موانع نظری رعایت اصل علنی بودن محاکمات

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 2، دوره 12، شماره 45، فروردین 1400، صفحه 1-15   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی اللّه یاری¹؛ عصمت السادات طباطبایی لطفی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی موانع نظری در اجرای اصل علنی بودن محاکمات می‌باشد. واقعیت این است که جایگاه اصل علنی در دادرسی کیفری انکارناپذیر بوده، ولی به شکل قابل قبولی تحقق نیافته است. صرف‌نظر از موانع اجرایی، نظریات متعددی باعث عدم توجه به این اصل و محدود کردن دامنه‌ی اجرای آن گردیده که در تحقیق حاضر مورد مطالعه قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد، مغایر دانستن علنی بودن محاکمات با کرامت انسانی، حیثیت اشخاص، حریم خصوصی و اصل برائت و همچنین استثنائات وارده بر اصل مذکور با عناوین عدم مغایرت با امنیت اجتماعی، نظم و عفت عمومی و در عین حال مشخص نبودن محدوده و مصادیق آنها در قانون از جمله موانع نظری و قانونی تحقق این اصل در دادرسی کیفری است. اصل علنی بودن محاکمات با در نظر داشتن اصول فوق بوده و موانع مذکور لطمه‌ای به اصل علنی وارد نمی‌کند و باید گام‌های موثری در جهت تحقق واقعی و مطلوب این اصل از سوی قانونگذاران برداشته شود.

کلیدواژه‌ها

علنی بودن محاکمات؛ دادرسی کیفری؛ کرامت انسانی؛ حریم خصوصی؛ دادگاه‌های علنی

مراجع

قرآن کریم

احمدلو، مونا (1392). حریم خصوصی در فقه و حقوق ایران. تهران: انتشارات مجد.

احمدی، محمد (1390). کرامت انسانی و مجازات‌های بدنی از منظر اسلام و حقوق بشر غربی. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

اسکندری، مصطفی (1390). حکومت اسلامی و حریم خصوصی. قم: انتشارات مجلس خبرگان.

اسماعیلی، محسن (1376). دادگاه‌های مطبوعاتی: شرایط و ویژگی‌ها. رسانه، سال هشتم، شماره54.

امیدی، جلیل (1382). مبانی عدالت در حقوق کیفری و حقوق بشر. مجلس و پژوهش، سال دهم، شماره38.

آخوندی، محمود (1390). آیین دادرسی کیفری. تهران: انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه، ج1.

باجگانی، جعفر (1378). بررسی تطبیقی اصول محاکمات مدنی در قانون اساسی مشروطیت و قانون اساسی جمهوری اسلامی. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

بجنوردی، حسن (1389ق). القواعد الفقهیه. نجف: مطبعه الآداب، ج3.

جوادی آملی، عبدالله (1375). فلسفه حقوق بشر. قم: انتشارات اسراء.

حاج‌‌پور کندرود، علی؛ هاشمی، سید محمد، یاوری، اسدالله، جلالی، محمد (1398). تأملی در موانع تحقق اصل علنی بودن دادرسی‌ها در حقوق ایران. مطالعات حقوق عمومی، دوره 49، شماره 4، ص1171-1190.

حبیب‌زاده، محمدجعفر (1370). بررسی جرم محاربه و افساد فی الارض. تهران: انتشارات کیهان.

حجتی کرمانی، علی (1369). سیر قضاوت در ادوار مختلف تاریخ. تهران: انتشارات مشعل دانشجو.

خاکزاد، محسن (1389). موازین حقوق بشری و تقابل منافع فرد و جامعه در فرایند کیفری. پژوهشنامه حقوقی، سال اول، شماره1.

خالقی، علی (1388). تأملی بر انتشار تصویر چهره متهم در روزنامه‌ها. پژوهش‌های حقوقی، شماره15.

خمینی، سید روح‌الله (1366). کتاب البیع. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعلیان، ج3.

خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیله. بیروت: انتشارات دار الکتاب، چاپ دوم، ج2.

خمینی، مصطفی (1376). ولایت فقیه. تهران: موسسه نشر آثار امام خمینی.

روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس: بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی، ج3.

سبزواری‌نژاد، حسین (1395). دوره کامل حقوق جزای عمومی ایران. تهران: انتشارات مجد، چاپ دوم.

سپهری، روح‌الله (1395). آیین دادرسی کیفری(مطالعه تطبیقی استثنائات حقوق ایران و فرانسه). تهران: انتشارات دادگستر.

سروش محلاتی، محمد (1391). تقریرات درس خارج فقه. قابل دسترس در: www. google. com: matareh. blogfa.Com

سروش، محمد (1393). مبانی حریم خصوصی براساس منابع اسلامی. قم: انتشارات مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.

شامیانی، هوشنگ (1371). حقوق جزای عمومی. تهران: انتشارات پاژنگ. چاپ سوم، ج1.

صادقی نشاط، امیر (1378). معرفی نظام جمهوری اسلامی: ایران شرح مختصری بر قانون اساسی. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.

فردوست، غلام‌رضا (1394). علنی بودن محاکمات در حقوق کیفری. تهران: انتشارات مجد.

فضایلی، مصطفی (1387). دادرسی عادلانه. تهران: انتشارات شهر دانش.

قربانی، علی (1390). دادرسی منصفانه در رویه دادگاه اروپایی حقوق بشر. قم: انتشارات حقوق امروز.

کریمیان، علی (1393). علم النفس فلسفی در اندیشه ابن سینا. قم: انتشارات ادیان، چاپ دوم.

محسنی، فرید (1389). حریم خصوصی اطلاعات. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).

مدنی، جلال‌الدین (1372). آیین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ سوم، ج3.

مرادی حسین آباد، محسن (1393). پوشش تلویزیونی فرایند رسیدگی در دادگاه‌های کیفری. حقوقی دادگستری، سال هفتاد و هشتم، شماره87 .

مطهری، مرتضی (1356). ده گفتار. تهران: انتشارات صدرا.

معرفت، محمدهادی (1378). جامعه مدنی. قم: انتشارات التمهید.

مغنیه، محمدجواد (1368). التفسیر المبین. قم: انتشارات بنیاد بعثت.

مکارم شیرازی، ناصر (1363). تفسیر نمونه. تهران: انتشارات دار الکتب الاسلامیه، ج12.

مکارم شیرازی، ناصر (1371). القواعد الفقهیه. قم: علی بن ابی طالب.

ملک‌زاده، محمد (1390). مبانی دینی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

ناصرزاده، هوشنگ (1372). اعلامیه حقوق بشر. تهران: انتشارات ماجد.

ولیدی، محمدصالح (1371). حقوق جزای اختصاصی. تهران: انتشارات غروب، ج3.

هاشمی، محمد (1381). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات میزان، چاپ ششم، ج2.