تحلیل رفاه اجتماعی در ایران با تاکید بر توسعه انسانی از منظر جامعه شناسی اقتصادی

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 3، دوره 14، شماره 51، شهریور 1400، صفحه 49-66   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1923796.1316

نویسنده

منیره دیزجی^*

استادیار، گروه اقتصاد، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران(نویسنده مسئول)،[e-mail]

چکیده

یکی از معیارهای مناسب برای سنجش شرایط هر کشوری، ارزیابی وضعیت اجتماعی و رفاهی آن کشور بوده و بایستی بهبود وضعیت رفاه اجتماعی هر جامعه ای به عنوان یکی از اهداف کلان اقتصادی مد نظر قرار گیرد. مفهوم توسعه انسانی به جای تمرکز بر ابزار، به اهداف پیشرفت و توسعه تاکید دارد. توسعه انسانی به مفهوم فرایند گسترش حیطه انتخاب افراد و بهبود رفاه آنهاست. مهمترین ابعاد توسعه انسانی زندگی طولانی و سالم، دانش و استانداردهای زندگی آبرومندانه هستند. موضوع این تحقیق بررسی تاثیر ابعاد توسعه انسانی بر رفاه اجتماعی در ایران است. جامعه آماری متغیرهای کلان اقتصاد ایران در طی سالهای 1366 الی 1396 است. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از نرم‌افزار ایویوز و روش خودرگرسیون برداری انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که رابطه معناداری بین شاخص توسعه انسانی و رفاه اجتماعی در ایران  وجود دارد. به طوری که مقدار بردار نرمال شده برای متغیر شاخص آموزش (تحصیلات)، امید به زندگی و درآمد سرانه به ترتیب برابر 86547/2، 63574/2 و 28745/4 است. همچنین نتایج بررسی­ها نشان داد شوک در شاخص توسعه انسانی از قبیل شوک­­های آموزش، شاخص امید به زندگی و درآمد سرانه به ترتیب 472/20، 645/0و 456/3 درصد در کوتاه­مدت و 883/75، 986/0و 587/5 درصد از تغییرات بلندمدت رفاه اجتماعی در ایران را توضیح می­د­هند.

کلیدواژه‌ها

توسعه انسانی؛ رفاه اجتماعی؛ آموزش؛ امید به زندگی؛ درآمد سرانه

مراجع

آرمان­مهر، محمدرضا؛ و فرهمندمنش، آسیه (1396). بررسی اثر تغییرات قیمت بر رفاه خانوارهای شهری به تفکیک دهک­های درآمدی و گروه­های کالایی، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال11، شماره3، پیاپی39، ص74-49.

امین‌رشتی، نارسیس؛ و قربانی ولیک چالی، عاطفه (1392). نقش نظام تأمین اجتماعی بر توسعه انسانی در ایران، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 7، شماره23، پیاپی23، بهار، ص110-81.

جعفری صمیمی، احمد؛ زروکی، شهریار؛ و ساداتی امیری، سیده رقیه (1397). تحلیل رفاه اقتصادی با تاکید بر ابعاد جهانی ‌شدن، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال 11، شماره4، پیاپی44، زمستان، ص23-1.

جلالی، محسن، (1389). بررسی تابع رفاه اجتماعی در ایران، روند، تیر، ص186-169.

حیدری، حسن؛ و اصغری، رعنا(1393). تأثیر تغییرات باروری و میزان جمعیت بر رفاه اقتصادی با تأکید بر سرمایه ی انسانی،  تحقیقات مدل سازی اقتصادی، زمستان، شماره18، ص205-35.

خاکپور، براتعلی؛ و باوان پوری، علیرضا (1389)، بررسی شاخص توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان، فروردین، https://civilica.com/doc/82936/.

رافعی، میثم؛ و صیادی، محمد (1397)، سیاست مالی دولت و رفاه اجتماعی در ایران با تأکید بر شاخص آمارتیاسن (رهیافت آزمون ARDL کرانه ‏ها)، فصلنامه پژوهش های رشد توسعه اقتصادی، دوره 8، شماره 32، پاییز 1397، ص168-151.

سامتی، مرتضی؛ مجید صامتی و رسول قضاوی(1387)، بررسی اثر ترکیب بودجه دولت بر رفاه اجتماعی در ایران(دوره زمانی: 1382-1360)،  مجله توسعه و سرمایه، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان، ص 70-49.

صیادزاده، علی؛ و احمدی، سید محمد مهدی  (1385).بررسی تابع رفاه اجتماعی آمارتیا سن در ایران: یک تحلیل نظری و تجربی، نامه مفید، دوره12، شماره57، دی، ص138-123.

