اثربخشی مداخله بستۀ مغز برتر بر تمرکز، حافظه و خلاقیت دانش-آموزان مقطع دبستان شهر اصفهان

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 40، خرداد 1400، صفحه 63-86   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

نیلوفر باقری¹؛ زهره لطیفی^{* 2}

¹کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

²دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، ایران‏

چکیده

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تعیین میزان اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر بستۀ مغز -برتر بر بهبود تمرکز، حافظه و خلاقیت دانش‌آموزان مقطع دبستان شهر اصفهان انجام شد.
روش: روش پژوهش حاضر‌ نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری یک ماهه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان پایه پنجم در سال1398- 1397 بودند که از بین آنان30 نفر به عنوان نمونه آماری با روش نمونه گیری در دسترس و گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و گروه کنترل قرار گرفتند. برای گروه آزمایش محتوای بسته مغز برتر (آقا پناه، 1388) با شیوه‌های فعال طی 12 جلسه 60 دقیقه‌ای آموزش داده شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه، خلاقیت (عابدی،1372)، آزمون حافظه وکسلر(شهیم، 1373 ) و مهارت تمرکز (سواری و اورکی، 1394) بود. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که آموزش بستۀ مغز برتر بر افزایش تمرکز و خلاقیت شرکت‌کنندگان درمرحله پس‌آزمون و پیگیری تأثیر معناداری داشته‌است (05/0>p) اما در نمرات عملکرد حافظه تفاوت معناداری مشاهده نشد.
نتیجه گیری: این تحقیق نشان داد که آموزش بستۀ مغز برتر با استفاده از تکنیک‌های محاسبات سریع ریاضی و تصویر ذهنی به روش‌های جذاب و خاص با استفاده از طنز و داستان سازی، موجب استفاده همزمان دانش‌آموزان از دو نیمکره مغز شده و قدرت تمرکز و خلاقیت آنان را افزایش داده‌است. بنابراین می‌توان به منظهور تسهیل یادگیری و ایجاد اشتیاق تحصیلی، از این روش بعنوان یک روش جدید با اثرات نسبتا پایدار برای افزایش تمرکز و خلاقیت دانش آموزان دبستانی استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

تمرکز؛ حافظه؛ خلاقیت؛ بسته مغزبرتر؛ دانش‌آموزان دبستان

مراجع

آقابابایی، سارا؛ ملک پور‌، مختار؛ کجباف، محمدباقر؛ عابدی، احمد .(1394). بررسی ویژگی‌های روانسنجی آزمون آورورا بر روی کودکان 9-12سال شهر اصفهان. فصلنامه کودکان استثنایی. 15(2): 38-44.

آقاپناه، مرتضی. (1395). امپراطوری ذهن1: براساس تصویرسازی ذهنی، مقطع مقدماتی. چاپ دوم، تهران: نشر مغز برتر.

آقاپناه‌، مرتضی. (1388). مرجع  آموزشی مقدماتی: محاسبه سریع و ذهنی ریاضی، مقطع مقدماتی. چاپ دوم، تهران:  نشر مغزبرتر.

بروجردی، مینا؛ اسدزاده، حسن؛ حجازی، مسعود؛ انتصار فومنی؛ غلام حسین.(1399). تأثیرآموزش موسیقی و نقاشی در افزایش خلاقیت و کاهش پرخاشگری کودکان پیش دبستانی شهر همدان. نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی.10(1): 1-26.

بیگدلی، زهرا اشرف السادات؛ نوروزی‌، داریوش؛ مقامی، حمید رضا. (1397). تأثیرفناوری‌های هوشمند سازی مدارس برخلاقیت آدانش‌آموزآآۀآآن. فصلنامة علمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 7(4): 241-262.

سعیدی،الهه؛ پیرخائفی، علیرضا .(1399). مقایسه خلاقیت و حافظه دانش‌آموزاندانش‌آموزدانش آموزان دارا و بدون ناتوانی یادگیری ریاضی. فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. 7(4): 21-30.

دهقانی، یوسف؛ صادقی، لیلا، عابدی؛ احمد؛ صمصام شریعت، محمدرضا. (1395). اثربخشی برنامه نرم افزاری توکا بر تمیز و حافظه شنیداری کودکان دارای مشکل یادگیری. تحقیقات علوم رفتاری .14(2): 250-256.

سادوک،  بنجامین؛ سادوک، ویرجینیا. (1386). خلاصه روانپزشکی. ترجمه نصرت الله پورافکاری. تهران: انتشارت شهر آب.

