بررسی عنصر موسیقی در شعر محمود سامی البارودی و ملک الشعرای بهار

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 57، اردیبهشت 1400، صفحه 515-540   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.681948

نویسندگان

جواد کارخانه¹؛ اسماعیل نادری²؛ نعمان اونق³

¹استادیار زبان عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

²استادیار زبان عربی دانشگاه پیام نور

³فارغ التحصیل دکتری زبان عربی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

موسیقی از برجسته­ترین عناصر شعری در ادبیات هر ملتی است. در این میان ادبیات برخی ملت­ها چون ادبیات فارسی و عربی از عناصر موسیقایی یکسانی در اشعارشان برخوردارند. در این پژوهش، سعی بر آن است تا با تکیه بر این عنصر، اشعار دو شاعر برجسته و معاصر عربی و ایرانی محمود سامی البارودی و ملک الشعرای بهار تحلیل و بررسی شوند، تا نحوه بکارگیری عوامل موسیقی ساز در اشعار این دو شاعر آشکار شود. برای رسیدن به این مقصود موسیقی اشعار آن‌ها از دو جنبه مهم: موسیقی بیرونی (وزن، قافیه وردیف) و موسیقی درونی(جناس و سجع و تکرار با زیرشاخه واج‌آرایی و تکرار لفظ و تکرار هجا همچنین رد العجز علی الصدر و طرد و عکس) بررسی شده است. با این فرضیه که هر دو شاعر توانسته­اند با استفاده از ابزارهای موسیقی ساز نغمه‌های دلنشینی را بر تارهای شعرشان تصنیف نمایند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد شباهت زیادی میان این دو شاعر مشهود است.

کلیدواژه‌ها

بارودی؛ بهار؛ موسیقی؛ شاعران معاصر؛ قالب شعری

مراجع

 

کتابنامه

البارودی، محمود سامی. 1998م، دیوان البارودی، ضبطه وشرحه علی الجارم ومحمد شفیق معروف، بیروت: دار العودة.

بهار، محمد تقی. 1387ش، دیوان اشعار ملک الشعرای بهار، تهران: انتشارات نگاه.

عباس، احسان. 1975م، فن الشعر، ط5، بیروت: دار الثقافة.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1370ش، موسیقی شعر، چاپ3، تهران: آگاه.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1373ش، موسیقی شعر، چاپ4، تهران: توس.

العاکوب، عیسی علی. 1421ق، موسیقا الشعر العربی، ط2، دمشق: دار الفکر.

عباس، حسن. 2000م، خصائص الحروف العربیة ومعانیها، ط1، دمشق: دار الفکر.

شمیسا، سیروس. 1383ش، نگاهی تازه به بدیع، چاپ14، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس. 1374ش، نگاهی تازه به بدیع، چاپ7، تهران: فردوس.

ملّاح، حسینعلی. 1385ش، پیوند موسیقی و شعر، تهران: نشر قضا.

طوسی، خواجه نصیرالدّین. 1369ش، معیار الأشعار، تصحیح: جلیل تجلیل، تهران: نشر جامی.

پورنامداریان، تقی. 1381ش، سفر در مه، چاپ1، تهران: نگاه.

دیچز، دیوید. 1373ش، شیوه‌های نقد ادبی، ترجمه محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات فردوس.

محسنی، احمد. 1382ش، ردیف و موسیقی شعر، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

ناتل خانلری، پرویز. 1373ش، وزن شعر فارسی، چاپ6، تهران: توس.

ناتل خانلری، پرویز. 1361ش، وزن شعر فارسی، چاپ4، تهران: توس.

الهاشمی، احمد. 1379ش، جواهر البلاغة، ط1، قم: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر.

همایی، جلال الدین. 1373ش، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ9، تهران: هما.

احمد رومیه، وهب. 2006م، الشعر والناقد، لا مک: سلسلة عالم المعرفة.

عیسی، فوزی سعد. 1998م، العروض العربی ومحاولات التطور والتجدید فیه، ج 2، اسکندریه: دار المعرفة الجامعیة.

عشری زاید، علی. 2002م، عن بناء القصیدة العربیة الحدیثة، ط4، القاهرة: مکتبة ابن سینا.