بررسی کاربرد قاعده منع تحصیل دلیل در دعاوی خانواده

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 2-19   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

زهرا اسوار^*

کارشناسی ارشد، رشته حقوق خانواده، دانشکده غیر انتفاعی- غیر دولتی رفاه، تهران، ایران

چکیده

در دعاوی مدنی، برخلاف جرائم کیفری، دادرس به‌ موجب اصل بی­طرفی، حق ندارد که مستقیماً به جمع­آوری دلیل اثبات مدعا به نفع یکی از طرفین دعوا اقدام کرده که از آن با نام قاعده منع تحصیل دلیل نام می­برند. این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی به بحث در مورد کاربرد قاعده مذکور در دعاوی زوجین که نوع خاصی از دعاوی مدنی می­باشد، پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که در مواردی که جرم در دعاوی بین زوجین حادث‌ شده، می­توان به‌ موجب قانون آئین دادرسی کیفری، نسبت به تحقیقات اقدام کرد. تحقیقات محلی به ‌موجب ق.آ.د.م در اختیار قاضی قرار دارد و می­تواند به استناد آن، که علم خود را متأثر کرده، حکم صادر کند. در مواردی نیز ضمن مصاحبه­های دوطرفه، با حفظ اصل بی­طرفی نسبت به اقرار حقیقت از زبان زوجین اقدام شده و به ‌صورت کلی می­توان نتیجه گرفت که قاعده منع تحصیل دلیل، قاعده­ای کاملاً مطلق نبوده و در چارچوب اصل بی­طرفی می­توان اقداماتی در جهت تحصیل دلیل انجام داد که در دعاوی زوجین به نسبت دیگر دعاوی مدنی، انعطاف تعدیل این قاعده بیشتر است.  

کلیدواژه‌ها

منع تحصیل دلیل؛ دادرسی مدنی؛ دعاوی خانواده؛ تحقیقات دادگستری؛ زوجیت

مراجع

ابراهیمیان، نجات الله؛ کریمی، عباس؛ موحدیان، غلامرضا؛ فروشانی، شاهنوش؛ عبدالصالح، محمد (1394). قلمرو اختیارات دادرس در تحصیل دلیل در دعاوی مدنی. تهران: میزان، چاپ دوم، ج2.

ابن اثیر، مـبارک بن محـمد جزری (1364ق). النـهایة فی غریب الحدیـث و الاثر. قم: اسماعیلیة، ج1.

ابن ادریس، محمد بن احمد (1270ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. به کوشش حسن بن احمد موسوی، ابوالحسن بن مسیح. قم: دارالقلم، ج1.

احمدیه، مریم؛ جعفرپور، جمشید (1380). طلاق به درخواست زن و به درخواست شوهر. تهران: سفیر صبح.

ادیب، مجید (1385). اصول مسئولیت مدنی. تهران: نشر میزان، چاپ دوم.

انصاری، محمدجواد (1389). حق طلاق برای زن از دیدگاه امام خمینی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ج1.

بادینی، حسن (1392). فلسفه مسئولیت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.

بزرگوار، وجیهه (1391). جایگاه نظریه کارشناسی پزشکی قانونی در ادله اثبات دعوی. وکیل مدافع، 3(1)، ص 43-50. 

پوراستاد، مجید (1391). نقش دادرس مدنی در تحصیل دلیل و کشف حقیقت. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، چاپ دوم، ج1.

جوکار، محبوبه (1390). حقوق و وظایف متقابل زن و شوهر. پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 8(1)، ص 116-79.

خوئی، سید ابوالقاسم (1391ق). تکمیله المنهاج. تهران: نشر خرسندی، ج1.

دهخدا، علی اکبر (1391). فرهنگ لغت. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، ج1.

زبیدی، محمد مرتضی (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: مکتبة الحیاة.

زهیلی، وهبه (1418ق). الفقه الاسلامی و ادله. دمشق: دارالفکر، چاپ چهارم، ج1.

سلار دیلمی، حمزۀ بن عبدالعزیز (1404ق). المراسم العلویه و الأحکام النبویه فی الفقه الإمامی. قم: منشورات الحرمین، ج1.

شریفی، هادی؛ رفیعی، علی (1392). رابطه علم دادرس با دلایل قانونی اثبات دعاوی مدنی. تحقیقات حقوقی، 6(19)، ص25-48.

شیخ‌نیا، امیرحسن (1375). ادله اثبات دعوی. تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم، ج1.

عاملی، محمد بن علی موسوی (1411ق). نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام. قم: دارالقلم،  ج1.

عبدالرحمان، محمود (2010 م). معجم المصطلحات والالفاظ الفقهیه. قم: دارالقلم، چاپ سوم، ج2.

عروسـی حویزی، عبـد علی بن جمعه (1415ق). تفـسیر نورالثقلین. قم: مؤسـسه اسماعیلیان، ج4.

علامه حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکره الفقها. قم: دارالقلم، ج1.

عمید، حسن (1391). فرهنگ لغت. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.

قانون اساسی ایران، مصوب 1358، بازنگری شده در سال 1368.

قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392.

قانون آئین دادرسی مدنی مصوب 1381.

قانون مدنی مصوب 1316.

قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339.

مصاحبه با: جامه شورانی، رضا، 20/04/1399، قاضی دادیار دادگستری کرمانشاه.

مصاحبه با: حسینی، رضا (21/04/1399). موضوع مصاحبه: دادرسی در دعاوی خانواده.

معین، محمد (1391). فرهنگ لغت. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.