سیر تغییرات الگوی قطعات تفکیکی اراضی شهر خمام

دو فصل‌نامه فضای زیست

دوره 1، شماره 1، اردیبهشت 1400، صفحه 69-89   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی صمیمی شارمی¹؛ نوید سعیدی رضوانی^{* 2}؛ زهره داودپور³؛ مریم خستو⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

²استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران. نویسنده مسئول.

³دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

⁴استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

چکیده

امروزه مسئله زمین و نحوه استفاده از آن با توجه به سرعت رشد و توسعه شهری بیش از پیش اهمیت دارد، چرا که زمین محدود بوده و غیرقابل تولید است. مسئله اساسی در درک صحیح مفهوم تفکیک اراضی شهری، عدم بررسی دقیق مولفه‌های تاثیرگذار بر این مفهوم است. عدم شناخت این مولفه‌ها در کشور ما سبب شکل‌گیری مفهومی اولیه و کم‌اهمیت‌تر از تفکیک اراضی شهری در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته شده است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی سیر تغییرات و مولفه‌های اثرگذار در الگوی قطعات تفکیکی اراضی شهر خمام در طی سال‌های 1345 تا 1395 است. این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی-تحلیلی است. جمع‌آوری داده‌های تحقیق نیز با استفاده از پرسشنامه که توسط 300 متخصص و کارشناس حوزه شهری تکمیل گردیده، جمع‌آوری شده است. جهت بررسی سیر تغییرات الگوی تفکیک اراضی از روش مطالعات اسنادی و با بررسی مدارک و اسناد مرتبط استفاده شده است. نتایج نشان دادند روند تغییرات مولفه‌های اثرگذار در قطعات اراضی، بین سال‌های 1345 تا 1395 با کاهش مساحت قطعات، تغییر در نوع مالکیت، تغییر در شیوه‌ استقرار قطعات نسبت به خیابان و تغییرات به‌وجودآمده در کاربری اراضی همراه بوده‌اند. همچنین در بین عوامل تاثیرگذار در تغییرات الگوی قطعات کاربری اراضی شهر خمام، پنج عامل اصلی مشخص شدند که در مجموع 70/66 درصد از واریانس کل تغییرات الگوی قطعات تفکیکی اراضی را تبیین می‌کنند. مولفه‌هایی همچون«سطح اشغال»، «دسترسی به تاسیسات شهری»، «دسترسی به شبکه ارتباطی»، «مالکیت» و «مشکلات حقوقی و مدیریتی در نظارت» بیشترین میزان تاثیرگذاری را در تغییرات الگوی قطعات تفکیکی اراضی شهر خمام دارند. همچنین شیوه‌های مختلف مدیریت زمین و استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی و ابزارهای مرتبط می‌توانند یکی از بهترین راهکارها جهت تهیه بانک اطلاعاتی غنی، کارآمد و به‌روز در خصوص ویژگی‌های الگوی قطعات تفکیکی و هدایت و ساماندهی آن‌ها باشند.

