تحلیل شاخصه‌های غم غربت در اشعار نادر نادرپور

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 9، شماره 32، آبان 1398، صفحه 75-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمدرضا نظری چروده^* ؛ معصومه نظری چروده

استادیار زبان وادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

چکیده

نوستالژی یا غم غربت اصطلاح علم روانشناسی است که وارد ادبیات شده است و به معنی رفتاری ناخودآگاه است که به صورت احساس غریزی و طبیعی در انسان­ها بروز می­کند. این رفتار تحت­تأثیر عوامل فردی و اجتماعی مختلفی شکل می­گیرد، مانند حبس و تبعید، یادآوری خاطرات کودکی و جوانی، حسرت بر گذشتة پرشکوه، اندیشیدن به مرگ و رسیدن پیری. نادرپور یکی از شاعران برجستة مکتب رمانتیسم است که شاخصه­های نوستالژی در اشعار او نمود دارد. شاخصه­هایی چون وطن، کودکی، جوانی و پیری، خانواده، دوستان دیرینه، اسطوره، باستان­گرایی، آرمان­شهر، معشوق در شعر نادرپور حضور مؤثر دارند. روش این پژوهش، توصیفی و به صورت تحلیل محتواست. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که کوچ شاعر به دیار غربت، روحش را آزرده است و غم غربت، گریبان شاعر را رها نمی­کند. همچنین نادرپور در چندین سرودة خود از آینده­ای ناخوشایند هراسناک است؛ لذا برای مردمانش رویایی آینده­ای خوشایند را از خداوند آرزوی کند، همین رویا موجب شده که او زمین را شایستة «محبت کردن» نداند و معتقد باشد که باید سیارۀ دیگری که در آن ظلم و ستم نباشد، پیدا کرد. نادرپور همواره در جست­وجوی نجات­دهنده­ای است که او را از آسمان­ها به زمین بیاورد. دلتنگی برای دوستانش موجب شده تا در اشعار او از 57 تن از دوستان یاد ­شود که شاعر شعر خود را به آنان تقدیم کرده است یا به یاد آنان سروده است. بحث قابل ملاحظۀ دیگر اینکه بین نوستالژی و ساختار ذهنی و زبانی شاعر رابطة معناداری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر؛ مهاجرت؛ نوستالژی؛ غم غربت؛ نادر نادرپور