سواری، کریم؛ اورکی، محمد (1394). ساخت و اعتباریابی پرسشنامه مهارت تمرکز. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی. 6(22): 94 - 8.

سلیمانی، اسماعیل؛ عباسی، مسلم؛ طغیانی، الهه. (1395). اثر بخشی آموزش راهبردهای شناختی-فراشناختی بر عملکرد توجهی- حافظه‌ای دانش‌آموزان مبتلا بهADHA. نشریه راهبردهای شناختی در یادگیری.7(3): 21-1.

شیخ الاسلامی، علی؛ بخشایش، علیرضا؛ برزگربفرویی، کاظم؛ مرادی‏عجمی، وجیهه. (1396). تأثیر آموزش حافظه‏ی فعال بر عملکرد خواندن و ظرفیت حافظه در دانش­آموزان دارای ناتوانی خواندن. مجله روانشناسی بالینی. 2(9) :47-58.

شوشتری، مژگان؛ ملک پور، مختار؛ عابدی، احمد؛ قمرانی، امیر (1395). بررسی اثربخشی برنامه هوش موفق استرنبرگ بر حافظه فعال وکارکردهای اجرایی کودکان تیزهوش دبستانی. کودکان استثنایی. 3(61): 51-69.

عاشوری، جمال. (1395). اثربخشی آموزش نوروفیدبک بر کارکردهای اجرایی (تمرکز، طرح‌ریزی و حافظه فعال) دانش‌آموزان دختر ابتدایی مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی. مجله علوم پزشکی رازی. 23(159): 57- 66.

عباسی، زهرا؛ سعدی پور، اسماعیل.(1399). رابطه میزان آگاهی دانش‌آموزان از راهبردهای یادگیری مغزمحور با حافظه فعال و خلاقیت، دومین کنفرانس روانشناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی و مشاوره.

فتح آبادی، جلیل؛ نجاتی، وحید؛ مقصودلو،مهدیس (1397). اثربخشی بسته ترفندهای مدیریت شناختی کودکان (تمشک) بر ابعاد رفتاری کارکردهای اجرایی کودکان دارای نشانه‌های نقص توجه و بیش فعالی. مجله روانشناسی و روانشناختی شناخت.5(4): 14-28.

کفایت، محمد .(1373). بررسی ارتباط شیوه‌ها و نگرش‌های فرزند پروری با خلاقیت دانش‌آموزان سال اول دبیرستان‌های اهواز: خوزستان اداره کل آموزش و پرورش خوزستان،‌ شورای تحقیقات.

ساعتچی، محمود؛ کامکار، کامبیز؛ عسگریان، مهناز . (1395). آزمون‌های روانشناختی. تهران. نشر ویرایش.

مارنات، گری گراث. (2003). راهنمای سنجش روانی: برایروانشناسانبالینی،مشاورانوروانپزشکان. ترجمه حسن پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو. 1387. تهران: انتشارات رشد.

محمدی ملک آبادی، اطهر؛ ارجمند نیا، علی اکبر؛ غلامعلی لواسانی، مسعود؛ یوسفی، صاحب. (1396). تأثیر برنامه آموزشی ریاضی خانواده‌محور بر عملکرد حافظه فعال، مفاهیم پایه ریاضی و درک عددکودکان در معرض خطر ناتوانی ریاضی. مجله ناتوانی‌های یادگیری. 6(3): 106-121.

An, D., Song, Y., Carr, M.  (2016). A comparison of two models of creativity: Divergent thinking and creative expert performance. Personality and Individual Differences, 90, 78–84.

Aljughaiman, A. M, Ayoub, A. E. (2012). The effect of an enrichment program on developing analytical, creative, and practical abilities of elementary gifted students. Journal for the Education of the Gifted, 35(2): 153–174.

Auzmendi, E., Villa, A., Abedi, J. (1996). Reliability andvalidity of a newly-constructed multiple-choice creativityinstrument. Creativity Research Journal, 9 (1): 89-95.

Baldo, JV. Delis, D, Kramer, J, .et al. (2002). Memory performance on the California Verbal Learning Test-II: finding from patients with focal frontal lesions. J Int Neuropsychol; 8(6): 539-46

 Brumback, R. A. (2016). Weinberg’s syndrome: A disorder of attention and behavior problems needing further research. Journal of Child Neurology, 15, 478-480.

Brumback, R. A. (2016). Weinberg’s syndrome: A disorder of attention and behavior problems needing further   research. Journal of Child Neurology, 15, 478-480.

