بررسی گونه‌‌های مصرف فرهنگی در شهر شیراز برمبنای رهیافت «پُرمصرفی» سالیوان و کاتز-گرو در سال 1398

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 8، دوره 14، شماره 51، شهریور 1400، صفحه 167-187   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1913033.1253

نویسندگان

رسول یوسفی¹؛ مجیدرضا مقنی پور^{* 2}؛ فتح الله زارع خلیلی³؛ فریبا غروی منجیلی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، گروه هنر، دانشکده‌ی هنر و معماری، دانشگاه شیراز

²استادیار گروه هنر، دانشکده‌ی هنر و معماری، دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول)، ([e-mail]

³استادیار گروه هنر، دانشکده‌ی هنر و معماری، دانشگاه شیراز

چکیده

با وجود این‌‌که مصرف امری مختص جوامع انسانی است، اما تنها در قرن اخیر است که در یک مقیاس بزرگ به عنوان یکی از ویژگی‌‌های بنیادین جامعه ظهور کرده است. بسیاری مصرف را پدیده‌‌ای ایدئولوژیک می‌‌دانند که در نگهداشت روابط اجتماعی و همچنین حفظ روابط بین مردم و محیط فیزیکی‌‌شان نقشی بنیادین ایفا می‌‌کند. همچنین مصرف فرهنگی به عنوان یکی از اَشکال مصرف، مستعد ایفای کارکردهای متفاوت اجتماعی می‌‌دانند. در مقاله حاضر نیز تأثیرگذاری ویژگی‌‌های اجتماعی و شخصی بر تنوع و فراوانی مصارف و عادات فرهنگی با استفاده از رهیافت «پُرمصرفی» مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش که از لحاظ روش پیمایشی می‌‌باشد و با استفاده از ابزار پرسشنامه در شهر شیراز صورت پذیرفته، با استفاده از منابع موجود معیارهای لازم جهت تدوین پرسشنامه، استخراج و با تقسیم 376 پرسشنامه بررسی گردید که میان سرمایه‌‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و متغیرهایی دیگر همچون سن، جنسیت، تحصیلات و غیره با تنوع و فراوانی عادات و مصارف فرهنگی چه رابطه‌‌ای وجود دارد. از جمله نتایج این تحقیق: تأثیر سرمایه‌‌های فرهنگی و اجتماعی بر روی تنوع و فروانی فعالیت‌‌ها و عادات فرهنگی، تأثیر جنسیت بر روی تنوع عادات فرهنگی، تأثیر وضعیت تأهل بر روی فراوانی فعالیت‌‌های فرهنگی و مواردی دیگر می‌‌باشند.

کلیدواژه‌ها

پُرمصرفی؛ سیری‌‌ناپذیری؛ عادت فرهنگی؛ فعالیت فرهنگی؛ مصرف فرهنگی

مراجع

استوری، جان. (1396). مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، ترجمه: دکتر حسین پاینده، نشر آگه، تهران، ایران.

باکاک، رابرت. (1398). مصرف، انتشارات شیرازه کتاب ما، تهران، ایران.

بِنِت، اندی. (1393). فرهنگ و زندگیِ روزمره، ترجمه: لیلا جوافشانی، حسن چاوشیان، نشر اختران، تهران، ایران.

پورجبلی، ربابه و خلیلی، عباس. (1390). بررسی نقش پایگاه اقتصادی-اجتماعی در مصرف کالاهای فرهنگی (شهر زنجان)، نشریه مطالعات علوم اجتماعی ایران، دوره 7، شماره 1، ص:1-23.

حاجی‌‌زاده، رؤیا و رضوی‌‌دینانی، ابتسام. (1394). مصرف کالاهای فرهنگی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: جوانان 18 الی 29 ساله شهرستان خوی)، مجله مطالعات جامعه‌‌شناسی، دوره 8، شماره 29، ص93-112.

حبیب‌‌پور گتابی، کرم. (1394). انگاره‌‌های مصرف فرهنگی در زنان استان قم، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، دوره 18، شماره 69، ص: 7-40.

حسنی، محمدحسین و ذکایی، محمدسعید و طالبی، ابوتراب و انتظاری، علی. (1396). مفهوم‌‌سازی سبک زندگی، فصلنامه جامعه‌‌پژوۀ فرهنگی، دوره 8، شماره 1، ص: 44-23.

ذکایی، محمدسعید و پورغلام آرانی، زهرا. (1384). خرده فرهنگ یا مصرف فرهنگی: پژوهشی در بین دانش‌‌آموزان شهر تهران. نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 1، شماره 4، ص: 25-1.

راودراد، اعظم و شایگان، خشایار. (1391). ویژگی‌‌های اجتماعی مخاطبان نقاشی مدرن و مردم‌‌پسند در ایران، دوفصلنامه جامعه‌‌شناسی هنر و ادبیات، سال چهارم، شماره 2، ص: 39-64.

