ارزیابی نقش عوامل کاهنده رشد بر برخی از شاخص‌های مرفوفیزیولوژیکی و عملکردی ارقام برنج (.Oryza sativa L) در شرایط آب و هوایی خوزستان

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

دوره 10، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 164-175   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مرضیه گرج زاده¹؛ شهرام لک^{* 2}؛ عبدالعلی گیلانی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

²استاد گروه زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

³استادیار بخش اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

چکیده

به‌منظور ارزیابی نقش عوامل کاهنده رشد بر برخی از شاخص‌های مرفوفیزیولوژیکی و عملکردی ارقام برنج، آزمایشی در سال 1397 به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عوامل آزمایش شامل ارقام مختلف برنج شامل: چمپا، عنبوری قرمز و هویزه در کرت اصلی و عوامل کاهنده رشد در چهار سطح شاهد (بدون برش)، مصرف نیم لیتر مداکس تاپ در 45 روز پس از کاشت، برش 65 روز پس از کاشت به ارتفاع 35 سانتی‌متر و برش 85 روز پس از کاشت به ارتفاع 35 سانتی‌متر در کرت فرعی بود. نتایج نشان داد تفاوت بین سطوح عوامل کاهنده رشد ازنظر ارتفاع ساقه، تعداد خوشه، تعداد دانه پوک و عملکرد شلتوک در سطح 1% و وزن هزار دانه در سطح 5% معنی‌دار بود. تفاوت بین ارقام ازنظر تعداد دانه پوک در خوشه در سطح 1% و وزن هزار دانه در سطح 5% معنی‌دار شد. بیشترین تعداد دانه پوک در خوشه در شاهد و کمترین آن دربرش 65 روز پس از کاشت حاصل شد. بیشترین عملکرد شلتوک به کاربرد مداکس تاپ (با میانگین 7/4 تن در هکتار) و کمترین آن (با میانگین 19/3 تن در هکتار) به برش 85 روز پس از کاشت متعلق بود. بنابراین می‌توان با برش 65 روز پس از کاشت و کاربرد مداکس تاپ و استفاده از رقم هویزه به نتایج مطلوب در شرایط آب و هوایی خوزستان رسید.

کلیدواژه‌ها

برنج؛ زمان برش؛ مداکس تاپ؛ عملکرد شلتوک؛ شاخص سطح برگ

مراجع

اوزونی دوجی، ع.، اصفهانی، م.، سمیع زاده لاهیجی، ح.، و ربیعی، م. 1386 . اثر آرایش کاشت و
تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم کلزای گلبرگ دار و بدون گلبرگ. مجله علوم زراعی
.76-60 :(1) ایران، 9
-2 شکوفا، آ.، و امام، ی. 1385 . تأثیر سطوح مختلف نیتروژن و تنظیمکننده رشد بر رشد و عملکرد
گندم نان رقم شیراز. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. پردیس ابوریحان تهران. 126 ص.
-3 صداقت، م، ا.، و امام، ی. 1396 . اثر محلولپاشی تنظیمکنندههای رشدی گیاهی بر عملکرد ارقام
.147-132 :(2) گندم نان در شرایط تنش خشکی انتهای فصل. مجله علوم به زراعی ایران، 19
-4 فتحی، ق، الف.، مجدم، م.، سیادت، س، ع.، و نورمحمدی، ق. 1380 . تأثیر میزان نیتروژن و زمان
- 4): ص 105 ) برش علوفه بر عملکرد علوفه و دانه 5جو کارون. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 5
.97
172

