تحلیل زیست‌پذیری شهری در کلان شهر اصفهان با تأکید بر شاخص‌های اجتماعی – فرهنگی

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 5، دوره 17، شماره 4 - شماره پیاپی 61، اسفند 1401، صفحه 933-946   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امیر زاهدی یگانه¹؛ مجید شمس^{* 2}؛ احمد خادم الحسینی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، گروه جغرافیا، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران.

²استاد گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر، ملایر، ایران

³دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، گروه جغرافیا، نجف‌آباد، ایران

چکیده

امروزه کلان‌شهرها با مشکلات بسیاری در زمینه اجتماعی – فرهنگی و کمرنگ‌تر شدن اهمیت زیست‌پذیری در بعد اجتماعی در ساختار زندگی شهری مواجه هستند. بنابراین ضرورت و اهمیت توجه به لزوم پاسخگویی به این نیازها در کلان‌شهری همچون اصفهان را دوچندان می‌کند. کلان‌شهر اصفهان، متشکل از 15 منطقه شهری با جمعیت بالا و اثرات مخرب آن مواجه می‌باشد. برخی از این مناطق شکوفا و پر رونق و برخی دیگر روبه‌زوال و کم توجه که در نتیجه باعث پایین آمدن رضایت از زیست‌پذیری در مناطق پانزده‌گانه شده است. بنابراین مقاله حاضر در پی آن است که با هدف شناخت پایه‌ای از وضعیت شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی زیست‌پذیری در مناطق 15 گانه کلان‌شهر اصفهان بپردازد. روش تحقیق این پژوهش به صورت توصیفی - تحلیلی می‌باشد، اطلاعات و داده‌های پژوهش با استفاده از پرسش‌نامه محقق ساخته و تنظیم پرسش‌نامه با استفاده از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت صورت پذیرفته است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و همچنین با توجه به تفاوت جمعیت مناطق 683 نفر مشخص شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های استنباطی؛ آزمون آماری تی تست، آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر و همچنین آنووا با نرم‌افزار Spss و ترسیم نقشه‌ها با استفاده از نرم‌افزار ArcGis انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد که زیست‌پذیری اجتماعی –فرهنگی کلان‌شهر اصفهان در حد مطلوبی قرار ندارد و فقط منطقه یک شهرداری اصفهان از سطح متوسط بالاتر و بهترین منطقه از نظر زیست‌پذیری اجتماعی – فرهنگی می‌باشد. علت این نتیجه به خاطر بالا بودن سطح خدمات و فرهنگ در این منطقه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

زیست‌پذیری شهری؛ شاخص‌های اجتماعی - فرهنگی؛ مناطق 15 گانه کلان‌شهر اصفهان

مراجع

احدنژاد، محسن و نجفی، سعید. (1393). مدیریت شهری و کیفیت زندگی محلات اسکان غیررسمی و برنامه‌ریزی‌شده؛ نمونه موردی محلات اسلام‌آباد، ترانس و کارمندان شهر زنجان. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری (صص. 23-47)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز.

اکبری، مجید؛ بوستان احمدی؛ وحید، موسوی، سید چمران و حاجی‌پور، نازنین. (1397). ارزیابی وضعیت زیست‌پذیری مناطق کلان‌شهر شیراز از منظر شهروندان. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 10(37)،  154- 124.

برندک، فرهاد. (1398). تحلیل شاخص­های عملکرد زیستی مناطق شهری اصفهان در تحقق پایداری. دو فصلنامه علمی- پژوهشى، پژوهش‌های بوم‌‌‌‌‌‌شناسی‌شهری، 1(19)، 36-13.

حاجی­نژاد، علی؛ رفیعیان، مجتبی و زمانی، حسین. (1390). بررسی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر میزان رضایت‌مندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی (مطالعه موردی: مقایسه بافت قدیم و جدید شهر شیراز). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 77(43)،  143- 129.

حیدری پور، اسفندیار. (1398). تدوین مدل برنامه‌ریزی شهر خلاق صنایع دستی اصفهان با استفاده از مدل مفهومی. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 12(1)، 796- 787.

خراسانی، محمدامین؛ رضوانی، محمدرضا؛ مطیعی لنگرودی، سید حسن و رفیعیان، مجتبی. (1392). سنجش و ارزیابی زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری (مطالعه موردی: شهرستان ورامین). قصلنامه پژوهش‌های روستایی، 3(4)، 104-79.

خستو، مریم و سعیدی رضوانی، نوید. (1389). عوامل مؤثر بر سرزندگی فضاهای شهری، خلق یک فضای شهری سرزنده با تکیه بر مفهوم "مرکز خرید پیاده". هویت شهر، 4(6)، 74-63.