ریتزر، جورج. (1384). نظریه جامعه‌‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، انتشارات علمی، تهران ایران.

زنجانی‌‌زاده اعزازی، هما و صنعتی‌‌شرق، نادر و محمدی، الهام. (1391). بازشناسی فرآیندهای اجتماعی تأثیرگذار بر ذائقۀ موسیقایی. دوفصلنامه جامعه‌‌شناسی هنر و ادبیات، سال چهارم، شماره 2، ص: 65-80.

سیدمن، استیون. (1396). کشاکش آرا در جامعه‌‌شناسی، ترجمه: هادی جلیلی، نشر نی، تهران، ایران.

علیخواه، فردین. (1383). سنجش مفاۀم اساسی علوم اجتماعی، جلد 1و2، انتشارات طرح‌‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران. 

فاضلی، محمد. (1382). مصرف و سبک زندگی، انتشارات صبح صادق، تهران، ایران.

فاضلی، محمد. (1384). جامعه‌‌شناسی مصرف موسیقی، نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 4، ص: 27-54.

فراست، آرش. (1396). بررسی ذائقۀ موسیقایی دانشجویان و عوامل اجتماعی-فرهنگی (مطالعه موردی، دانشجویان دانشگاه‌‌های تهران). پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.

قاسمی، وحید و صمیم، رضا. (1387). مطالعه‌‌ای پیرامون رابطه قشربندی اجتماعی و مصرف فرهنگی با استفاده از داده‌‌هایی در زمینۀ مصرف موسیقایی در شهر تهران. مجله جامعه شناسی ایران، دوره 9، شماره 1و2، ص: 80-101.

کرم‌‌پور، حبیب و صفری، رضا. (1388). راهنمای جامع کاربرد Spss در تحقیقات پیمایشی، نشریه لویه، تهران، ایران.

گیدنز، آنتونی. (1383). تجدّد و تشخّص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه: ناصر موفقیان، نشر نی، تهران، ایران.

ملکی، امیر و رفیعی، ملاکه. (1390). از «هومولوژی» تا «فردی شدن» رۀافت‌‌های عمده در ارزیابی جامعه‌‌شناختی مصرف فرهنگی، فصلنامه جامعه، فرهنگ و رسانه، سال اول، شماره اول، ص: 50-27

ملکی، امیر و رفیعی، ملاکه. (1391). دسترسی افتراقی به سرمایه و توزیع نابرابر سلیقه های هنری (تحلیل کمی رابطه بین سرمایه با مصرف فرهنگی، هنری جوانان تهرانی). فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 8، شماره 29، ص: 71-90.

Bryson, B. (1997). What about the univores? Musical dislikes and group-based identity construction among Americans with low levels of education. Poetics, 25(2-3), 141-156.

Bihagen, E., & Katz-Gerro, T. (2000). Culture consumption in Sweden: The stability of gender differences. Poetics, 27(5-6), 327-349.

Chaney, D., & Lull, J. (2001). Culture in the Communication Age.

Chan, T. W., & Goldthorpe, J. H. (2007). Social stratification and cultural consumption: Music in England. European sociological review, 23(1), 1-19.

Chan, T. W., & Goldthorpe, J. H. (2005). The social stratification of theatre, dance and cinema attendance. Cultural Trends, 14(3), 193-212..

Chan, T. W., & Goldthorpe, J. H. (2007). Social status and newspaper readership. American journal of sociology, 112(4), 1095-1134.

Coulangeon, P., & Lemel, Y. (2007). Is ‘distinction’ really outdated? Questioning the meaning of the omnivorization of musical taste in contemporary France. Poetics, 35(2-3), 93-111.

Katz-Gerro, T. (2002). Highbrow cultural consumption and class distinction in Italy, Israel, West Germany, Sweden, and the United States. Social forces, 81(1), 207-229.

Katz-Gerro, T., & Sullivan, O. (2010). Voracious cultural consumption: The intertwining of gender and social status. Time & Society, 19(2), 193-219.

Kane, D. (2003). Distinction worldwide?: Bourdieu's theory of taste in international context. Poetics, 31(5-6), 403-421.

Peterson, R. A., & Kern, R. M. (1996). Changing highbrow taste: From snob to omnivore. American sociological review, 900-907.

Sullivan, O., & Katz-Gerro, T. (2006). The omnivore thesis revisited: Voracious cultural consumers. European sociological review, 23(2), 123-137.

Van Eijck, K. (2000). Richard A. Peterson and the culture of consumption. Poetics, 28(2-3), 207-224.

Virtanen, T. (2005, July). Dimensions of Taste for Cultural Consumption–A Cross-cultural Study on Young Europeans. In Proceedings of the 8th AIMAC Conference (pp. 3-6).