بررسی الهی‌نامه عطار بر اساس نظریه ارتباطی و کارکردهای زبانی یاکوبسن

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 57، اردیبهشت 1400، صفحه 109-131   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.681907

نویسندگان

عاطفه عزیزی¹؛ بتول فخراسلام²

¹گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

²استادیار،گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

چکیده

عطار با شناختی که از خود، خدا، خلق و خلقت دارد و با بهره بردن از قدرت نامحدود قلم و سخن به شرح ادراکات و شهودات خود پرداخته است. انتخاب زبان شعر و هنر به او مدد رسانده است تا گفتنی­های خود را مؤثرتر بیان کند. با نظر به اینکه او از برجسته­ترین شاعران عارف است که بر شعر شاعران بعد از خود تأثیری شگرف گذاشته است و اقبال به آثار او با گذر زمان و قرن­ها بیش‌تر شده است؛ این پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی بر آن است با هدف دستیابی به شناخت بهتر و دقیق­تر «الهی­نامه» از دریچه نظریه نقش­های زبانی یاکوبسن، این اثر را مورد کاوش قرار دهد. بررسی کتاب «الهی­نامه» بر اساس نظریه ارتباطی یاکوبسن روشن می­نماید که در شعر عطار کلیه کارکردهای زبانی یاکوبسن دیده می­شود، به فراخور این مؤلفه­های محتوایی است که مخاطب با اثر عطار ارتباط برقرار می­سازد، عطار به خوبی مخاطب خود را می­شناسد و با روش­های گوناگون با او ارتباط همدلانه برقرار می­کند.

کلیدواژه‌ها

الهی‌نامه؛ یاکوبسن؛ نقش‌های زبانی؛ گیرنده؛ پیام

مراجع

 

کتابنامه

احمدی، بابک. 1380ش، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.

باقری، مهری. 1393ش، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر قطره.

سلدون، رامان و پیتر ویدوسون. 1397ش، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر بان.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1392ش، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: انتشارات سخن.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم. 1388ش، منطق الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم. 1392ش، اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم. 1392ش، الهی نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم. 1392ش، مصیبت‌نامه،مقدمه، تصحیح و تعلیقات: دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی،تهران: انتشارات سخن.

 

مقالات

بتلاب اکبرآبادی، محسن و احمد رضی. 1392ش، «کارکرد روایی نشانه‌ها در حکایت رابعه از الهی نامه عطار»، متن شناسی ادب فارسی، ش 1(پیاپی 17)، صص 28-13.

پورنامداریان، تقی. 1386ش، «انواع ادبی در شعر فارسی»، مجله علوم ادبی، سال اول، شماره سوم، صص 22-7.

حاجتی، سمیه و احمد رضی. 1393ش، «تحلیل گفتمانی الهی نامه عطار از منظر گفتمان دیالکتیکی»، دو فصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا(س)، سال 5، شماره 10، صص 75-107.

حمیدی، مهدی. 1344ش، «عطار در مثنوی‌های گزیده او و گزیده مثنوی‌های او»، یغما، سال هجدهم، شماره 12، پیاپی 212، صص637-629.

خشنودی، بهرام و احمدرضا نظری چروده و بیژن ظهیری ناو و معصومه نظری چروده. 1395ش، «نیایش‌ها و ستایش‌ها در مثنوی‌های عطار(الهی نامه، اسرار نامه، منطق الطیر و مصیبت نامه)، مجله عرفان اسلامی(ادیان و عرفان)، دوره 14، شماره 54، صص 156-131.

روحانی، مسعود و محمد عنایتی قادیکلایی. 1395ش، «تقابل‌های دوگانه در غزلیات عطار نیشابوری»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، سال 24، شماره 81، صص 201-221.

فخر اسلام، بتول. 1396ش، «سایه با خورشید در همسایگی(بررسی تقابل‌های دوگانه در سطح فکری منطق‌الطّیر عطّار)، زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره 9، صص 35-49.

یوست، فرانسوا و علیرضا انوشیروانی. 1387ش، «فلسفه و نظریه‌های جدید در ادبیات»،فصلنامهمطالعات ادبیات تطبیقی جیرفت، دوره 2، شماره 8، صص 56-37.