قدرت و فضای شهری: بررسی مفاهیم دیسپوزیتیف و اَبجِکت

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 2، دوره 10، شماره 35، شهریور 1399، صفحه 27-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سجاد مسگرزاده¹؛ حسین بنی فاطمه^{* 2}

¹دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تبریز

²استاد جامعه شناسی دانشگاه تبریز

چکیده

قدرت یک پدیده مختص به فضا است. بنابراین قدرت باید به طور مداوم در ارتباط با یک مکان خاص و تغییرات آن در طول زمان مورد تحلیل قرار گیرد. شهر یک فضای قابل دست‌رس و مهم برای بررسی رابطه بین فضا و قدرت است. شهرها از نیمه دوم قرن بیستم مکان‌های مهمی برای مطالعه قدرت‌های سیاسی شده‌اند که هم به طور آشکار و هم به طور ضمنی منعکس‌کننده استقرار نظم اجتماعی و سیاسی وسیعی هستند. فوکو از نخستین محققانی بود که شهرها را از آغاز قرن 17 به عنوان مکانی برای کنترل و سازگاری تلقی می‌کرد. در تحلیل‌های فوکو فضا میانجی‌ و تکنیک‌ قدرت است و برنامه‌ریزی شهری و معماری به عنوان یک دستگاه عادی‌سازی از طریق تولید یک فضای انضباطی جهت تنظیم هدفمند زندگی روزمره، تلقی می‌شود. برای نشان دادن این نقش میانجی‌گر، فوکو مفهوم دیسپوزیتیف را مطرح می‌کند. در این مقاله، با بررسی این مفهوم نشان داده شد که چگونه قدرت و عوامل آن در داخل و جریان فضاهایی که در آن ساکن می‌شوند پیشروی و اعمال فشار می‌کنند. همچنین مشخص شد که تبیین‌های انضباطی در ارتباط با رابطه بین قدرت و فضای شهری کامل نیستند. به ویژه در تبیین مناطق فقیر و حاشینه نشین. بر همین اساس با بررسی مفهوم اَبجِکت در آراء کریستوا نشان داده شد که چیزی فراتر از قدرت انضباطی در شکل‌دهی بدن و فضای شهری دخالت دارد.

کلیدواژه‌ها

شهر؛ فضا؛ قدرت؛ سوژگی؛ دیسپوزیتیف؛ اَبجِکت

مراجع

- Basrurk, Efe (2017). A brief analyse on post panoptic surveillance: Deleuze, and Guattari approach, International Journal of Social Sciences, Vol. VI, No., 1-17

- Callewaert, Staf (2017). Foucault’s Concept of Dispositif, Praktiske Grunde. Nordisk tidsskrift for kultur- og samfundsvidenskab, nr. 1 -2, 29-52

- Cudny, Waldemar & Hakan Appelblad (2020). Monuments and their functions in urban public space, Norsk Geografi sk Tidsskrift– Norwegian Journal of Geography, 1-17

- Deleuze, G. (1992). What is a Dispositif?, in T.J. Armstrong (ed.) Michel Foucault Philosopher, pp. 159–68. New York: Harvester Wheatsheaf.

- Farrar, Margaret (2000). Health and Beauty in the Body Politic: Subjectivity and Urban Space, Polity, Vol. 33, No1, 1-23

- Farrar, Margaret, Making the City Beautiful: Aesthetic Reform and the (Dis)placement of Bodies. in Embodied Utopias: Gender, social change, and the modern metropolis, Bingaman, Amy, Lise Sanders and Rebecca Zorach (2002)., Routledge, London and New York

- Foucault M (2007). Security, Territory, Population, Palgrave Macmillan, New York

- Foucault, M (1982). The subject and power, Critical Inquiry 8, 777-795

- Foucault, M. (2003) ‘Society Must Be Defended’. Lectures at Collège de France 1975–1976. New York: Picador

- Hall, T. , (Re)placing the city: cultural relocation and the city centre’, in Imagining Cities: Scripts, Signs, Memories, Westwood, S. and Williams, J. (1997). London: Routledge, 202–218. Hall, T. (1998) Urban Geography, London: Routledge.

- Jayne, Mark (2006). Cities and Consumption, Routledge, LONDON AND NEW YORK

- Klauser Francisco (2013). Through Foucault to a political geography of mediation in the information age, Geographica Helvetica 68, 95-104

- Klauser, Francisco , Till Paasche and Ola Soderstrom (2014). Michel Foucault and the smart city: power dynamics inherent in contemporary governing through code, Environment and Planning D: Society and Space, volume 32, 869-885

- Kristensen, Kasper Simo (2013). Michel Foucault on Bio-power and Biopolitics, Master’s Thesis, University of Helsinki, Faculty of Social Sciences

- Kristeva, Julia (1982). The Powers of Horror: An Essay on Abjection, New York: Columbia University Press, 3

- Lefebvre, Henri (1992). The Production of Space, Wiley-Blackwell.

- Legg, Stephen (2001). Assemblage/apparatus: using Deleuze and Foucault, Royal Geographical Society, Vol. 43 No. 2, 128–133

- Miless, Steven (2010). spaces for Consumption: Pleasure and Placele ssnes s in the Post-indu strial City, London, Sage

- Pløger J (2008). Foucault’s dispositif and the city, Planning Theory 7, 51–70

- Rabinow, P. (2003). Anthropos Today. Reflections on Modern Equipment, Princeton, NJ: Princeton University Press

- Thrift N (2006). “Space” Theory, Culture and Society 23, 139-155

- Winberry, J.J. (1983). Lest we forget: The confederate monument and the southern townscape. Southeastern Geographer 23, 107–121

- Young, Iris Marion (1990). Justice and the Politics of Difference, Princeton: Princeton University Press