جلوه کار و کوشش از نگاه حکیم سنایی، حکیم انوری و خاقانی شروانی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 57، اردیبهشت 1400، صفحه 239-261   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.681914

نویسندگان

محمد رعیت¹؛ محمد شاه بدیع زاده²؛ محمود مهدوی دامغانی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

³دانشیار بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کنکاش در اعماق ادبیات کهن ایران، به عنوان یک سند مهم تاریخی، موجب آشنایی بیش‌تر ما با گذشته اجتماعی خویش می‌شود؛ کار و تلاش برای استمرار حیات و رفع نیازهای خویشتن و همنوعان به عنوان یک ضرورت از گذشته تا به امروز بوده است. وجود ضرب المثل‌های فراوان در خصوص کار و تلاش نشان‌دهنده اهمیت آن نزد بزرگان و دقت مردمان در گسترش فرهنگ کار می‌باشد. به عنوان فرهنگ ادب عامه و نگاه جامعه شناختی با مراجعه به دیوان سنایی، انوری و خاقانی، به عنوان سردمداران نقد اجتماعی، می‌بینیم که سنایی پس از دوران تحول، به نقد جامعه و به ویژه مشاغل پرداخته و با شجاعتی کم نظیر از نقد شاه تا گدا پروا ندارد و مخالف سرسخت بیکاری است. انوری تعدد و تنوع مشاغل را لازمه کار اجتماعی دانسته و با توجه به زبان و بیان ساده و نزدیک به گفتارش، امثال و حکم بسیاری در خصوص کار از او به جا مانده است.

کلیدواژه‌ها

کار؛ تلاش؛ کسب؛ سنایی؛ خاقانی؛ انوری

مراجع

 

کتابنامه

انـوری. 1372ش، دیـوان، به اهتـمام محـمدتقـی مدرس رضـوی، تهران: انتشارات علـمی و فرهـنگی.

بهمنیار، احمد. 1369ش، داستان نامه بهمنیاری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

پورهمایون، علی اصغر. 1344ش، اقتصاد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

پیرو، آلن. 1370ش، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر روحانی، تهران: مؤسسه کیهان.

توسلی، غلامعباس. 1376ش، جامعه شناسی کار و شغل، تهران: انتشارات سمت.

چند بهار، لاله تیک.1380ش، بهار عجم، تصحیح دکتر دزفولیان، تهران: انتشارات طلایه.

حکیم سنایی. 1329ش، حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

خاقانی شروانی. 1368ش، دیوان، تصحیح دکتر ضیاء الدین سجادی، تهران: انتشارات زوار.

دشتی، علی. 1364ش، خاقانی شاعری دیر آشنا، تهران: انتشارات اساطیر.

راوندی‌، مرتضی. ۱۳۴۱ش، تاریخ‌ اجتماعی‌ ایران‌، تهران‌: انتشارات‌ امیرکبیر.

شعبانی، رضا. 1388ش، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، چاپ نهم، تهران: انتشارات قومس.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1380ش، تازیانه‌های سلوک، تهران: انتشارات آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1389ش، مفلس کیمیا فروش، تهران: انتشارات سخن.

شهیدی، سیدجعفر. 1387ش، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

کزازی، میرجلال الدین. 1376ش، رخسار صبح، تهران: نشر مرکز.

گلچین معانی، احمد. 1380ش، شهر آشوب در شعر فارسی، تهران: نشر روایت.

محمدخانی، علی اصغر و محـمود فتـوحی. 1385ش، شوریـده‌ای در غزنـه، تـهران: انتشارات سخـن.

محمودی بختیاری، علیقلی. 1353ش، زمینه فرهنگ و تمدن ایران، تهران: نشر مدرسه عالی بازرگانی.

مسعودِ سعد سلمان. 1365ش، دیوان، تصحیح دکتر مهدی نوریان، اصفهان: انتشارات کمال.

معدن کن، معصومه. 1375ش، نگاهی به دنیای خاقانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

معیدفر، سعید. 1380ش، فرهنگ کار، تهران: مؤسسه کار و تأمین اجتماعی.

معین، محمد. 1387ش، فرهنگ فارسی نوین، تهران: انتشارات بهزاد.

 

مقالات

آقاجانی چاوشی. 1390ش، «شهرآشوب در شعر مسعود سعد سلمان»، مجله زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی فسا، شماره 3.

جعفری، مصطفی و محمود حبیبی. 1381ش، «فرهنگ کار»، ماهنامه تدبیر، شماره 125.

فرهادی، مرتضی. 1390ش، «حرکت و کار در اندیشه و آیین‌های ایرانی و یونانی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 55.

فیوضات، ابراهیم و مجید حسینی نثار. بهار و تابستان1383ش، «بررسی جایگاه کار و کوشش در شعر فارسی»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 32-31، صص130-105.

موسوی سیرجانی، سهیلا. 1391ش، «تطبیق مفهوم توکل در نگاه خواجه عبدالله انصاری و سنایی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، پاییز، شماره 23.

وکیلی، افشین. 1392ش، «بررسی مفهوم کار»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مجله موج، شماره 6و7.