سیاست کیفری فقه اسلامی در زمینه جرم سیاسی

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

منصور ترکاشوند¹؛ عباسعلی حیدری^{* 2}؛ محمود قیوم زاده³

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

²استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

³استادیار،گروه حقوق، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

چکیده

از آن جا که در مورد سیاست کیفری فقه اسلام در زمینه جرم سیاسی تحقیقی جامع و کامل صورت نگرفته است لذا تحقیق در این مورد، لازم و ضروری است از این رو هدف در این تحقیق، بررسی نظرات فقهای اسلامی در مورد سیاست کیفری اسلام در قبال جرم سیاسی است و مهمترین سوال این است که: فقه اسلامی چه تدابیری برای جرائم سیاسی اتخاذ کرده است؟که با روش جمع آوری کتابخانه ای و روش توصیفی و تحلیلی به این نتایج دست یافته است: امروزه عمده ترین جرائم سیاسی در فقه اسلام، جرم بغی، ارتداد، جاسوسی و محاربه است که  در جرم باغی، فقها قائل به تعزیر هستند و مرتکب بغی به دستور حاکم یا کشته می شود یا زندانی می شود و در جرم ارتداد، مرد مرتد فطری کشته می شود ولی مرد مرتد ملی در صورت توبه نکردن کشته می شود و زن مرتد کشته نمی شود و زندانی می شود تا این که توبه کند و مجازات مرتکبین محاربه و مفسد فی الارض در فقه، اعدام یا صلب و یا قطع دست راست وپای چپ و یا نفی بلد است و در صورت جاسوسی افراد، فقها حکم به تعزیر جاسوس داده اند.

کلیدواژه‌ها

سیاست کیفری؛ فقه؛ جرم؛ سیاسی

مراجع

قرآن کریم.

ابن ابى جمهور، محمد (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. قم: دار سید الشهداء للنشر، ج 4، 2.

ابن اثیر، مبارک (1418ق). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، ج3.

ابن ادریس حلّى، محمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج2-3.

ابن براج، قاضى عبدالعزیز (1406ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج1، 3.

ابن حجر عسقلانی (بی‌تا). بلوغ المرام من ادله الاحکام. بی‌جا: بی‌نا.

ابن حمزه، محمد بن علی (1408ق). الوسیله إلی نیل الفضیله. قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی.

ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقائیس اللغة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه، ج4، 1.

 ابن قدامة، عبد الله بن أحمد (بی‌تا). المغنی. بیروت: عالم الکتب، ج10، 8.

ابن منظور، محمد (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ج6، 13-14.

اردبیلى، سید عبد الکریم (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات. قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید، ج4.

بحرانى، یوسف (1405ق). الحدائق الناضرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته، ج11.

بخاری، محمد بن اسماعیل (1414ق). صحیح بخاری. بیروت: دارالکتاب العربی، ج4.

بهشتی، محمد (بی‌تا). فرهنگ صبا. بی‌جا: بی‌نا.

بهوتی حنبلی، منصور بن یونس (1421ق). شرح منتهی الارادات. بیروت: عبدالله بن عبدالحسن ترکی، ج3.

تمیمى مغربى، نعمان بن محمد (1385). دعائم الإسلام. قم: مؤسسه آل البیت(ع)، ج2-1.

جزیرى، عبدالرحمن؛ غروى، سید محمد،؛ مازح، یاسر (1419ق). الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل‌البیت(ع). بیروت: دارالثقلین، ج5.

جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410ق). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین، ج6.

حرعاملی، محمد بن حسن (1376). وسائل الشیعه. عبدالرحیم ربانی شیرازی. تهران: اسلامیه، ج15، 27.

حسینی عاملی، سید محمدجواد (1422ق). مفتاح الکرامه. قم: نشر اسلامی، ج17.

حسینی همدانی، سید محمدحسین (1404ق). انوار درخشان. تهران: لطفی، ج2.

حکیم، محمدتقى بن محمد سعید (1418ق). الأصول العامة فی الفقه المقارن. قم: بی‌نا.

حلبی، ابوصلاح (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین(ع).

حمیرى، نشوان بن سعید (1420ق). شمس العلوم. بیروت: دار الفکر المعاصر، ج8.

خمینی، سید روح‌الله (1373). صحیفه نور. تهران: نشر آثار امام خمینی، ج13.

خوئی، ابوالقاسم (1416ق). مبانی تکمله المنهاج. تهران: کتابفروشی مرتضوی، ج1.

الدردیر، أحمد (بی‌تا). الشرح الکبیر. مصر: طبع عیسى الحلبی، ج10 .

راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. لبنان: دارالعلم.

زبیدى، سید محمد مرتضى حسینى (1414ق). تاج العروس. بیروت: دارالفکر للطباعة، ج8، 19.

زمخشرى، محمود بن عمر (1417ق). الفائق فی غریب الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج3.

سبزوارى، سید عبدالأعلى (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار، ج2.

سرخسی، شمس‌الدین (بی‌تا). المبسوط. بیروت: دارالفکر، ج10.

سعدى ابوجیب (1408ق). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً. دمشق: دارالفکر.

سمرقندی، محمد (بی‌تا). تحفة الفقهاء. بی‌جا: بی‌نا، ج3.

شافعی، ادریس (بی‌تا). الام. بیروت: نشر دارالمعرفه، ج4.

