ارزیابی اثرات کودهای نیتروژن و پتاس بر عملکرد، اجزاء عملکرد و انتقال مجدد در لاین امید بخش برنج (.Oryza sativa L)

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

دوره 10، شماره 2، دی 1399، صفحه 1-15   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

عبدالحسین شیخ حسینیان¹؛ مجید عاشوری²؛ مجید نحوی¹؛ سعید بخشی پور^{* 3}؛ محمد رودپیما⁴؛ میترا یکتا¹؛ فرهاد بیرانوند⁵

¹پژوهشگر موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

²عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان

³دکترا اگرواکولوژی، گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

⁴1. پژوهشگر موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

⁵دانشجوی دکترای زراعت- دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی اثرات کودهای نیتروژن و پتاس بر عملکرد، اجزاء عملکرد و انتقال مجدد در لاین 4 امید بخش برنج اجراء گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور، در سال 1391 اجراء شد. فاکتورهای آزمایش شامل نیتروژن در سه سطح (60 ،90 و 120 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) از منبع کود اوره و کود پتاس در سه سطح (0،50 و 100 کیلوگرم در هکتار) از منبع سولفات پتاسیم بودند. نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که فاکتور نیتروژن بر تمامی صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار شد. فاکتور پتاس تاثیر معنی­داری بر صفت وزن هزار دانه در سطح احتمال یک درصد داشت. اثر متقابل نیتروژن در پتاس بر صفات تعداد دانه پر و وزن هزار دانه در سطح پنج درصد معنی­دار شد. بیشترین عملکرد دانه (7818 کیلوگرم در هکتار)، درصد باروری خوشه (47/88 درصد)، وزن هزار دانه (08/30 گرم)، تعداد دانه پر (4/149)، ارتفاع بوته (6/110سانتی­متر) و انتقال مجدد ماده خشک (1198 ­گرم در مترمربع)، در سطح سوم نیتروژن (120کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بدست آمد. مقایسه میانگین اثر متقابل نیتروژن در پتاس برای صفت عملکرد دانه تیمار (120کیلوگرم نیتروژن خالص در 50 کیلوگرم پتاس) با میانگین 7994 کیلوگرم در هکتار در کلاس بالاتری قرار گرفت. در نهایت می­توان برای لاین امید بخش شماره 4 برنج سطح کودی 120کیلوگرم نیتروژن خالص (260 کیلوگرم کود اوره)  و 50 کیلوگرم پتاس (100 کیلوگرم کود سولفات پتاسیم) جهت دستیابی به عملکرد مطلوب به ازای هر هکتار مصرف نمود.
   
 
 

کلیدواژه‌ها

انتقال مجدد؛ برنج؛ عملکرد؛ کود پتاس؛ کود نیتروژن

مراجع

احمدی، ع.، سی وسه مرده، ع. و زالی، ع. 1383 . مقایسه توان ذخیره سازی و انتقال مجدد مواد
فتوسنتزی و سهم آنها در عملکرد در چهار رقم گندم در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی. مجله علوم
.921-931 :(4) کشاورزی ایران. 35
-2 اصفهانی، م.، صدرزاده،س.م.، کاووسی، م. و دباغ محمدی نصب، ع. 1384 . بررسی اثر مقادیر مختلف
کود
.226-240 :(3) نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد، اجزای عملکرد و رشد برنج رقم خزر. مجله علوم زراعی ایران. 7
-3 تیموریان، م.، م. گلوی، ه. پیردشتی و م. نصیری. 1388 . واکنش عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم
:(3) مختلف برنج در واکنش به محدودیت منبع و مخزن و کود نیتروژن. مجله پژوهشهای تولید گیاهی. 16
.49-66
-4 رحیمی، م. م.، نورمحمدی، ق.، آینه بند، ا.، افشار، ع. و معاف پوریان، غ. ر. 1388 . اثر زمان کاشت
به زراعی .(Linum usitatissimum L.) و سطوح مختلف نیتروژن بر خصوصیات کمی و کیفی کتان روغنی
.79-91 :(1) نهال و بذر. 25
-5 سلطانی، ا. و ترابی، ب. 1388 . مدلسازی گیاهان زراعی: مطالعات موردی. جهاد دانشگاهی مشهد. 232
صفحه.
-6 کاظمی پشت مساری، ح.، پیردشتی، ه.، بهمنیار، م. ع. و نصیری، م. 1389 . تاثیر مقادیر و تقسیط
علوم گیاهان زراعی ایران. 41 .(Oryza sativa L.) نیتروژن بر انتقال مجدد ماده خشک در ارقام مختلف برنج
.11-18 :(1)
-7 کوچکی، ع. و سرمدنیا، غ. ح. 1388 . فیزیولوژی گیاهان زراعی. جهاد دانشگاهی مشهد. 400 صفحه.
-8 مصطفوی راد، م. و طهماسبی سروستانی، ز. 1382 . ارزیابی اثرات کود نیتروژنه بر عملکرد اجزاء عملکرد
.21-31 :(2) و انتقال مجدد ماده خشک در سه ژئوتیپ برنج. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 10
-9 مصطفوی راد، م.، طهماسبی سروستانی، ز. و محمودی، و. ر. 1385 . مطالعه اثر نوع کود نیتروژنه بر
- انتقال مجدد ماده خشک و نیتروژن، عملکرد و اجزاء عملکرد در ارقام برنج. علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 76
.87
-10 مهدوی، ف.، اسماعیلی، م .ع.، فلاح، ا. و پیردشتی، ه، 1384 . مطالعه خصوصیات مورفولوژیک،
شاخصهای فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام بومی و اصلاح شده برنج. مجله علوم زراعی ایران،
.280-297 :(4) 7
11- Aguilar, M. and Grau, D. 1996. Effect of applied before seeding nitrogen
fertilization on rice yield components. Cahiers Options Mediterraneans, 15: 53-64.
12- Akita, S. 1989. Progress in irrigated rice research. International Rice Research
Institute. (3th. Ed.) Los Banos, Philippines.
13- Aruna, G.S. and Thiyarajan, T. M. 2003. Remobilization of nitrogen in rice
genotypes. Crop Research. 25 (3): 406-409.

14- Asif, M., Chaudhary, F.M. and Saeed, M. 1999. Influence of NPK levels and
split N application on grain filling and yield of fine rice. Soil, nutrient and water
management. 26: 30-31.
15- Bahmaniar, M. A. and Sooaee Mashaee, S. 2010. Influence of nitrogen and
potassium top dressing on yield and yield components as well as their accumulation
in rice (Oryza sativa L.). African Journal of Biotechnology. 9 (18). 2648-2653.
16- Bindra, A. D., Kalia, B. D. and Kumra, S. 2000. Effect of N-levels and dates
of transplanting on growth yield and yield attributes of scented rice. Adv.
Agriculture Research India. 10: 45-48.
17- Cassman, K. G. 1994. Breaking the yield barrier. Proceedings of a workshop
on rice yield potential in favorable environments. International Rice Research
Institute. Philippines. 138 p.
18- Chaturvedi, G. S. and Ram, P. C. 1996. Carbohydrate status of rain fed low
land rice in relation to submergences drought and shade tolerance. In: Proceeding
of the International Conference on Stress Physiology of Rice, India, New Delhi,
103-122.
19- Fageria, N. K. and Baligar, V. C. 2001. Low land rice response to nitrogen
fertilization. Soil Science and Plant Annual, 1405-1429.
20- Hasegawa, T., Koroda, Y., Seligman, N. G. and Horie, T. 1994. Response of
spikelet number of plant nitrogen concentration and dry weight in paddy rice.
Agronomy Journal. 86: 673-676.
21- Keisers, J. T. 1987. Effect of timing of nitrogen top-dressing on yield and yield
components of directed-seeded wetland rice. De-Surinaamse-Landbouw-Surinam-
Agriculture (Suriname), 35(1-3) 3-13.
22- Kobato, T., Sugawara, M. and Takatu, S. 2000. Shading during the early
grain filling period does not affect potential grain dry matter increase in rice.
Agronomy Journal, 92 (3), 411-417.
23- Kobayasi, K. 2000. The analysis of the process in spikelet number
determination with special reference to nitrogen nutrition in rice. Bulletion of the
Faculty of Life and Environmental Science University. 5: 13-17.
24- Koutroubasa, S. D. and Ntanos, D. A. 2003. Genotypic differences for grain
yield and nitrogen utilization in Indicia and Japonica rice under Mediterranean
conditions. Field Crops Research. 83: 251-260.
25- Kropff, M. J., Cassman, K. G., Peng, S., Matthews, R. B. and Setter, T. L.
1994. Quantitative understanding of yield potential. In: Cassman, K.G. (Ed.)
Breaking the yield Barrier. International Rice Research Institute, Los Banos,
Philippines, 21-38.
26- Kumar, N. and Prasad, R. 2004. Effect of levels and source of nitrogen cent
ration and uptake of nitrogen by a high yielding and a hybrid of rice. Archives of
Agronomy and Oil Science. 50:447-454.

27- Kumar, R., Sarawagi, A. K., Ramos, C., Amarante, S. T., Ismail, A. M and
Wade, 28- L. J. 2006. Portioning of dry matter during drought stress in rain fed
lowland rice. Field Crops Research, 9, 1-11.
28- Lee, D., Shim, I. and Seo, J. 1994. Growth and grain yield of infant seedling
in rice as affected by different transplanting date in southern Alpine area. RDAJournal
of Agriculture Science. 38: 1-7.
29- Liang, J. S., Zhang, J. H. and Cao, X. Z. 2001. Grain sink strength maybe
related to the poor grain filling of indicia japonica rice hybrids. Physiologia
Plantarum. 112: 70-477.
30- Lin, X. Q., ZHU, D. F., Chen, HZ., Cheng, S. H. and Phoff, N. U. 2009.
Effect of plant density and nitrogen fertilizer rates on grain yield and nitrogen
uptake of hybrid rice (Oryza sativa L.). Journal of Agricultural Biotechnological
and Sustainable Development. (2): 44-53.
31- Marschner, H. 1993. Mineral nutrition of higher plants. (2nd ed). Stuttgart,
Germany. 54 p.
32- Miller, B. C., Hill, J. E. and Roberts, S. R. 1991. Plant population effects on
growth and yield in water-seeded rice. Agronomy Journal, 83: 291-297.
33- Mitsuru, O., Shinano, T. and Toshiak, T. 1991. Redistribution of carbon and
nitrogen compounds from the shoot to the harvesting organs during maturation in
field crops. Soil Science Plant Nutrient. 37 (1): 117-128.
34- Norman, R. J., Guindo, D., Wells, B. R. and Wilson, C. E. 1992. Seasonal
accumulation and partitioning of nitrogen-15 in rice. Soil Science Society of
America Journal. 56: 1521-1527.
35- Ntanos, D. A. and Koutroubbas, S. D. 2002. Dry matter and N accumulation
and translocation for Indica and Japonica rice under Mediterranean conditions.
Field Crops Research. 74 (1): 93-101.
36- Palta, J.A. and Fillery, I. R. P. 1995. Nitrogen application increases
parenthesis contribution of dry matter to grain yield in wheat grown on a duplex
soil. Australian Journal of Agricultural Research, 46(3): 507-518.
37- Peng, S., Cassman, K. G. and Kropff, M. J. 1995. Relationship between leaf
photosynthesis and nitrogen content of field-grown rice in the tropics. Crop Science.
35: 1627-1630.
38- Peng, S., Laza, R. C., Visperas, R. M., Sainco, A. L., Cassman K. G. and
Khush, 40- G. S. 2002. Grain yield of rice cultivars and line developed in the
Philippines’s since 1996. Crop Science. 40 (2): 307-314.
39- Richards, R. A. 2000. Selectable traits to increase crop photosynthesis and
yield of grain. Crop Journal of Experimental Botany. 51: 447-458.
40- SAS Institute. 2002. The SAS system for Windows. Release, Version 6. 12.
SAS Inst., Cary, Nc. USA.
41- Sharma, A. R. and Singh, D. P. 1999. Rice. In: Smith, D.L. and Mamel, C.
(Eds.) Crop Yield, Physiology and Processes. Springer, Berlin, pp. 109-168.

improved semi tall rice cultivars to moderate and high nitrogen, phosphorus and
potassium levels. Indian Journal Agriculture Research. 33: 9-15.
43-Souza, S. R., Stark, E. M. and Fernandes, M. S. 1998. Nitrogen
remobilization during the reproductive period in two Brazilian rice varieties.
Brazilian Journal of Nutrition, 21: 2049-2063.
44-Sowers, K. E., Pan, W. L. and Miller, J. L. 1994. Nitrogen use efficiency of
split nitrogen application in soft white winter wheat. Agronomy Journal. 86:942-
948.
45-Talcukdar, A. S. M. H. M., Sufian, M. A., Meisner, C. A., Duxbury, J. M.,
Lauren, J. G. and Hossain, A. B. S. 2002. Rice, wheat and mungbean yield in
response to levels and management under a bed planting system. WCSS, Thailand.
1256-1267.
46-Venkteswarlu, B. 1976. Source-Sink interrelationships in lowland rice. Plant
Soil. 44: 575-586.
47-Yang, J., Peng, S. h., Zhang, Z., Wang, Z., Visperas, R. M. and Zhu, Q.
2002. Grain and dry matter yields and partition of assimilate in Japonica/Indicia
hybrid rice. Crop Science, 42, 766-777.
48-Yoshida, S. 1981. Fundamental of rice crop science. International Rice
Research Institute. Los Banos. Philippines, 269 p.
49-Zhong, X., Peng, S., Shelly, J. E., Vispersa, R. M. and Liu, H. 2003.
Relationships between tillering index: Quantifying critical leaf area index for
tillering in rice. Journal of Agriculture Science, 138 (2): 269-279.
50-Zhou, R. B., Gu, L. P. and Zhou, J. H. 1992. Study of improvement of rice
fruiting and its nutrition`s quality by intensifying the late nitrogen nutrition. Plant
Physiology, 28: 171-176.