توانمند سازی بافت های ناکارآمد شهری در راستای توسعه پایدار کلان شهر تبریز از منظر جامعه شناسی شهر

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 4، دوره 14، شماره 51، شهریور 1400، صفحه 67-97   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1930529.1334

نویسندگان

فرزانه یزدانخواه¹؛ حسن احمدزاده^{* 2}؛ بشیر بیگ بابایی³؛ علی پناهی⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول )

³استادیار، گروه جغرافیا،دانشکده علوم انسانی، واحد ملکان ، دانشگاه آزاد اسلامی، ملکان،ایران

⁴استادیار ، گروه جغرافیا،دانشکده علوم انسانی، واحد تبریز ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز،ایران

چکیده

کلان شهر تبریز ، با پدیده اسکان غیر رسمی و نقاط حاشیه نشین و ناکارامد شهری مواجه است . تحقیق حاضر با هدف توانمند سازی بافت های ناکارآمد شهری در راستای توسعه پایدار کلان شهر تبریز از منظر جامعه شناسی شهر به انجام رسید . چهار محلۀ ناکارآمد در سطح کلان شهر تبریز شامل محلات چوخورلار، قازان داغی، ملاحسین باغی و شمس‏آباد جهت نمونه یه شیوه تصادفی خوشه ای انتخاب شدند . ابزار گرد‏آوری اطلاعات ، پرسشنامه و از روش دلفی برای سنجش متغیرهای استخراج شده استفاده ‏شد . نتایج بدست‏آمده ، حکایت از وجود مشکلات و نارضایتی‏هایی در محلات مورد مطالعه دارد. محلۀ چورخولار دارای کمترین رضایت‏مندی از اصلی‏ترین شاخص‏های توسعۀ شهری شامل پایداری شهری، تاب‏آوری شهری و حکمروایی اجتماعات محلی است. میانگین بدست‏آمده برای پرسشنامۀ پایداری شهری 01/2، پرسشنامۀ تاب‏آوری شهری 15/2 و حکمروایی اجتماعات شهری 05/2 است که کم‏ترین مقدار در بین محلات انتخابی است. پس از چورخولار، شمس‏آباد در متغیر پایداری شهری با میانگین 39/2، کم‏ترین میانگین را داراست و پس از آن محلۀ قازان‏داغی با 42/2 و ملاحسین باغی با 86/2 در رده‏های بعدی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

توانمند سازی بافت های ناکارآمد شهری؛ توسعه پایدار کلان شهر تبریز؛ محلات تبریز

مراجع

-         امان پور،سعید، حسینی امینی، حسن و عبادی، حسین (1398). تبیین مدیریت راهبردی بحران با رویکرد تابآوری شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر اهواز)، نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، تابستان، شماره 30، صص 183-209.

-         پیری، عیسی و رضائیان، مهدی (1393). امکا ن سنجی توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی بر بنیان سیاست های دارایی مبنای توسعه اجتماعات محلّی مطالعه موردی؛ سکونتگاه های غیررسمی کلان شهر تبریز. فصلنامه مطالعات شهری، شماره دهم. صص 63-72.

-         تقوایی، مسعود اعظم صفرآبادی(1392) توسعة پایدار شهری و برخی عوامل مؤثر بر آن(مورد مطالعه: شهر کرمانشاه) منبع: مطالعات جامعه شناختی شهری سال سوم بهار 1392 شماره 6 .

-         تقوایی، مسعود و حسینی‏خواه، حسین و علیزادۀ اصل، جبار (1394)، استراتژی توسعۀ شهری با تأکید بر توانمندکردن محلات شهری، مطالعۀ موردی: محلۀ اکبرآباد یزد. نشریه آمایش جغرافیایی فضا، بهار، شماره 15،صص 129-147.

 

-         توکلی نیا،جمیله و شمس پویا،محمد کاظم (1396)،به سوی حکمروایی اجتماع محلی، کوششی در معرفی موضوعات و عرصه های کلیدی موردپژوهی: محله درکه، فصلنامه آمایش محیط ، تابستان، شماره 37، صص 195-216.

 

-         خوش فر،غلام رضا، بارگاهی، رضا و کرمی ، شهاب(1392). سرمایه اجتماعی و پایداری شهری مطالعه موردی: شهر گرگان، فصلنامه مطالعات شهری، پاییز، شماره 8 ، صص 31-46.