شاهرودى، سید محمود هاشمى (1426ق). فرهنگ فقه. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، ج 3-1.

شوشترى، سید محمدحسن مرعشى (1427ق). دیدگاه‌هاى نو در حقوق. تهران: نشر میزان، ج1.

شهید اول، محمد بن مکى  (1419ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت(ع)، ج1.

شهید اول، محمد بن مکى (1414 ق/ الف). القواعد و الفوائد. قم: کتابفروشى مفید، ج1.

شهید اول، محمد بن مکى (1414ق/ ب). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. قم: انتشارات حوزه علمیه اول، ج4.

شهید اول، محمد (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج2.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على  (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، ج15.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1414ق). حاشیة الإرشاد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، ج4.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتابفروشى داورى، ج9.

شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1416ق). تمهید القواعد الأصولیة و العربیة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات.

شیخ صدوق، محمّد (1390). عیون أخبار الرضا. قم: مرکز تحقیقات رایانه‌ای نور.

شیخ صدوق، محمّد (1406ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. قم: دارالشریف الرضی للنشر.

شیخ صدوق، محمّد (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج3.

شیخ طوسى، محمد (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج5.

شیخ طوسى، محمد (1387).  المبسوط. تهران: مرتضویه، ج 7، 2.

شیخ طوسى، محمد (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج4.

شیخ طوسى، محمد (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی.

شیخ طوسى، محمد بن حسن (1407ق/ الف). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج6، 8.

شیخ طوسى، محمد (1407ق/ ب). الخلاف. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج5.

شیخ مفید، محمد بن نعمان (1404ق). المقنعه. قم: نشر اسلامی.

صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب، ج3 ، 5.

طباطبایی، محمدحسین (1375). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: اسلام، ج 18-19، 11، 5.

طباطبایى حائرى، سید على بن محمد (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت(ع)، ج7 -8.

عاملى، محمد (1411 ق). نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج1.

عبدالرحمان، محمود (1413ق). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة. قم: حوزه علمیه، ج3.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1412ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، ج 14، 2.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق/ الف). تذکره الفقها. قم: جامعه مدرسین، ج1، 9.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق/ ب). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج1.

علامه حلّى، حسن بن یوسف (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. قم: مؤسسه امام صادق(ع)، ج1.

عمید زنجانی، عباسعلی (1386). فقه سیاسی. تهران: امیرکبیر، ج3.

عوده، عبدالقادر (1993م). التشریع الجنائی الاسلامی. بیروت: مؤسسۀ رسالت، ج 1-2.

فاضل مقداد، مقداد (بی‌تا). کنزالعرفان فی فقه القرآن. ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی. قم: بی‌نا، ج1.

فاضل هندى اصفهانى، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج7.

فخرالمحققین، محمد (1387). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج4.

فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت، ج 7، 3.

فیومی، احمد بن محمد مقرى (بی‌تا). المصباح المنیر. قم: منشورات دارالرضی، ج2-1.

فیض کاشانى، محمدمحسن (1425ق). الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام. تهران: دار نشر اللوح المحفوظ، ج2.

فیض کاشانى، محمدمحسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، ج2.

قرائتى، محسن (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، ج 9، 3.

قرشى، سید على اکبر (1412ق). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الإسلامیة، ج 5، 3-2.

قرطبی، ابن رشد (بی‌تا). بدایة المجتهد. بی‌جا: بی‌نا، ج2.

قرطبى، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو، ج16.

قلعه جی، محمد رواس (۱۴۲۱ق). الموسوعة الفقهیة المیسرة. کویت: بی‌نا، ج10.

قلى‌زاده، احمد (1379). واژه‌شناسى اصطلاحات اصول فقه. تهران: بی‌تا.

کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج1، 5-6.

کیدرى، قطب‌الدین (1416ق). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة. قم: مؤسسه امام صادق(ع).

گلپایگانى، سید محمدرضا (1412ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود. قم: دار القرآن الکریم، ج3.

ماوردی، علی بن محمد (1429ق). احکام سلطانیه. قم: نشر الاسلامی.

مجلسى، محمدباقر (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج18.

مجلسى، محمدباقر (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، ج9.

مجلسى، محمدباقر (1410ق). بحار الأنوار. بیروت: مؤسسة الطبع و النشر، ج 97، 22.

محقق حلّى، جعفر (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج1، 4.

محقق کرکى، على بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت(ع).

مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى (1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه. قم:  مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى.

مشکینى اردبیلى، على (1374). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها. قم: بی‌نا.

مغنیه، محمدجواد (1421 ق). فقه الإمام الصادق علیه السلام. قم: مؤسسه انصاریان، ج6.

مقدس اردبیلى، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى، ج13.

مکارم شیرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج22.

مکارم شیرازى، ناصر (1421ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسة الإمام علی، ج16.

موسویان، سید ابوالفضل (1388). کیفر مرتد، حکمی سیاسی. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 1، شماره1، ص145-171.

مهیار، رضا (1390). فرهنگ ابجدى. قم: نرم‌افزار نور سیره معصومین، ج1.

نجفى، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ج 21، 41.

نراقى، محمدمهدى بن ابى‏ذر (1388). انیس المجتهدین فی علم الأصول. قم: بی‌نا.

نوری، حسن (1421ق). مستدرک الوسائل. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ج11.