معناشناسی تعبیر «لعلکم+فعل» در آیات قرآن کریم بر اساس نظریه لنگاکر

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 45، فروردین 1400، صفحه 339-363   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.680785

نویسنده

زهره قربانی مادوانی

استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

زبان شناسی شناختی بر این باور است که زبان به طور مستقیم مفهوم سازی گوینده را از موقعیت‌ها نشان می‌دهد. لنگاکر به عنوان یکی از نظریه پردازان زبان شناسی شناختی، بیان می‌کند که بر اساس سه اصل، اهمیت، دقت و چشم انداز می‌توان تعبیرهای گوناگون گوینده را مورد پردازش قرار داد. در قرآن کریم نیز اینگونه تعابیر بسیار هستند. در واقع تعابیر گوناگونی که در آیات قرآن به کار رفته‌اند، از لحاظ شناختی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند و معناسازی خاصی دارند. یکی از آن تعابیر، تعبیر«لعل+فعل» است. در واقع این تعبیر به ما می‌گوید که کدام یک از عنصرهای زبانی آن آیات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از این رو این مقاله بر آن است تا با کمک این نظریه و بر اساس منهج توصیفی- تحلیلی آیاتی که دربردارنده این تعبیر هستند، را مورد بررسی قرار دهد. نتایج این بررسی نشان داد که افعال موجود در تعبیر «لعل+فعل» در نزد خداوند اهمیت بیش‌تری نسبت به دیگر عنصرها داشته است و از بین دیگر عناصر زبانی، برجسته شده‌اند تا توجه خواننده را به سمت خود جلب کنند.

کلیدواژه‌ها

لنگاکر؛ حرف «لعلّ»؛ فعل؛ ترکیب

مراجع

قرآن کریم.

ابوزید، نصر حامد. 1389ش، معنای متن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.

افراشی، آزیتا. 1395ش، مبانی معناشناسی شناختی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

الهی قمشه‌ای، مهدی. 1385ش، ترجمه قرآن کریم، قم: دار الثقلین.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1391ش، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: مؤسسه تحقیقاتی و فرهنگی و زبان‌شناسی.

پالمر، فرانک. بی تا، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه کورش صفوی، چاپ ششم، تهران: نشر مرکز.

دانیل، چندلر. 1387ش، مبانی نشانه شناسی، ترجمه مهدی پارسا، قم: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.

راسخ مهند، محمد. 1389ش، درآمدی بر زبان شناسی شناختی، نظریه ها و مفاهیم، تهران: سمت.

روشن، بلقیس و لیلا اردبیلی. 1395ش، مقدمه‌ای بر معناشناسی شناختی، چاپ دوم، تهران: علم.

سیدی، سید حسین. 1390ش، تغییر معنایی در قرآن، چاپ اول، تهران: سخن.

صفوی، کورش. 1379ش، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سروش.

قانعی، علی. 1386ش،تناسب آیات، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

قائمی نیا، علیرضا. 1390ش، معناشناسی شناختی قرآن، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

قرائتی، محسن. 1383ش، تفسیر نور، چاپ یازدهم، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

نیلی پور، رضا. 1394ش، زبان شناسی شناختی، دومین انقلاب معرفت شناختی در زبان شناسی، تهران: هرمس.

 

مقالات

امانی، بهرام و سارا نجفی. 1396ش، «معناشناسی تاریخی و توصیفی شعوب در قرآن کریم»، دوفصلنامه پژوهش‌های شناختی قرآن، سال ششم، شماره دوم.

حسینی، جواد. 1391ش، «تناسب اسماء حسنای الهی با محتوای آیات سوره نساء»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات قم.

درزی، قاسم و احمد پاکتچی و احد فرامرز قراملکی. 1395ش، «الزامات روش شناختی مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم بررسی نمونه محور آثار مرتبط با معناشناسی»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، دوره 10، شماره 19.

سجادی، سید ابوالفضل و سحر محبی. 1391ش، «معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه سبیل در قرآن کریم»، فصلنامه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث، سال چهارم، شماره پانزدهم.

عباسی، زینب. 1390ش، «معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه امامت در قرآن»، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی غلامحسین اعرابی و مشاوره: جعفر نکونام، دانشکده الهیات دانشگاه قم.

علی خواجه، شعیب. 1395ش، «تناسب اسماء و صفات الهی با بافت و سیاق آیات قرآن کریم»، مطالعه موردی سوره احزاب، رساله دکتری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی فردوسی مشهد.

فتاحی زاده، فتحیه و معصومه شیردل. 1397ش، «معناشناسی توصیفی در تفسیر آیات قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات تفسیری، سال نهم، شماره 34.

قائمی نیا، علیرضا. 1386ش، «زبان شناسی شناختی و مطالعات قرآنی»، مجله ذهن، شماره 30، صص 3-26.

ممی پور، فهیمه. 1393ش، «تناسب محتوایی درونی هر آیه، با تأکید بر بخش‌های پایانی آن در سوره مائده»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

نکونام، جعفر و محمد معظمی گودرزی. 1392ش، «معناشناسی تاریخی و توصیفی «عدن» در قرآن کریم»، مجله پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل و شش، شماره دوم.

نوبخت، محسن. 1394ش، «تحلیل نشانه شناختی مجاز و نقش آن در انسجام و پیوستگی متن»، رساله دکترای زبان شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.