 

-         رهنما، محمد رحیم عزت الله مافی، روح الله اسدی(۱۳۸۹) تحلیل جایگاه حکمروایی خوب شهری در مشهد با الگوی SWOT نشریه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، پیاپی ۱۵ ، ص ۱۹۷.

-         سرور، رحیم (1393)، معرفی فرایندی جامع برای گزینش محلات در اولویت برنامه ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی؛ نمونه موردی: شهر گنبد کاووس، مدیریت شهری، بهار، شمارۀ 34، صص 59-76.

-         شاطریان، محسن و کیانی سلمی، صدیقه(1395). بررسی و مقایسة ابعاد توانمندسازی در بین محلاّت شهری (مطالعة موردی: محلّة پشت مشهد بالا و محلّة طاهر و منصور شهر کاشان). نشریه مطالعات نواحی شهری، شماره 9، صص 63-86

-         شماعی، علی؛ ملکان ، جواد و صادقی، پریسا(1393). راهبردهای توانمندسازی حاشیه نشینان شهری با استفاده از تکنیکQSPM (مطالعه موردی: شهرک شهدای سنقر). فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، شماره 90 ، 25-40

-         صفرآبادی، اعظم؛ مویدفر، سعیده؛ وارثی، حمیدرضا؛ بلاغی، رسول(1395). رویکردهای توانمندسازی مناطق حاشیه‌ای شهری مورد شناسی: سکونتگاه غیر رسمی حسن‌آباد یزد. جغرافیا و آمایش شهری منطقه ای ، شماره 19 صص : 217-230.

-         فتح زاده، حیدر و زاهد زاهدانی، سعید(1394). برنامه ریزی راهبردی، به منظور توانمندسازی محلات حاشیه نشین (محلات حاشیه نشین سیلاب، احمدآباد و یانوق دره سی تبریز). دوفصلنامه پژوهش های جامعه شناسی معاصر، شماره 6، صص 61-88

-         قرخلو، مهدی و میره، محمد(1388). توانمندسازی اجتماعی، راه حلی برای حاشیه نشینی. فصلنامه علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر). شماره 3، صص 111-126.

-         مشکینی، ابوالفضل، تردست، زهرا(1398). اثرگذاری مشارکت در توانمند سازی سکونتگاه های مساله دار شهری(مطالعه موردی : محله بانبرز ایلام). فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات برنامه ریزی  سکونتگاه های انسانی، شماره 1، صص 147-161

-         مشکینی ابوالفضل؛ سجادی، ژیلا؛ دین دوست، جواد و  تفکری، اکرم(1390). ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی با شیوه توانمندسازی (نمونه موردی باقرشهر - محله باباجعفری). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ، شماره  3 ، صص 123-144

 

-          Adegun, O. (2017). Exploring Just Sustainability in Re-Blocking Intervention in a Johannesburg Informal Settlement. Journal of Asian and African Studies, vol. 53, 5: pp. 782-796

-          Benna, U., ‎Garba, S. (2016). Population Growth and Rapid Urbanization in the Developing

-          Homler, H., & Dreschler, A. (2006). Empowering Urban Poor Communities through Integrated Vegetable Production in Allotment Gardens: The Case of Cagayan de Oro City, Philippines. Conference: International Workshop on Urban/Peri-Urban Agriculture in the Asian and Pacific Region, At Tagaytay City, Philippines.

-          Ilcan, S., and Lacey, A. (2011). Governing the Poor: Exercises of Poverty Reduction, Practices of Global Aid. McGill-Queen's Press.

-          Lim, Y., Edelenbos, J., and Gianoli, A. (2019). Identifying the results of smart city development: Findings from systematic literature review. Cities, Volume 95, Pages: 1-19

-          Malaque, I., Bartsch, K., and Scriver, P. (2018). Thriving in the slums: progressive development and empowerment of the urban poor to achieve secure tenure in the Philippines. Architectural Science Review. Volume 61, Pages 313-318.

-          Mitlin, D., and Satterthwaite, D. (2013). Empowering Squatter Citizen: Local Government, Civil Society and Urban Poverty Reduction. Third edition. EARTHSCAN press. London.

-          OECD (2012). Poverty Reduction and Pro-Poor Growth the Role of Empowerment: The Role of empowerment. OECD.

-          Pierre, J. (2014). Can Urban Regimes Travel in Time and Space? Urban Regime Theory, Urban Governance Theory, and Comparative Urban Politics, Urban Affairs Review, vol. 50, 6: pp. 864-889

-          Scheyvens, R. (2020). Empowerment, International Encyclopedia of Human Geography (Second Edition), 2020, Pages 115-122