گیلانی، ع، ع.، سیادت، ع.، جلالی، س.، و لیموچی، ک. 1396 . بررسی اثر تاریخهای مختلف
کاشت بر روند تغییرات شاخصهای فیزیولوژیکی و عملکرد ارقام برنج در شمال خوزستان. دو فصلنامه
.87-74 :(2) علوم به زراعی گیاهی، 7
-6 گیلانی، ع، ع.، سیادت، ع.، جلالی، س.، و لیموچی، ک. 1397 . بررسی توزیع مجدد مواد
57- :(1) فتوسنتزی در واکنش به تنش گرما در ارقام برنج شمال خوزستان. مجله علوم به زراعی گیاهی، 8
.50
-7 لیموچی، ک.، و نورزاده حداد، م. 1395 . بررسی اثر تاریخهای مختلف کاشت بر عملکرد و برخی
.619-611 :(4) ویژگیهای زراعی رقمهای برنج در شمال خوزستان. علوم گیاهان زراعی ایران، 47
-8 لیموچی، ک.، سیادت، ع.، و گیلانی، ع، ع. 1393 . اثرات تاریخهای مختلف کاشت بر روند رشد
.(1) صفات رویشی و عملکرد سه رقم برنج در شمال خوزستان. پژوهشهای زراعی در حاشیه کویر، 11
-9 لیموچی، ک.، سیادت، ع.، و گیلانی، ع، ع. 1393 . اثر تاریخ کاشت بر ویژگیهای مرتبط با خوشه و
.87-77 :(14) عملکرد ارقام برنج در شمال خوزستان. نشریه تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، 4
-10 مجدم، م.، ساکی نژاد، ط.، شکوهفر، ع، ر.، و اسماعیلی پور، ن. 1395 . اثر تراکم بوته و
سایکوسل بر ویژگیهای کمی و پروتئین جو رقم جنوب. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی،
.121-134 :(29)8
-11 ملک، م، م.، گالشی، س.، زینلی، الف.، عجم نوروزی، ح.، و ملک، م. 1391 . بررسی اثر شاخص
سطح برگ، ماده خشک و سرعت رشد محصول بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سویا. مجله الکترونیک
.(4) تولید گیاهان زراعی، 5
-12 منصوری فر، س. 1371 . تأثیر تراکم و برداشت علوفه سبز بر روی کیفیت و کمیت علوفه و عملکرد
دانه گندم. پایاننامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه شهید چمران اهواز.
-13 میران زاده، ح.، و امام، ی. 1389 . تأثیر نیتروژن و کلرو مکوات کلرید بر عملکرد دانه زیست توده و
.(4) کارایی مصرف آب در چهار رقم گندم دیم. نشریه پژوهشهای زراعی ایران، 8
-14 نجفی، ن.، سید شریفی، ر.، امین پناه، ه.، صدقی، م. 1393 . اثر تنظیمکننده رشد سایکوسل بر
عملکرد و برخی خصوصیات زراعی برنج در سطوح مختلف نیتروژن. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه
محقق اردبیلی، 115 ص.
-15 نوریانی، ح. 1395 . اثر سطوح پاکلوبوترازول بر روند رشد دانه و عملکرد سه رقم گندم در شرایط
.415-407 :(4) تنش گرمای پس از گردهافشانی. تنشهای محیطی در علوم زراعی، 9
-16 هاشمی دزفولی، الف.، فرهی آشتیانی، ص.، و کربلایی، م، ت. 1373 . بررسی اثر مواد
تنظیمکننده رشد (اتفون، یونیکونازول) بر روی دو رقم برنج (طارم و رشتی) در دو مرحله از رشد. پایاننامه
کارشناسی ارشد رشته زراعت دانشگاه تربیت مدرس.
-17 یزدپور، ح.، شیرانی راد، الف، ح.، و مبصر، ح، ر. 1386 . بررسی زمان و ارتفاع برداشت بر عملکرد
.160-152 :(1) و اجزاء عملکرد راتون برنج رقم طارم هاشمی. مجله علمی- پژوهشی علوم کشاورزی، 13
18-Bayat, S., Sepehri, A., Zareaabyane, H., Abdolahi, M.R., 2010. Effects
of salicylic acid and paclobutrazol on maize yield under salt stress. 11th

Congress of Agronomy and Plant Breeding, Shahid Beheshti University,
Tehran. 3715-3718.
19-Cox, W. J., and Otis, D. J. 1999. Growth and yield of winter wheat as
influenced by chromequat chloride and ethephon. Agronomy Journal, 1: 264-
270.
20-Daliri, M. S., Eftekhari, A., Mobasser, H. R., Tari, D. B., and
Porkalhor, H. 2009. Effect of Cutting Time and Cutting Height on Yield and
Yield Components of Ratoon Rice (Tarom Langrodi Variety). Asian Journal of
Plant Sciences, 8(1): 89-91.
21-Dispenbrock, W. 2000. Yield analysis of winter oilseed rape (Brassica
napus L.) a review. Field Crops Research, 67: 35-49.
22-FAO. 2018. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC/visualize.
23-Hassan, F. O., Elwi, A. G., Waked, G. N., and Tork, Y. F. 2016.
Improvement of lodging resistance of Sakha102 rice cultivar under different
rates of nitrogen fertilizer. International Journal of Plant Breeding and
Genetics, 3(4): 200-210.
24-Mareza, E., Ridho Djafar, Z., Agus Suwignyo, R., and Wijaya, A. 2016.
Rice ratoon yield response to main crops cutting height in tidal swamp using
direct seeding system. Agrivita Journal of Agricultural Science, 38(2): 126-
132.
25-Moradi, P. 2016. Key plant products and common mechanisms utilized by
plants in water deficit stress responses. Botanial Sciences, 94: 1-15 .
26-No name., Medax Top Putting you in control, BASF the chemical
company, Ludwigshafen am Rhein, Germany.
27-Park, G. H., Kim, J. H., and Kim, K. M., 2014. QTL analysis of yield
components in rice using a cheongcheong/nagdong doubled haploid genetic
map. American Journal of Plant Sciences, (5): 1174- 1180.
28-Patrik, E., and McCullough, H. 2005. Physiological response of
“Tifeagle” bermuda grass to paclobutrazol. Hort. Sci, 4: 1.224-226.
29-PirastehAnosheh, H., Emam, Y., and Khaliq, A. 2016. Response of
cereals to cycocel application. Iran Agricultural Research, 35(1): 1-12.
30-Prajapati, L., Kushwaha, S. P., and Avinash Singh, B. 2017.
Physiological assessment of growth regulators on growth, yield and quality
traits of basmati rice (Oryza sativa L.). Journal of Pharmacognosy and
Phytochemistry, 6(5): 164-166.
31-Rajala, A., 2003. Plant Growth Regulators to Manipulated Cereal Growth
in, NorthernGrowing Conditions. PhD Thesis of University of Helsinki.
Finland. 53pp.
32-Scott, W., Hines, S., and Love, B. 1989. The effect of grazing on
components of grain yield in winter barley. N. Z. J. Exp. Agric, 14: 313-319.
33-Vergara, B. S., Lopez, F. S. S., and. Chauhan, J. S. 1988. Morphology
and physiology of ratoon rice. In: Rice Ratooning. International Rice Research
Institute. Los Banos, Philippines, 31-40.
34-Yoshida, S. 1981. Fundamental of rice crop science. International Rice
Research Institute.Los Banos. Philippines.