تحلیل نشانه- معناشناسی روایی گفتمان: بررسی موردی فیلم ملخ دریایی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 57، اردیبهشت 1400، صفحه 9-32   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.681904

نویسندگان

احسان اعوانی¹؛ مجید پویان²

¹کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه علم و هنر یزد(شعبه اردکان)

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد

چکیده

در این پژوهش با بهره گیری از رویکرد تحلیلی نشانه- معناشناسی به بررسی حضور کنشگران در جریان شکل گیری معنا می‌پردازد تا شرایط تولید و دریافت معنا را در گفتمان نشان دهد. همچنین روابط معنایی موجود در داستان را، که علاوه بر نشانه‌های روایی، نشانه‌های گفتمانی نیز، در جهت دهی معنای داستان نقش دارد. از این رو در این پژوهش به بررسی فیلم «ملخ دریایی» بر اساس داستان «ماهی» نوشته هوشنگ مرادی کرمانی از «قصه‌های مجید» و به کارگردانی کیومرث پوراحمد خواهیم پرداخت. این داستان حول محور شخصیت مجید و کنش‌های او در محیط پیرامونش شکل می‌گیرد؛ در واقع کنشگر در طول داستان دچار بحران‌هایی می‌شود که به ترک وضعیت قبلی و نفی آن برای رسیدن به موقعیتی جدید است. هدف این پژوهش بررسی زنجیره‌های نشانه- معناشناسی گفتمان، مربع معناشناسی گریماس، فرآیند تنشی معنا، که با هدف نشانه- معناشناسی و روابط معنایی موجود در داستان که علاوه بر نشانه‌های روایی، نشانه‌های گفتمانی نیز در جهت دهی معنایی داستان نقش دارد.

کلیدواژه‌ها

نشانه- معناشناسی روایی؛ فیلم ملخ دریایی؛ مربع معنا شناسی؛ گفتمان

مراجع

کتابنامه

شعیری، حمیدرضا. 1387ش، روش مطالعه گفته‌ای و گفتمانی در حوزه نشانه– معنا شناسی،مجموعه مقالات سومین هم اندیشی نشانه شناسی هنر، تهران:متن.

شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی. 1388ش، نشانه- معناشناسی سیال: با بررسی موردی «ققنوس» نیما، تهران: علمی فرهنگی.

شعیری، حمیدرضا. 1396ش، تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.

شعیری، حمیدرضا. 1397ش،مبانی معناشناسی نوین، تهران: سمت.

مرادی کرمانی، هوشنگ. 1391ش، قصه‌های مجید، تهران: معین.

مکاریک، ایرنا ریما. 1390ش، دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

 

مقالات

بهمنی، کبری و ذوالفقار علامی و علی عباسی. 1395ش، «تحلیل نشانه- معناشناسی داستان سکینه بانو از مجموعه اسکندرنامه منوچهر خان حکیم»، کاوشنامه، سال 17، شماره 32، بهار، صص233-260.

پارسا، سیداحمد و منصور رحیمی. 1396ش، «بررسی نشانه معناشناختی داستان لیلی و مجنون جامی بر پایه تحلیل گفتمان»، فنون ادبی، سال9، شماره 1، پیاپی18، بهار، صص1-18. 

شعیری، حمیدرضا و سمیه کریمی نژاد. 1391ش، «تحلیل نظام بودشی گفتمان: بررسی موردی داستان داش آکل صادق هدایت»، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره 3، صص23-43.

عباسی، علی و هانیه یارمند.1390ش. «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی: بررسی نشانه- معناشناختی ماهی سیاه کوچولو»،فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره 2، شماره 3، پیاپی7، صص147-172.