معرفی گیاه دارویی ترش‌واش یا شبدر ترشک (Oxalis corniculata): گیاهشناسی و فیتوشیمیایی

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

دوره 15، شماره 4، اسفند 1399، صفحه 62-72   

نوع مقاله: مروری

نویسنده

علی صالحی ساردویی^*

*دانشجوی دکتری، گروه علوم باغبانی، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

گیاه Oxalis corniculata (با نام فارسی شبدر ترشک و نام محلی ترشه واش) یکی از گیاهان دارویی است که از قدیم به عنوان غذا و دارو استفاده می‌شده است. این گیاه متعلق به تیره Oxalidaceae گیاهی علفی و یـک سـاله بـا میـوه کپسول و از جمله گیاهان دارویی با ارزشی است که درمناطق معتـدل ایـران بـه خـصوص منطاق شمالی در خاکی با pH حدود 63/7 رویش دارد. کلیه قسمت‌های گیاه مورد استفاده غذایی و دارویی قرار می‌گیرد و از قدیم الایام به عنوان سبزی مفیـد، معطـر و چاشـنی مـورد اسـتفاده قـرار مـی‌گرفـته است. اسیدهای چرب عمده در عصاره گیاه ترش‌واش عبارتند از پالمیتیک اسید، مخلوطی از اولئیک، لینولئیک، لینولنیک و استئاریک اسید. عصاره‌های متانولی و اتانولی این گیاه نیز حاوی پروتئین، کربوهیدارت‌، گلیکوزیدها، فیتواسترول‌ها، ترکیبات فلاوونوئیدی، اسیدهای آمینه و روغن‌های فرار است. برگ‌های این گیاه حاوی تارتاریک اسید، سیتریک اسید، کلسیم اگزالات، فلاوون‌ها ، گلیکوفلاوون ها ، فلاونول‌ها و اسیدهای فنولیک مانند پارا-هیدروکسی بنزوئیک ، اسیدهای وانیلیک و سیرینجیک و ویتامین های C و E می‌باشد. مطالعات نشان داده است که سه نوع گلیکوفلاوون به نام‌های ایزوارینتین ، ایزوویتکسین و سرتیسین در برگ‌های گیاه شبدر ترشک وجود دارند. برگ‌های این گیاه دارای ارزش تغذیه‌ای می‌باشند و می‌توان آن را به عنوان یک سبزی خوراکی مصرف نمود. برگ‌های گیاه ترش‌واش غنی از مواد معدنی مانند سدیم (حدود 12/1 درصد)، پتاسیم (حدود 17/2 درصد)، کلسیم (حدود 51/2 درصد)، نیتروژن (حدود 56/3 درصد) و منیزیم (حدود 25/0 درصد) می‌باشد که این ترکیبات معدنی برای تنظیم چرخه‌های متابولیکی در بدن انسان ضروری می‌باشند. در مطالعات گذشته، عصاره گیاه فعالیت ضد میکروبی قوی علیه باکتری‌های گرم مثبت و منفی و همچنین باکتری‌های مقاوم به دارو نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

خواص دارویی؛ شبدر ترشک؛ فیتوشیمی؛ گیاه دارویی

مراجع

منابع

1) Abhilash, PA., Nisha, P., Prathapan, A., Nampoothiri, SV., Cherian, OL., Sunitha, TK. and Raghu, KG. 2011. Cardioprotective effects of aqueous extract of Oxalis corniculata in experimental myocardial infarction. Experimental and toxicologic pathology. 63(6):535-540.

2) Angila, KN.and Kavitha, N. 2012. Antidiabetic, antihyperlipidemic and antioxidant activity of Oxalis corniculata in alloxan induced diabetic mice. Journal of natural sciences research. Article ID 423690, 12 pages doi:10.1155/2012/423690.

3) Anil Kumar, K., Kuntal. D., Joshipura, M. and Mandal, N. 2010. Oxalis corniculata Linn. The Plant of Indian subtropics. Herbal Tech Industry. 2(1): 11.

4) Arudi, M. and Mazandarani, M. 2007. Evaluation of antimicrobial effect of Oxalis corniculata weed extract on wound infection-causing bacteria, 2^nd National Conference on Ecological Agriculture of Iran. Gorgan.

5) Basumatary, SK. and Mahmed, Deka, SP. 2004. Some medicinal plant leaves used by boro (tribal) people of Goalpara district, Assam. Natural product radiance. 3(2): 90.

6) Focho, DA., Nkeng, EAP., Lucha, CF., Ndam, WT. and Afegenui, A. 2009. Ethnobotanical survey of plants used to treat diseases of the reproductive system and preliminary phytochemical screening of some species of malvaceae in Central Subdivision. Cameroon. Journal of Medicinal Plants Research. 3(4): 314.

7) Ibrahim, M., Imran, M., Aali, B., Malik, A., Afza, N., Aslam, M., Ullah, Z. and Rehmani, FS. 2012. Phytochemical Studies on Oxalis corniculata. Journal of Plant Research. 2(1): 627.

8) Iqbal, MC,, Meiyalaghan, S., Wijesekara, KB. and Abeyrante, KP. 2001. Antifungal activity from water extracts of some common weeds. Pakistan Journal of Biological Science 4: 843.