قائد، ابراهیم؛  خداپرست مشهدی ، مهدی؛ و راجی اسدآبادی، محسن (1399). نقش آموزش نیروی انسانی در رفاه اجتماعی کشورهای عضو اوپک،  فصلنامه تحول اداری،سال3، شماره9، پیاپی۶۳، ص 34-20.

محمد علیخانی، سلیمه؛ آسف زاده، سعید؛ محبی فر، رفعت؛ و منتظری، علی (1391). بررسی شاخص توسعه انسانی در ایران و کشورهای منتخب، پایش، دوره11، شماره 4، ص423-415.

مجتهد، احمد؛ و احمدیان اعظم(1386)، اثر سیاستهای ارزی مختلف بر رفاه اجتماعی ایران، پژوهش­های اقتصادی ایران، بهار 1386، دوره  9،  شماره 30، ص 21-1.

معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی،(1398). تحلیل شاخص توسعه انسانی استان اصفهان مطالعه موردی : شهرستان­های استان، بهار، ص128-1.

نادمی، یونس؛ و مفتخری، علی، (1396). حد بهینه فعالیتهای دولت و رفاه اجتماعی در ایران طی سالهای ۱۳۵۴-۱۳۹۱: رویکرد سری زمانی غیرخطی، فصلنامه رفاه اجتماعی،  شماره 17، پیاپی67، زمستان، ص 36-9.

ناصر بافقی، مهدیه؛ و دهقان تفتی، محمد علی ، (۱۳۹۵)، مقایسه تطبیقی تاثیر تورم بر رفاه اقتصادی برخی از کشورهای عضو اوپک، همایش پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران، تهران، موسسه پژوهشی مدیریت مدبر، دانشگاه تهران، https://civilica.com/doc/492531.

وفائی، الهام؛ محمدزاده، پرویز؛ اصغرپور، حسین؛ و فلاحی، فیروز (1397). ارزیابی رفاه اجتماعی و همگرایی رفاه استان­های ایران برای سنجش توسعه مناطق ایران. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال12، شماره 3، پیاپی43،ص 23-1.

برخورداری، سجاد؛ ابریشمی، حمید؛ و ذوالفقاری، مجتبی(1398). تاثیر توسعه مالی بر توسعه انسانی در کشورهای درحال توسعه با تمرکز بر ویژگی‌های نهادی، اجتماعی و اقتصادی، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره13، شماره48، پیاپی48، ص238-217.

مهدوی، روح اله، (۱۳۹۵). اثرات توزیع ‌مجدد درآمد حاصل از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی بر تقاضا و رفاه خانوارها با استفاده از الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه، پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، دوره6، شماره22، پیاپی22، بهار، ص36-21.

پارسا، حجت و پناهی، فاطمه( 1397). بررسی تاثیر شاخص توسعه انسانی و مصرف انرژی بر رشد اقتصادی: مطالعه موردی کشورهای منتخب اوپک، اولین همایش ملی مدیریت و اقتصاد با رویکرد اقتصاد مقاومتی، مشهد، https://civilica.com/doc/819507.

احمدی، احمد؛ و رضایی، حسبیه (1394 ).رابطه رفاه اجتماعی با مشارکت سیاسی معلمان(مطالعه موردی: معلمان شهر مریوان)، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 24، پاییز، ص 267-231.

خوشنویس، مریم؛ و پژویان، جمشید (1391). بررسی تاثیر آلودگی محیط زیست بر شاخص توسعه انسانی (HDI) در کشورهای توسعه یافته، فصلنامه اقتصاد مالی(اقتصاد مالی و توسعه)، دوره 6، شماره20،ص  67-39.

Akpan, E.,)2011.( Effective Safety and Health Management Policy for Improved Performance of Organizations in Africa, International  Journal  of  Business  and  Management, Vol.  6,  No.  3;  March, p.159 -165, www.ccsenet.org/ijbm.    

Antras, P., Gortari, A. & Itskhoki, O. (2016). Globalization, inequality and
welfare, NBER Working Paper, No. 22676.

 Fournier, J. M. , Johansson, A. The effect of the size and the mix of public spending on growth and inequality, Organisation for Economic Co-operation and Development, UnclassifiedECO/WKP(2016)68, WORKING PAPER No. 1344, report OF OECD Working Papers, P.1 -54.

Hartmann, D., Guevara, M., Jara, F. & Hidalgo, M. (2015). Linking Economic Complexity,
Institutions And Income Inequality. Journal Of World Development, 104(120); P. 34-77.

Hemous, D., & Olsen, M. (2014). The Rise Of The Machines: Automation, Horizontal
Innovation And Income Inequality. Society For Economic Dynamics, 162(120); P.
35-57.

Kuen Kim, T. & Zurlo, K. (2009). How does economic globalization affect the
welfare state? Focusing on the mediating effect of welfare regimes. International
Journal of Social Welfare, 18, P. 130-141.