زیاری، کرامت الله و جانبابانژاد، حسین. (1391). اصول و معیارهای شهر سالم. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 21(82)،56 -50.

زیاری، کرامت الله؛ حاتمی، احمد؛ مصباحی، سحر و عاشوری، حسن. (1398). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های زیست‌پذیری شهرهای کوچک در راستای توسعه پایدار (نمونه موردی: بندر دیلم). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9(4)،  586.

سلیمانی مهرنجاتی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی و خزاعی نژاد، فروغ. (1395). زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 1(4)، 50-27.

شهرداری اصفهان. (1399). آمارنامه شهر اصفهان 1398، معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی، اداره آمار.

قالیباف، محمدباقر؛ روستایی، مجتبی؛ رمضان‌زاده لسبویی، مهدی و طاهری، محمد‌رضا. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: محله یافت‌آباد). نشریه جغرافیا، 9(31)،  53- 33.

مرادپور، نبی؛ حاتمی­نژاد، حسین و محمدی، نازنین. (1397). بررسی تأثیر ایجاد پارکلت بر پیاده مداری شهروندان (مطالعۀ موردی: خیابان ولی‌عصر شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 50(4)، 1010 - 993.

Ahmed, Nora Osama. & El-Halafawy, Amr Mostafa. & Ahmed Mohamed, Amin. (2019) A Critical Review of Urban Livability, European Journal of Sustainable Development, Vol.8, No.1, pp.165-182.

Al-Thani, S. K., Amato, A., Koç, M., & Al-Ghamdi, S. G. (2019). Urban sustainability and livability: An analysis of Doha’s urban-form and possible mitigation strategies. Sustainability, 11(3), 786.

Cities Index, World Review of Science, Technology and Sust. Development, Vol. 11, No. 2, 2014.

Giap, T., et al. (2014). A New APProach to Measuring the Liveability of Cities: The Global Liveable Cities Index, World Review of Science, Technology and Sust, Development, Vol. 11, No. 2, PP. 176-196.

Lau Leby, J. & Hashim, A.H. (2010). Liveability dimensions and attributes: their relative importance in the eyes of neighbourhood residents. Journal of construction in developing countries, 15 (1), 67-91.

Leby, L.J., & Hashim, A.H. (2010). Liveability dimensions and attributes: their relative importance in the eyes of neighbourhood residents. Journal of construction in developing countries, 15(1). 67-91.

Lee, T. (2014). Evaluating Cultural Vitality in US Metropolitan Statistical Areas: Implications for Cultural Planning. Lincoln, USA: Nebraska Univ.

Lloyd, K., Fullagar, S., & Reid, S. (2016). Where is the ‘social’in constructions of ‘liveability’? Exploring community, social interaction and social cohesion in changing urban environments. Urban Policy and Research, 34(4), 343-355.

Lynch, K .(1961). image of the city. Cambridge ma: mit press Lynch, K (1981), Goog city form. Cambridge ma: mit press.‎

National Assoociation of regional coucils .(2010). the livable communities A et, available: www.narc.com principles and performance outcomes. Journal of environmental management, 91(3), 754-766.

Norris, T., & Pittman, M. (2000). The health community’s movement and coalition for healthier cities and communities. Public Health Reports, 115, 118-124.

Okulicz-Kozaryn, A., & Valente, R. R. (2019). Livability and subjective well-being across European cities. Applied Research in Quality of Life, 14(1), 197-220.

Shaharudin, I. Abdul, S., Abdul Hadi, H., & Ahmad Fariz, M. (2008). Spatial urban metabolism for livable city. Blueprints for Sustainable Infrastructure Conference, 9-12 December 2008 Auckland, New Zealands.

Stanborough, M. (2011). The Link between: Culture and Sustainability in Municipal Planning. Cult Loc Governance, 3(1-2), 95-100.

Tan Khee Giap. (2014). A new approach to measuring the liveability of cities:the Global Liveable.

Vanzerrr, M., & Seskin, S. (2011). Recommendations Memo #2 Livability and Quality of Life Indicators, Memorandum.

Veenhoven, R., & Ouweneel, P. (1995). livability of the welfare state: appreciation – of – life and length, of life in nations varying in state , welfare effort, social indieators Research

Voicu, Ș., & Dragomir, A. (2016). Cultural Vitality in Romania Cities. Bucharest, The National Institute for Cultural Research and Training (INCFC).

Wong, Alan T L. (2018). Sustainable development (urban transport and mobility) - “sharpening the saw’’ in shaping liveable cities towards quality of life experiences, 10th Malaysian Road Conference & Exhibition 2018, IOP Publishing.