی). تهران: انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی.

14. محمودی جانکی، فیروز؛ مرادی حسن‌آبادی، محسن (۱۳۹۰). افکار عمومی و کیفرگرایی، مجله مطالعات حقوقی، ش2 سال 1390.

15. محمودی، فیروز (۱۳۷۸). قاعده درء و تطبیق آن با تفسیر شک به نفع متهم در حقوق موضوعه. فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره 9، صص۱۵۹-۱۲۳

16. مسجد سرایی، حمید ؛فیض، زهرا (1395). درآمدی بر مفهوم مخالف در تفسیر گزاره­های حقوقی. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 12، شماره45، صص115-136.

17. مسجدسرایی، حمید؛ نبی­نیا، خالد؛ باقری، احمد؛ صدری، سیدمحمد (1397). اصل صرفه­جویی کیفری مبنای تفسیر احکام و قوانین جزایی اسلام. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 14، شماره51، صص169-190.

18. موسوی خمینی، روح الله (۱۴۰۴). تحریر الوسیله. قم: موسسه نشر اسلامی.

19. مهرا، نسرین (۱۳۸۷). حقوق کیفری در کشورهای  کامن لا. تقریرات دوره دکتری. دانشگاه شهید بهشتی.

20. نجفی ابرندآبادی، علی­حسین (۱۳۸۸). کیفرشناسی نو- جرم­شناسی نو (درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطردار)، تازه‌های علوم جنایی(مجموعه مقالات). تهران: انتشارات میزان.