تحلیل اصطلاحات مربوط به کاشت محصولات کشاورزی با تأکید بر برنج در گویش لری ممسنی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 4، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 31، خرداد 1400، صفحه 75-101   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2021.682552

نویسندگان

سیدعلیرضا شجاعی¹؛ احمد امیری خراسانی^{* 2}؛ عنایت الله شریف پور³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

این مقاله به تحلیل اصطلاحات مربوط به کاشت سنّتی محصولات کشاورزی در گویش لری ممسنی می‌پردازد. بعضی از این اصطلاحات  با آمدن تکنولوژی متروک شده‌اند ولی نسل میانسال و سالمند آن‌ها را می‌شناسند. نگرانی از نابودی و لزوم نگهداری این واژه‌ها برای آیندگان ایجاب می‌کند تا آن‌ها از دستبرد ایام در امان بمانند. هنوز کسانی در ممسنی و مناطق اطراف هستند که این واژه‌ها را بشناسند یا آن‌ها را به کار ببرند. پیشرفت تکنولوژی و کناررفتن ابزارهای کشاورزی سنّتی، زمینۀ فراموشی این واژه‌ها را فراهم آورده است. متن مقاله شامل شرح و توصیف واژه‌های مختص کشاورزی سنّتی و بیشتر مربوط به کاشت چلتوک (برنج پوست‌نکنده) در این شهرستان است که به هفت موضوع اختصاص داده شده است و عبارتند از: اصطلاحات مربوط به آب، زمین، کاشت و نگهداری، آفات و علف‌های هرز، ابزارها، نیروی کار و برداشت. هر قسمت بر اساس حروف الفبا منظم شده است. برای دریافت بهتر معانی، با برخی افراد میانسال و سالمند کم‌سواد یا بیسواد گفت وگو و پس از ضبط صدا و یادداشت مطالب، تلفّظ واژه‌ها با روش آوانویسی ثبت گردیده است و معنی واژه‌ها، نوع دستوری و ارتباط واژه‌ها شرح داده شده است. شیوۀ ساخت بعضی از ابزارها و نام محلی قسمت‌های مختلف ابزارها آورده شده است. نتیجۀ تحقیق، گنجینه‌ای از واژگان عمدتاً پارسی است که برای آیندگان، مصون خواهد ماند.

کلیدواژه‌ها

کشاورزی؛ آبیاری؛ برنج‌کاری؛ درو؛ گویش؛ لری؛ ممسنی

مراجع

1- بهشتیان فر، قاسم.( 1375). توصیف گویش لری ممسنی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شیراز.

2-حبیبی فهلیانی، حسن.(1379). ممسنی در گذرگاه تاریخ، شیراز: نوید.

3- حسامپور، سعید؛ جباره، عظیم.(1387). «واژه ها و اصطلاحات کشاورزی در گویش سرخی منطقۀ کوهمره سرخی فارس»، مجلۀ گویش‌شناسی، شمارۀ 7 ، صص 162 - 173.

4- حسینی فسایی، حسن.(1382). فارسنامۀ ناصری، به تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.

5- حق­شناس، علی­محمد.(1384). آواشناسی (فونتیک)، تهران: نشر آگه.

6- دهخدا، علی اکبر.(1377). لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

7- رودیگر، اشمیت.(1383). راهنمای زبان‌های ایرانی، ترجمۀ آرمان بختیاری و دیگران، جلد دوم، چاپ اول، تهران: ققنوس.

8- غلامپور، قاسم.(1395). واژه های لری و لکی در شاهنامه، برگرفته از وبگاه: http://qgholampour.blogfa.com/post/23

9- فلاحی، محمدهادی.(1383). بررسی زبان­ شناختی گویش دشتکی، پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

10- فلاحی، محمدهادی. (1384). «واژه ­ها و اصطلاحات کشاورزی و آبیاری در حاجی­ آباد نقش رستم»، مجلۀ گویش­ شناسی، شمارۀ 4، صص 104 - 114 .

11- قیطوری، عامر؛ میرزایی، جعفر.( 1385). «واژه ها و اصطلاحات کشاورزی در گویش لکی»، مجلۀ گویش‌شناسی، شمارۀ 5، صص 146 - 162 .

12- گرامی، شهرام.(1371). توصیف ساختمانی گروه فعلی و اسمی در گویش لری بویراحمدی لهجۀ­ باشتی، پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

13- معین، محمد.( 1379). فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر.

14- مقیمی، افضل و دیگران.( 1394). فرهنگ واژه‌های لری بویراحمدی، سی‌سخت: فرهنگ مانا.

15- مالمیر، تیمور.(1390). «ریشه‌شناسی یوغ و جفت»، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 12، صص 1 – 10.