کلیدواژه‌ها

قطعات؛ تفکیک؛ اراضی شهری؛ خمام

سایر فایل های مرتبط با مقاله

LSJ_Volume 1_Issue 1_Pages E 11-13.pdf

مراجع

• ابراهیمی، حمیدرضا و براتی، ناصر و فرامرزی، مهران. (1391). بررسی رابطه بین تفکیک اراضی شهری و کیفیت فضاهای شهری در توسعه‌های جدید شهری (مطالعه موردی: شهر زنجان). آرمانشهر. 5(9)، 176-165.
• ارجمندنیا، اصغر. (1369). نظام قطعه‌بندی زمین و تاثیر آن در شکل گیری مسکن. تهران: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
• امامی، محمد. (1380). بررسی موضوعی روند تحولات قانون‌گذاری موثر در شهرسازی. مجله علوم اجتماعی و انسانی شیراز، 18(33)، 78-69.
• حق‌جو، محمدرضا و هادیان، الهه سادات و بهزادی، غلامعلی و قائمی‌پور، مرتضی و رئیسی، حامد و رستم آبادی، سمیه. (1392). تدوین الگوی راهنمای تهیه طرح‌های تفکیک اراضی. کمیسیون پژوهش سازمان نظام مهندسی ساختمان استان مازندران.
• خدری، روناک. (1395). ارزیابی کارایی روش قطعه‌بندی راضی به منظور استفاده در مدل‌سازی توسعه شهری. استاد راهنما: محمد کریمی، استادان مشاور: عباس شیخ محمدزاده و مهدی فرنقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی عمران و نقشه‌برداری دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، تهران.
• رمضانی روشن، سیده عذرا. (1394). ارائه چهارچوب برای شناسایی و تجویز دستور زبان فضایی بومی برای شهرهای ساحلی خطی مازندران (نمونه موردی: شهر بابلسر، فریدو‌‌ن‌‌کنار، محمودآباد و نور). استاد راهنما: ایرج اسدی، استاد مشاور: محمدرضا حق‌جو، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران، بابلسر.
• زبردست، اسفندیار و خلیلی، احمد و دهقانی، مصطفی. (1392). کاربرد روش تحلیل عاملی در شناسایی بافت‌های فرسوده شهری. هنرهای زیبا، 2(18)،42-27.
• سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان. (1397). سا‌‌ل‌نامه اطلاعات آماری استان گیلان. رشت: معاونت آمار و اطلاعات.
• سعیدنیا، احمد. (1383). کتاب سبز راهنمای شهرداری‌ها؛ ساخت و سازهای شهری. تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، جلد6.
• فرامرزی، مهران و ابراهیمی، حمیدرضا و براتی، ناصر. (1391). مفهوم تفکیک اراضی در گسترش‌های جدید شهری (براساس مقایسه تطبیقی رضایتمندی ساکنین از سه نمونه موردی الگوی تفکیک در شهر زنجان). باغ نظر، 9(23)،10-3.
• فرامرزی، مهران و ابراهیمی، حمیدرضا و براتی، ناصر. (1396). مدل مفهومی جدید از تفکیک اراضی شهری در توسعه‌های مسکونی با تاکید بر فضای باز (نمونه موردی: شهر زنجان). باغ نظر، 14(57)، 18-5.
• قاضی میرسعید، سید مجتبی و محمدی، محمود و طالعی، محمد و ابولحسنی، سمیه. (1398). سناریوسازی تفکیک قطعات زمین در فرآیند توسعه شهری (مطالعه موردی: نواحی پیرامونی شهر سمنان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 51(3)، 652-625.
• کوشش وطن، محمدعلی و اصغری زمانی، اکبر. (1397). آنالیز شکلی قطعات تفکیکی مسکونی منطقه یک تبریز. فصل‌نامه مطالعات عمران شهری، 3(8)، 100-85.
• هاشمی، سید مناف. (1371). اصول و مبانی مدیریت خدمات شهری در شهرداری. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
• Al-Homoud, Majd. (2003). Functional Distance Effect on Social Interactions in Multi-family Housing in Jordan. Housing and Society, 30(2), 165-188.
• Angel, Shlomo & Sheppard, Stephen & Civco, Daniel. (2005). The Dynamics of Global Urban Expansion. The World Bank, Washington DC: Transport and Urban Development Department.
• CSIR Building and Construction Technology. (2000). Guidelines for Human Settlement Planning and Design. Pertoria: CSIR.
• Demetriou, Demetriou & Stillwell, John & See, Linda. (2012). Land Consolidation in Cyprus: Why Is an Integrated Planning and Decision Support System Required?. Land use policy, 29(1), 131-142.
• EEA (European Environmental Agency). (2006). Urban Sprawl in Europe—the Ignored Challenge. Copenhagen: EEA Report 10/2006.
• Feurdean, Angelica & Munteanu, Catalina & Kuemmerle, Tobias & Nielsen, A. B.Nielsen & Hutchinson, Simon & Ruprecht, Eszter & Hickler, Tomas. (2017). Long-term Land-cover/use Change in a Traditional Farming Landscape in Romania Inferred from Pollen Data, Historical Maps and Satellite Images. Regional Environmental Change, 17(8), 2193-2207.
• Geisse, Robert & Hudecová, Ľubica. (2019). Quantification of Changes in the Shape and Dimensions of Parcels in Land Consolidation. Slovak, Journal of Civil Engineering, 27(1), 39-44.
• Lynch, Kevin. & Gary Hack. (1984). Site Planning. Cambridge: MIT press.
• McGranahan, Gordon & Marcotullio, Peter. (2005). Ecosystems and Human Well-being: Current State and Trends. The Millenium Ecosystem Assessment Project. Washington DC: Island Press.
• Nuissel, Henning& Siedentop, Stefan. (2000). Sustainabl Land Management in a Eurpean Context (Chapter 5: Urbanisation and Land Use Changes). Switzerland: Springer.
• Purevtseren, Myagmartseren & Tsegmid, Bazakhand & Indra, Myamarjav & Sugar, Munkhnaran. (2018). The Fractal Geometry of Urban Land Use: The Case of Ulaanbaatar City, Mongolia. Land, 7(2), 67.
• URL1: Google Earth. (2020). Khomam City. Retrieved December 20, 2020, From https://www.google.com/earth/. Khomam. X=380686,Y=4138819.
• URL2: Google Earth. (2020). Khomam City. Retrieved December 20, 2020, From https://www.google.com/earth/. Khomam. X=381113,Y=4138208.