9) Jain, A., Tiwari, P. and Bashir, M. 2010. Nutritive Aspects of Oxalis corniculata Linn. Used by Tribals of Central India During Scarcity of Food. Botany Research International. 3(1): 37.

10) Jyothi, KSN., Hemalatha, P. and Challa, S. 2011. Evaluation of α-amylase inhibitory potential of three medicinally important traditional wild food plants of India. Journal of Plant Research. 5: 95.

11) Kirtikar, KR. and Basu, BD. 1988. Indian Medicinal Plants, 1st ed. Allahabad: The Indian Press; 1988. p. 438.

12) Lee, KW., Everts, H., Kappert, HJ., Frehner, M., Losa, R. and Beynen, AC. 2003. Effects of dietary essential oil components on growth performance, digestive enzymes and lipid metabolism in female broiler chickens. British poultry science. 44(3):450-457.‏

13) Mabberley, DJ. 2008. The Plant-Book. A portable dictionary of higher plants. Cambridge: University press; 4: 45.

14) Mahadik, VJ., Patil, SB. and Naikwade, NS. 2011. Evaluation of anti-ulcer activity aqueous and methanolic extract of oxalis corniculata leaf in experimental rats. International Journal of Pharmaceutical Research and Development. 3(10): 104.

15) Malik Nejad, P. 2006. Summary and tests of Jautz medical microbiology. Ninth edition.

16) Manandhar, NP. 2002. Plants and People of Nepal. Portland, Oregon: Timber Press. 599 p.

17) Mozafarian, V. 2012. Recognition of medicinal and aromatic plants of Iran. Tehran. Contemporary culture. 762 p.

18) Qureshi, R., Waheed, A., Arshad M. and Umbreen, T. 2009. Medico-ethnobotanical inventory of tehsil Chakwal, Pakistan. Pak. J.  Bot. 41(2): 529.

19) Raghavendra, MP., Satish, S. and Raveesha, KA. 2006. Phytochemical analysis and antibacterial activity of Oxalis corniculata; a known medicinal plant. Myscience. 1(1):72-78.

20) Rashid, M. and Zehra, H. 2013. Amelioration of CCl4-induced nephrotoxicity by Oxalis corniculata in rats. Journal of Experimental and toxicological pathology. 65: 327.

21) Reddy, KY., Lakshmi, SM. and Kumar, AS. 2012. Evaluation of diuretic activity of methanolic extract of Oxalis corniculata L. in rat. International Journal of Phytopharmacology. 3(1): 65.

22) Sakat, S., Juvekar, AR. and Gambhire, MN.  2010. In vitro antioxidant and anti-inflammatory activity of methanol extract of Oxalis corniculata Linn. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Science. 2(1):146-155.

23) Salehi Sardoei, A. and Khalili, H. 2020. Planting, phytochemistry of medicinal plants. Nowruzi Publications. first volume. 306 p.

24) Senthil Kumar, K. and Kand Raj Kapoor, B. 2010. Study on phytochemical profile and anti-epileptic activity of oxalis corniculata Linn. International Journal of Biological & Pharmaceutical Research. 1: 37.

25) Shabbir, M. and Saeed, N. 2012. Cardioprotective effects of aqueous extract of Oxalis corniculata in experimental myocardial infarction. Journal of natural sciences research. Article ID 423690, 12 pages doi:10.1155/2012/423690.

26) Sharangouda, K. and Patil, SB. 2007. Anti implantation and abortifacient activities of oxalis corniculata in albino rats. Nigerian Journal of Natural Products and Medicine. 11: 60.

27) Sreejith, G. 2014. Hepatoprotective activity of Oxalis corniculata L. ethanolic extract against paracetamol induced hepatotoxicity in Wistar rats and its in vitro antioxidant effects. Journal of natural sciences research. 4(3): 104.

28) Srikanth, M., Swetha, T. and Veeresh, B. 2012. Phytochemistry and pharmacology of Oxalis corniculata Linn: a review. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research. 3(11):4077.

29) Taba, S. 2009. A study in ethnobotany and village economy. khaling plant names. 169 p.

30) Tassa, BD., Gogoi, G. and Das, S. 2012. A comparative study of the hypolipidaemic and antioxidant activities of ethanolic extracts of leaves of Phlogacanthus thyrsiflorus, Oxalis corniculata Linn and Fragaria vesca in albino rats. Asian Journal of Pharmaceutical and Biological Research. 2 (1): 18.

31) Watcho, P., Nkouathio, E., Telesphore, B., Nguelefack, SIW. and Kamanyi, A. 2005. Anti diarrhoeal activity of aqueous and methanolic extracts of Oxalis corniculata klotzch. In rats. Cameroon Journal of experimental Biology. 01: 49.

32) Yalla Reddy, K. 2012. Acute and chronic toxicity studies of methanol extract of Oxalis corniculata L. in experimental animals. Journal of science. 2(1): 12.

33) Yazdani, D., Shahnazi, S. and Seifi, H. 2004. Planting, holding and harvesting medicinal plants. Medicinal Plants Research Institute. first volume.