تحلیل داستان «ورقه و گلشاه» بر اساس نقد کهن الگویی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 9، شماره 33، بهمن 1398، صفحه 109-127   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پیمان نیکنامی¹؛ پوران یوسفی پور کرمانی^{* 2}؛ فاطمه غفوری مهدی اباد³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

چکیده

چکیده
کهن الگوها یکی از مهمترین مباحث در روان شناسی یونگ به شمار می آید. از آنجا که کهن الگو ها مانند استخوان بندی ادبیات عمل می کنند منظومه های عاشقانه یکی از عرصه هایی است که می تواند بستر ظهور این کهن الگوها گردد. از آن جا که ادبیات هر ملت، ریشه در فرهنگ و باورهای آن سرزمین دارد و مطالعه این داستان های کهن، نه تنها از جنبه ادبی، هنری یا سرگرمی، بلکه از نظر آشنایی با افکار و ارزش های فردی و اجتماعی مردم یک سرزمین حائز اهمیت است. پژوهش حاضر، با تببین نمادها و کهن الگوهای داستان ورقه و گلشاه و نقش آن ها در تعالی عاشق، می کوشد جایگاه معشوق تعالی بخش را در منظومۀ ورقه و گلشاه مورد بررسی قرار دهد. مشاهده می شود اتحاد و ارتباط کهن الگوها در این منظومه در جهت رشد و شناخت و رسیدن به کمال انسانی عاشق است.

کلیدواژه‌ها

کهن الگو؛ ورقه و گلشاه؛ آنیما؛ سایه؛ پیر خرد

مراجع

احمدنژاد، کامل، دهقانی، شهرزاد(1391)، «مقایسۀ ورقه و گلشاه عیوقی با لیلی و مجنون نظامی» حافظ، شماره 97، صص 36-40.

الیاده، میرچا (1376)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.

-------- (1382)، اسطوره، رویا، راز، جلد سوم، ترجمه رؤیا منجم، تهران: نشر علم.

اوداینیک، ولادیمیر والتر، (1379)، یونگوسیاست: اندیشه­هایسیاسیواجتماعیکارلگوستاو یونگ، ترجمة  علیرضا طیب، تهران: نی.

خواجه، برات (1397)، داستان‌های منظوم فارسی (بررسی جایگاه اجتماعی عاشق و معشوق در منظومه‌های ادبیات فارسی)، تهران: آثار فکر.

بهار، مهرداد (1362)، ازاسطورهتاتاریخ، تهران: چشمه.

بیلسکر، ریچارد (1387)، اندیشهیونگ، ترجمة حسین پاینده، تهران: آشیان، چاپ دوم.

تبریزیان، غلامرضا (1373)، نگرشیبرروان‌شناسییونگ، مشهد: جاودان خرد.

جمشیدیان، همایون (1385)، «بانوی بادگون، بررسی و تحلیل آنیما در شعر سهراب سپهری»، پژوهش­های ادبی، شماره 12 و 13، ص 97-118.

ستاری، جلال (1377)، بازتاباسطورهدربوفکور، تهران: توس.

--------- (1372)، مدخلیبررمزشناسیعرفانی، تهران: مرکز.

شایگان­فر، حمیدرضا (1380)، نقد ادبی، تهران: دستان.

شوالیه، ژان و گربران، آلن (1385)، فرهنگنمادها، ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون.

شولتس، دوآن (1382)، روانشناسیکمال،الگوهایشخصیّتسالم، ترجمة گیتی خوشدل، تهران: پیکان، چاپ دهم.

صرفی، محمدرضا (1387)، «نمودهای مثبت آنیما در ادبیات فارسی»، نقد ادبی، سال 1، شماره 3، ص 59-86.

صفا، ذبیح الله (1351)، تاریخادبیاتدرایران،ازاوایلقرنهفتمتاپایانقرنهشتمهجری، تهران: دانشگاه تهران.

ضرونی، قدرت الله (1390)، بررسی تحول ماهیت معشوق شعر فارسی در سه دهۀ پس از انقلاب اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه لرستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

عیوقی (1362)، ورقه و گلشاه، به اهتمام ذبیح الله صفا، تهران: فردوسی، چاپ دوم.

علیزاده، ناصر، مهدی زاد فرید، مهناز (1396)،« بررسی عنصر «زمان» در قصه ورقه و گلشاه از دیدگاه ژرار ژنت»، زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، سال بیست و پنجم، شماره 27 (پیاپی 82)، صص259-277.

غلامحسین زاده ، غلامحسین ، یحیی عبید، صالح عبید و همکاران (1390) «بررسی تطبیقی مضامین عاشقانه داستان ورقه و گلشاه عیوقی با اصل روایت عربی»، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره 2، شماره1، صص 43-69.

غلامی، حمیده (1390)، سیمای معشوق در شعر زنان، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز، دانشکده تربیت دبیر کازرون.

فاضل، احمد (1381)، «آمیزه عشق و حماسه با نگاهی به ورقه و گلشاه عیوقی»، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ 13، شمارۀ 1، صص115-132.

فرای، نورتروپ (1387)، ادبیات و اسطوره، مجموعه مقالات اسطوره و رمز، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.

فروزنده، مسعود (1387)، «تحلیل ساختاری طرح داستان ورقه و گلشاه عیوقی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، شماره 60، صص65-81.

فوردهام، فریدا (1356)، مقدمه‌ایبرروان‌شناسییونگ، ترجمة مسعود میربها، تهران: اشرفی، چاپ سوم.

فون، مری لوئیزه (1383)، فرایندفردیتدرافسانه‌هایپریان، ترجمة زهرا قاضی، تهران: شرکت سهامی انتشار.

کمبل، جوزف (1392)، قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتاب.

کوپر، جیسی (1379)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.

مالرب، میشل (1387)، نقشدیندرزندگیفردیواجتماعی، ترجمة مهران توکلی، تهران: نی.

مبارک، وحید (1393)، «مقایسه تطبیقی داستان عروه و عفرای عربی با منظومه فارسی ورقه و گلشاه عیوقی»، کاوش نامه ادبیات تطبیقی، سال چهارم، شماره 14، صص 97-122.

منصوری، مهتاب (1388)، زن در منظومه‌های نظامی گنجوی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

موسوی، کاظم (1387)، «کشمکش سایه و خودآگاه در داستان خیر و شر نظامی»، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، شماره 62، ص 111-93.

وگلر، کریستوفر (1387)، ساختاراسطوره­ایدرداستانوفیلم­نامه، ترجمه عبّاس اکبری، تهران: نیلوفر.

یونگ، کارل گوستاو (1377)، روان‌شناسیضمیرناخودآگاه، ترجمة محمدعلی امیری، تهران: علمی و فرهنگی.

-------------  (1389)، انسان و سمبل­هایش، ترجمه محمود سلطانیه، تهران: دیبا، چاپ هفتم.

-------------  (1372)، جهان‌نگری، ترجمة جلال ستاری، تهران: توس.

------------ (1377)، روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمة محمدعلی امیری، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم