خط مشی مذهبی دستگاه خلافت عباسی دز برخورد با جریان های هم اندیش (۴۲۲-۲۳۲)

فصلنامه تاریخ

مقاله 7، دوره 15، شماره 58، آذر 1399، صفحه 159-178   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

طاهره آذرفر¹؛ محبوبه شرفی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری تاریخ ،دانشکده علوم انسانی ،واحد یادگار امام ،دانشگاه آزاد اسلامی ،شهر ری ، ایران

²گروه تاریخ،دانشکده علوم انسانی،واحد یادگار امام ،دانشگاه آزاد اسلامی ، شهر ری ،ایران

چکیده

با روی کار آمدن متوکل خط مشی مذهبی دستگاه خلافت در راستای حمایت و دلجویی از اهل سنت قرار گرفت و با تقویت اندیشه های این جریان باعث رشد و فراگیری آنان و تقابل فکری ایشان با رقیب گردید. در این دوره متوکل و معتضد با برنامه ها و اقدامات خود الگویی برای دیگر خلفا در این دوره گردیدند. این مقاله در صدد است با بهرگیری از روش تاریخی مبتنی بر رویکرد توصیفی، با این سوال پاسخ دهد که خلافت در این بازه زمانی در برخورد با جریان های فکری ومذهبی هم اندیش، چه سیاستی در پیش گرفت؟ سیاستی همراه با تداوم و پایداری و یا تغییر و دگرگونی ؟ از نتایج پژوهش بر می أید که دستگاه خلافت عباسی از زمان متوکل تا خلافت معتضد،یک سیاست پایدار درحمایت از اهل سنت و مبارزه با مخالفین آنان در پیش گرفت و بیشترین فرصت را برای فعالیت فرهنگی و تحکیم تفکرات در اختیار آنان قرار داد ، اما از زمان معتضد تا آمدن آل بویه، دستگاه خلافت سیاستی سیال در پیش گرفت و این امر ناشی از ضرورتهای سیاسی این بازه زمانی است که حتی خلافت را در تقابل با حنابله قرار داد. با آغاز ضعف آل بویه، بعد از پنجاه سال فترت، القادر با رجعت به سیاست حمایت از اهل سنت و با اقدامات خود مبانی فقهی و حقوقی اهل سنت را تحکیم ،مذاهب اربعه را رسمیت و دیگر مذاهب را به انزوا کشاند.

کلیدواژه‌ها

" سیاست مذهبی"؛ "عصر دوم عباسی"؛ "جریان هم اندیش"؛ "اهل سنت"؛ "حنابله"

مراجع