تأثیر عنصر زمان در احکام جهاد در قرآن

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 5، دوره 12، شماره 45، فروردین 1400، صفحه 1-17   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی دوازده امامی مطلق¹؛ حسین علوی مهر^{* 2}؛ سید حسن عابدیان³

¹دانشجوی دکتری، گروه قرآن و حدیث، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

²دانشیار، گروه تفسیر، جامعه المصطفی، قم، ایران

³استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

عنصر زمان در احکام جهاد در قرآن، نقش بسیار مهمی دارد، زیرا وجوب و حُرمَتِ جهاد در شرائط مختلفِ زمانی را موجب می­شود. مسئله­ی اصلی پژوهش حاضر این است که در چه زمان­هایی حکم جهاد در قرآن قابلیّت تغییر دارد؟ روش تحقیق، تحلیلی و توصیفی بوده و هدف پژوهش نیز شناساییِ عنصر زمان خاص و نقشِ آن در احکام جهاد در قرآن می­باشد که برای بدست آوردنِ احکام متغیِّر جهاد در قرآن صورت می­گیرد. یافته­ها نشان داد که حُرمت جهاد در ماه­های حرام در قرآن، نسخ نشده، بلکه همچنان به قوّت خود باقی است. فرار از میدان مبارزه هنگام «تحرّف و تحیّز» پذیرفتنی است. تعداد جنگ­جویانِ دشمن در نوسان زمانی، قابل سنجش جهت مقاومت می­باشد. فرار برخاسته از غافل‌گیری در زمانی موقّت، قابل توجیه است. زمان درخواست پناهندگی و گرفتن اسیر، وابسته به عنصر زمانِ خاص در جهاد می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

جهاد؛ قرآن؛ زمان؛ ماه‌های حرام؛ فرار؛ پناهندگی؛ اسیر جنگی

مراجع

قرآن کریم.

ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: مکتبه نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، ج5.

ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1422ق). زاد المسیر فی علم التفسیر. بیروت: دارالکتاب العربی، ج1.

ابن سعد، محمد بن سعد (1410ق). الطبقات الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیّه.

ابن عاشور، محمدطاهر (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی، ج2.

ابن عربی، محمد بن عبدالله (1408ق). احکام القرآن. بیروت: دار الجیل، ج1.

ابن عطیه، عبد الحق بن غالب (1422ق). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیه، ج1.

ابن فارس، محمد (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی، ج3، 1.

ابن منظور، محمد ابن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر، چاپ سوم، ج13، 3.

ازهری، محمد ابن احمد (1421ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج7.

ثعلبی، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج5.

دروزه، محمد عزّه (1384ق). سیرة الرسول صور مقتبسة من القرآن الکریم و تحلیلات و دراسات قرآنیه. بیروت: چاپخانه‌ی عیسی البابی الحلبی و شرکاء، چاپ دوم.

دهخدا، علی اکبر (1338). لغت­نامه دهخدا. تهران: بی‌نا، ج9.

زمخشری، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل. بیروت: دارالکتاب العربی، ج2.

سمرقندی، نصر بن محمد (1416ق). بحر العلوم. لبنان: دار الفکر، ج2.

سیواسی، احمد بن محمود (1427ق). عیون التفاسیر. بیروت: دار صادر، ج2.

سیوطی، جلال‌الدین (1404ق). الدّر المنثور. قم: کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ج1.

صادقی، محمد (1406ق). الفرقان فی تفسیر القرآن. قم: فرهنگ اسلامی، ج12.

طباطبایی، سید  محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی، ج2، 9.

طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان. تهران: ناصر خسرو، ج2، 5.

طبری، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه، ج2، 10.

طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج2.

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1373). کنز العرفان فی فقه القرآن. تهران: مرتضوی، ج1.

فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق). کتاب العین. قم: انتشارات دارالهجره، چاپ دوم، ج4.

قرشی بنابی، علی اکبر (1375). احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت، ج4.

کاشانی، فتح‌الله (1344). منهج الصادقین فی الزام المخالفین. تهران: کتاب­فروشی اسلامیه، ج1.

ماوردی، علی بن محمد (بی­تا). النکت و العیون. بیروت: دار الکتب العلمیه، ج1.

محمد رشید، رضا (1414ق). المنار. بیروت: دار المعرفه، ج10.

مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (1414ق). تاج العروس. بیروت: دار الفکر، ج4.

مغنیه، محمدجواد (1424ق). التفسیر الکاشف. قم: دار الکتاب الاسلامی، ج4.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه، ج7.

نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج21.