مراجع

الف)کتاب­ها

1. اصیل، حجت الله، (1381)، آرمان­شهر در اندیشة ایرانی، تهران: انتشارات چشمه.
2. الیاده،  میرچا، (1374)، اسطوره، رؤیا، راز، ترجمة منجّم، رؤیا، تهران: انتشارات فکر روز.
3. باقی­نژاد، عباس، (1389)، خیره در تصویر خود، ارومیه: دانشگاه آزاداسلامی ارومیه.
4. براهنی، رضا، (1371)، طلا در مس (شعر و شاعری )، نویسنده: تهران.
5. __________، (1371)، طلا در مس، 3 ج، تهران: نویسنده.
6. حسین پور چافی، علی، (1384)، جریان های شعری معاصرفارسی، تهران.
7. حسن‌لی‌، کاوس، (1383). گونه‌های‌ نوآوری‌ در شعر معاصر ایران‌، در دست‌ چاپ‌.
8. درستی، احمد، (1381)، (شعر سیاسی در دورة پهلوی دوم)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
9. دیانوش، الیا، (1385)، لالایی با شیپور (گزین گویه­ها و ناگفته­های احمد شاملو)، تهران: انتشارات مروارید.
10. سعدی، مصلح بن عبدالله، (1379)دیوان، خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی­علیشاه.
11. زرّین­کوب، عبدالحسین، (1358)، چشم­انداز شعر نوی فارسی، تهران: انتشارات توس.
12. شاملو، سعید، (1375)، آسیب­شناسی روانی، تهران: انتشارات رشد.
13. شریفی، فاطمه، (1391)، نادرنادرپور تهران: انتشارات نگاه.
14. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1359)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: انتشارات توس.
15. _____________________، (1376)، آیینه­ای برای صداها، تهران: نشرسخن.
16. _____________________، (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: انتشارات توس.
17. _____________________، (1370)، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.
18. _____________________، (1389)، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.
19. صفوی، کوروش، (1383)، اززبان شناسی به ادبیات، ج 1و2 تهران: انتشارات سوره مهر.
20. طاهباز، سیروس، (1380)، مجموعه اشعار نیما یوشیج، تهران: انتشارات نگاه.
21. _____________، (1363)، نامه­های نیما یوشیج، تهران: آبی.
22. علی پور، مصطفی، (1379)، ساختار زبان شعر امروز، ج اول، تهران:نشر فردوس
23. مختاری، محمد، (1378)، هفتاد سال عاشقانه، تهران: تیراژه.
24. مختاری، محمد، (1383)، انسان در شعر معاصر (تحلیل شعر نیما، شاملو، اخوان، فرّخزاد)، تهران: انتشارات توس.
25. نادرپور، نادر، (1356)، شام بازپسین، تهران: انتشارات مروارید.
26. __________، (1382)، مجموعه اشعار، تهران: انتشارات نگاه.
27. __________، (1338)، سرمة خورشید، تهران: انتشارات مروارید.
28. __________، (1335)، چشم ها و دستها. تهران: انتشارات نیل، چاپ دوم.
29. __________، (1333)، دختر جام. تهران: انتشارات نیل.
30. __________، (1348)، چشم ها و دستها. تهران: انتشارات مروارید.
31. __________، (1356)، از آسمان تا ریسمان. تهران: انتشارات مروارید.
32. __________، (1356)، شعر انگور. تهران: م انتشارات روارید، چاپ چهارم
33. __________، (1356)، گیاه و سنگ نه، آتش.تهران: انتشارات مروارید.
34. __________، (1358)، دیوان، چاپ پنجم، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی. 
35. __________، (1381).مجموعه اشعار، تهران: انتشارات نگاه.
36. __________، (1356)، سرمۀ خورشید، تهران: انتشارات مروارید، چاپ چهارم.

ب. مقالات و پایان­نامه­ها:

1. فرهنگ و هنر، تقی­زاده، صفدر، (1381)، (نوستالژی)، مجلّة بخارا، ش. 24/ صص 201- 205.
2. سه یر، رابرت، لوی، میشل، (1383)، (رمانتیسم و تفکّر اجتماعی)، ترجمة اباذری، یوسف، فصلنامه ارغنون، تهران: سازمان چاپ. سال 1، ش. 2، 1373، صص174-119
3. شریفیان، مهدی، (1386)،  (بررسی فرایند نوستالژی در اشعار نادر نادرپور)، پژوهشنامة ادب غنایی، سال پنجم/ صص 51- 72.
4. ــــــــــــــ، (1389)، (روانشناسی درد در شعر نادر نادرپور)، نشریة ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهید باهنر کرمان، شماره27 (پیاپی24)، دورة جدید.
5. شفیعی­کدکنی، محمدرضا، (بی­تا)،  (تلقّی قدما از وطن)، الفبا (2)، تهران: امیرکبیر.
6. عالی عبّاس آباد، یوسف، (1387)، (غم غربت در شعر معاصر)، نشریة علمی- پژوهشی گوهر گویا، سال دوّم، شمارة 6، صص 155- 181.
7. پروینی، خلیل، اسماعیلی، سجاد، (1390)، (بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر احمد عبدالمعطی حجازی و نادر نادرپور)، فصلنامة نقد و ادبیات تطبیقی، دانشگاه رازی کرمانشاه، سال اول شماره 2. از ص 41-70
8. صالح دوست، شهلا،  (1392)، (بررسی ساختار زبان شعری نادرپور براساس آرای فرمالیست­های روسی)، پایان نامة کارشناسی ارشد زبان وادبیات فارسی، به راهنمایی مهدی کارگر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا.