کاربرد کهن الگوهای رنگ در مثنوی معنوی بر پایه نظریه یونگ

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 57، اردیبهشت 1400، صفحه 365-384   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.681930

نویسندگان

ابو الحسن اسدی¹؛ منصوره تدینی²؛ ابوالقاسم امیر احمدی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز

چکیده

یکی از انواع جدید نقد متون ادبی، نقد کهن‌الگویی متون می‌باشد که مبتنی بر نقد روان‌شناختی بوده و بر اساس نظریات کارل گوستاو یونگ، روان‌شناس معروف و معاصر سوئیسی شکل گرفته است. یونگ، فرآورده‌های ناخودآگاه جمعی را، نمونه‌های اولیه، کهن‌الگو می‌نامد که مظاهر مختلفی مانند مادر، پیر خردمند، قهرمان، آنیما، آنیموس، تولد مجدد، سایه و نقاب دارد. بر اساس نظر یونگ صور مثالی به تنهایی محتوایی ندارند بنابراین خود را در قالب نمادهایی در رؤیا و اساطیر به ظهور می‌رسانند. امروزه کهن‌الگو از مباحث اصلی نقد ادبی و به ویژه نقد اسطوره‌ای است و جست‌وجو در نمادهای کهن‌الگویی، از مسائل مورد علاقه پژوهشگران ادبیات عرفانی به شمار می‌آید. از آنجایی که مولانا عارفی است که دارای ذهن نمادگرا بوده و «مثنوی» را در قالب یک اثر رمزی سروده است که پهنه بیکران نمادهای کهن‌الگویی است و دارای قابلیت بررسی کهن‌الگویی است، لذا در این تحقیق، نمادهای کهن‌الگویی «مثنوی معنوی» مولانا در طبقه کهن الگوی فرعی و در زیرشاخه رنگ مورد بررسی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

کهن‌الگو؛ مثنوی؛ مولوی؛ یونگ؛ رنگ

مراجع

 

کتابنامه

بیلسکر، ریچارد. 1384ش، یونگ، ترجمه حسین پاینده، تهران: انتشارات طرح نو.

سید حسینی، رضا. 1376ش، مکتب‌های ادبی جهان، جلد اول، تهران: انتشارات نگاه.

شایگان، داریوش. 1381ش، بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شمیسا، سیروس. 1376ش، داستان یک روح، چاپ سوم، تهران: انتشارات جامی.

شولتز، دوان پی و دیگران. 1387ش، تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمه علی اکبر سیف، چاپ ششم، تهران: انتشارات دوران.

گورین، اِ و دیگران. 1371ش، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.

محمدی آسیابادی، علی. 1387ش، هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: انتشارات سخن.

یونگ، کارل گوستاو. 1371ش، خاطرات، رؤیاها، اندیشه‌ها، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل گوستاو. 1373ش، روان‌شناسی و کیمیا‌گری، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل گوستاو. 1376ش، چهار صورت مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل گوستاو. 1381ش، یوگا، ترجمه جلال ستاری، چاپ دوم، تهران: نشر میترا.

یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، انسان و اسطوره‌هایش، ترجمه حسن اکبریان طبری، چاپ اول، تهران: نشر دایره.

یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ چهارم، تهران: انتشارات جامی.

یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، روان‌شناسی و شرق، ترجمه لطیف صدقیانی، چاپ اول، تهران: انتشارات جامی.

یونگ، کارل گوستاو. 1383ش، ضمیر پنهان، برگردان ابوالقاسم اسماعیل پور، چاپ دوم، تهران: انتشارات کاروان.

یونگ، کارل گوستاو. 1386ش، اسطوره‌ای نو نشانه‌هایی در آسمان، ترجمه جلال ستاری، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.

 

مقالات

محمودی، محمدعلی و علی اصغر ریحانی فرد. 1391ش، «تحلیل کهن الگویی حکایت پادشاه و کنیزک مثنوی بر اساس دیدگاه یونگ»، شماره 18، پژوهشنامه ادب غنایی، صص145-166.