Chiu, Huei‐Ling. Pi‐Tuan, Chan., Ching‐Chiu, Kao Hsin Chu. Pi‐Chen Chang. Shu‐Tai Sheen Hsiao, Doresses Liu. Wen‐Chi Chang. Kuei‐Ru Chou. (2017). Effectiveness of executive function training on mental set shifting, working memory and inhibition in healthy older adults: A double‐blind randomized controlled trials. Journal of clinical Nursing, 7(5): 1099-1113.

Dababneh, KH, Ihmeideh, F., Al-Omari, A. (2010). Promoting kindergarten children’s creativity in the classroom environment in Jordan. Early Child Development and Care, 180(9): 1165–1184.

Deason, R., G., Nadkarni, .Neil. Tat., Michelle. J. Sean Flannery. (2017). the use of metacognitive strategies to decrease false memories in source monitoring in patients with mild cognitive impairment. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 41(2):204-218.DOI: 10.1016/j.cortex.2017.01.022

Friedenberg, J., Silverman, G. (2006). Cognitive Science. An Introduction to the study of Mind, Sage Publications, California.

Gal Meredith. Walter. Borg, Joyce. Gal. (2007). Quantitative and qualitative research methods in educational sciences and psychology. Volume 2 of Ahmad Reza Nasr. Hamid Reza Arizi. Mahmoud Abolghasemi. Tehran Samat Publications in collaboration with Shahid Beheshti University.

Gazzaniga, M. S. (2017). Cognitive Neuro Science: The Biology of the Mind, United States of Americaby: w. w Norton & Company.

Gooding, PA, Mayes, AR, VanEijkR. (2000). A meta-analysis of indirect memory tests for novel material in organic amnesics. Neuropsychologia, 39(4): 666-76.

Jafari Nadoushan, A, Dortaj, F, Alizadeh, H, .Farzad, V, Salehzadeh, M. (2016). Training Effectiveness of Concentration and Self-Regulatory Exercises on Reducing Symptoms and Academic Achievement of (Hyperactive) Students with Attention Deficit Aged 7 To 10 Years Old. Mejds, 6 (2):112-117

Mammarell, L., Caveola, S. (2018). The un-derling structure of visuospatial working memory in children with mathematical learning disability. Journal of the British psychological society, 4(36): 220-235.

Monsma, Eva. Melanie, Perreault. Doan.R. (2017) .Focus! Keys to Developing Concentration Skills in Open-skill Sports, Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 88(7): 51-55, DOI:

    10.1080/07303084.2017.1340207

Pickering, S, J. (2011). Working Memory and Education, Academic Press, London.

Ranganath, c. (2005).ًWorking Memory for visual objects complementary role of inferior temporal, Medical temporal and prefrontal cortexً Neuroscience. Center for Neuroscience and Department of Psychology, University of California at Davis, 1544 Newton Court, Davis, CA 95616, USA

Ritter, SM, GU X, .Crijns, M., Biekens, P. (2020). Fostering students’ creative thinking skills by means of a one-year creativity training program. PLoS ONE, 15(3): e0229773. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0229773

Roughan, L., Hadwin, J. A. (2011). The impact of working memory training in young people with social, emotional and behavioral difficulties. Learning and Individual Differences, 21(6): 759-764.

Saeidi, E., Pirkhaefi, A. (2020). Comparison of Creativity and Memory of Students with and without Mathematical Ability Learning. Journal of research in school ana virtual learning, 4 (28): 21 - 30.

Schacter, DL, .Wagner, AD. (1999). Medial temporal lobe activations in fMRI and PET studies of episodic encoding and retrieval. Hippocampus, 9(1):7-24.

Sharma, Sh., Babu, N. (2017). Interplay between Creativity, Executive Function and Working Memory in Middle-Aged and Older Adults. Creativity Research Journal,

   https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10400419.2017.1263512

Sternberg, R. J. Grigorenk, E. L. Jarvin L. (2011). Explorations of the nature of giftedness. New York: Cambridg University Press.

Spiess, M. A., Meier, B., & Roebers, C. M. (2016). Development and longitudinal relationships between children’s executive functions, prospective memory, and metacognition. Cognitive Development, 38, 99-113

Westhoff, K., Hagemeister, C. (2015). Konz entrations diagnostik [Concentration diagnostic]. Langerich, Germany: Pabst.

Witzel, B., Mize, M. (2018). Meeting the needs of students with dyslexia and dyscal-culia. Journal of srate, 1(27): 31-39.

 Wilson, B. N, et al. (2009). Psychometric Properties of the Revised Developmental Coordination Disorder Questionnaire. Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, 29(2): 182-202.

Winstone, L. (2018). Organizational culture in cote dlvoire: analysis of types and firm performance. Journal of African business, 8(1):99-112