رویکرد قرآن کریم به امر سلطه‌گری و سلطه‌پذیری

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 45، فروردین 1400، صفحه 79-111   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.680775

نویسندگان

یوسف مقدسی¹؛ جمال طالبی قره‌قشلاقی²؛ عسگر بابازاده اقدم³

¹استادیار الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران

²استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فرهنگیان، تهران

³استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

در تمام عمر انسان بر روی کره خاکی، انسان از واژه مظلومیت و بهره کشی متنفر بوده است و آن را به عنوان قبح عقلی و شرعی مد نظر داشته است. فطرت پاک خداوندی به عنوان ابزار بسیار حرکت بخش مانع از سلطه پذیری او بوده است و لیکن هر جامعه‌ای که زمینه فرهنگی سلطه پذیری و استضعاف را داشته باشد به مستکبر و استعمارگر در «خود برتر بینی‌اش» کمک کرده است. اشاره آیات شریف قرآن در «لا تَظلِمونَ و لا تُظلَمون» مبین چنین معنایی است.هدف این مقاله نمایاندن چهره استکبار در جامعه انسانی امروز است. کیفیت استکبار ستیزی از منظر قرآن و تبیین شیوه‌های مبارزه با استکبار با ارائه آیات شریفه موجبات طمأنینه؛ و آرامش و عزت نفس خواهد بود این بررسی با شیوه توصیفی و فلسفی و از نوع تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها

سلطه‌گر؛ سلطه پذیر؛ قرآن؛ استضعاف

مراجع

قرآن مجید.

نهج البلاغه، ترجمه و شرح فشرده از ناصر مکارم شیرازی و دیگران.

ابن بابویه، علی بن الحسین(معروف به شیخ صدوق). 1361ش، اعتقادات با حواشی شیخ مفید، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

ابن سینا. 1363ش، اشارات و تنبیهات، ترجمه و شرح از دکتر حسن ملکشاهی، تهران: سروش.

آشوری، داریوش. 1394ش، دانشنامه سیاسی، چاپ 24، تهران: انتشارات مروارید.

امام خمینی. 1370ش، صحیفه نور، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

برانت، ویلی. بی تا، جهان مسلح، جهان گرسنه، ترجمه هرمز همایون پور، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

برتراند، راسل. 1357ش، چرا مسیحی نیستم، ترجمه عبدالعلی دستغیب، تهران: مرکز نشر سپهر.

بهار، مهدی. 1357ش، میراث خوار استعمار، تهران: امیرکبیر.

جعفری، محمدتقی، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، جلد اول و دوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

جوادی آملی، عبدالله، 1372- 1362ش، تفسیر موضوعی قرآن، هشت جلد، قم: اسراء.

داوری اردکانی، رضا. 1387ش، انقلاب اسلامی و وضع کنونی عالم، چاپ دوم،‌تهران: انتشارات مرکز فرهنگی علامه طباطبایی.

راغب اصفهانی. 1393ق، معجم مفردات الفاظ القرآن، تحقیق ندیم مرعشلی، ت‍ه‍ران‌: مکتبة ‌الم‍رت‍ض‍وی.

روسو، ژان ژاک. 1395ش، قراردادهای اجتماعی، ترجمه غلامحسین زیرک زاده، چاپ ششم، تهران: قاصدک صبا.

سبحانی، جعفر، 1402ق، معالم النبوة فی القرآن الکریم، بیروت: دار الأضواء للطباعة والنشر والتوزیع.

سبحانی، جعفر1383ش، منشور جاوید قرآن، ده جلد، ‌قم: مؤسسه امام صادق.

شوادران، بنجامین. 1354ش، خاورمیانه نفت و کشورهای بزرگ، ترجمه عبدالحسین شریفیان، تهران: ‌شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

صبحی، صالح. 1361ش، مباحثی در علوم قرآن، ترجمه محمد علی لسانی فشارکی، تهران: ‌نشر احسان.

صدر، محمدباقر. 1359ش، خلافت انسان و گواهی پیامبران، ترجمه دکتر جمال موسوی، تهران: روزبه.

طباطبایی، علامه محمد حسین. 1367ش، تفسیر المیزان، ترجمه ناصر مکارم شیرازی و دیگران، قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.

علومی، رضا. 1348ش، اصول علوم سیاسی، جلد اول، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.

عنایت، حمید. 1384ش، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی.

قرشی، علی اکبر. 1352ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

الکسیس، کارل. 1348ش، انسان موجود ناشناخته، ترجمه پرویز دبیری، چاپ پنجم، تهران: مهرافروز.

مطهری، احمد و غلامرضا کاردان. 1361ش، علم پیامبر و امام در قرآن، قم: مؤسسه در راه حق.

مطهری، مرتضی. 1368ش، مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی، ‌قم: ‌صدرا.

مطهری، مرتضی. 1373ش، نبوت، چاپ اول، قم: صدرا.

مطهری، مرتضی. 1378ش، پیرامون انقلاب اسلامی، چاپ 16، تهران: صدرا.

معین، محمد. 1342ش، فرهنگ فارسی، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1356- 1352ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.

منصوری، جواد. 1361ش، ویژگی‌های امپریالیسم، تهران: حزب جمهوری اسلامی.

منصوری، جواد. 1365ش، نظری به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: امیرکبیر.

الهی، همایون. 1363ش، دیکتاتوری کارتل‌ها، تهران: امیرکبیر.