بررسی و تحلیل تمثیلی شخصیت های رمان سووشون از سیمین دانشور (با رویکرد به شخصیت زری، یوسف، سر جنت زینگر و مک‌ماهون)

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 13، شماره 49، مهر 1400، صفحه 51-67   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا شوریابی¹؛ مهدی نوروز^{* 2}؛ بتول فخر اسلام³؛ فرزاد عباسی²

¹زبان و ادبیات فارسی،ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.

³هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد نیشابور ، دانشگاه آزاد اسلامی ، نیشابور ، ایران.

چکیده

تمثیل به عنوان یکی از مهم­ترین ابزارهای ادبی برای بیان مفاهیم مختلف غنایی، تعلیمی، حماسی، عرفانی و ... مورد استفاده قرار می­گیرد. این میزان از انعطاف­پذیری، موجب تداوم نقش­آفرینی تمثیل در حوزۀ ادبیات شده است، به طوری که در گسترۀ ادبیات داستانی فارسی معاصر نیز شاهد کاربست آن هستیم. در این بین، رمان سووشون از سیمین دانشور دارای لایه­های رمزی و تمثیلی است که بر پیچیدگی­ها و تنوع معنایی آن افزوده است. در این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه­ای و روش توصیفی- تحلیلی سعی شده است اغراض اولیه و ثانویۀ سیمین دانشور در رمان سووشون بررسی و کاویده شود تا به این پرسش پاسخ داده شود که شخصیت­های زری، یوسف، سر جنت زینگر و    مک­ماهون، تمثیلی از چه افرادی هستند و برای تبیین چه مفاهیمی خلق شده­اند؟ نتایج تحقیق نشان می­دهد که در این رمان، شخصیت زری تمثیلی از مؤلف (سیمین دانشور) و جنس زن است. شخصیت یوسف، تمثیلی از امام حسین ^(ع)، سیاوش و قشر روشنفکر به ویژه جلال آل احمد است. همچنین، شخصیت سر جنت زینگر و مک­ماهون تمثیلی از استعمار هستند. در این رمان، استفاده از اسطوره­های ایرانی و سامی برای پرورش تمثیل­ها برجسته بوده است.

کلیدواژه‌ها

سیمین دانشور؛ سووشون؛ تمثیل؛ شخصیت پردازی

مراجع

1- ابن­اثیر، نصرالله بن محمد، (1422 ق)، المثل­السائر. بیروت: المکتبه­المصریه.

2- اسحاقیان، جواد. (1391). مقایسۀ سووشون با زندگی سیمین و جلال. خبرگزاری ایسنا.

3- بزرگ­علوی، مجتبی، (1383)، حماسۀ ایستادگی. به کوشش علی دهباشی. بر ساحل سرگردانی، جشن­نامۀ سیمین دانشور. تهران: سخن صص (317:320).

4- پورنامداریان، تقی، (1368)، رمز و داستان­های رمزی. تهران: علمی و فرهنگی. چ دوم.

5- تلطف، کامران، (1391)، داستان­های سیمین دانشور: تمثیل­هایی از تعهد، تقابل و تعامل. مجلۀ ایران­نامه: سال 27. شمارۀ 2 و 3. صص (228:245).

6- جرجانی، عبدالقاهر، (1374)، اسرارالبلاغه. ترجمۀ دکتر جلیل تجلیل. تهران: دانشگاه تهران.

7- دانشور، سیمین، (1381)، سووشون. تهران: خوارزمی.

8- دستغیب، عبدالعلی، (1372)، سیمین دانشور و رمان سووشون. مجلۀ ادبیات داستانی. شمارۀ 17. صص (40:45).

9- ___________، (1377)، کالبدشکافی رمان فارسی (تحلیل بر زنان رمان­نویس). مجلۀ گزارش: دورۀ 17. شمارۀ 89. صص (80:84).

10- رنجبر، ابراهیم، (1391)، جنبه­های نمادین رمان سووشون. مجلۀ فنون ادبی: سال 4. شمارۀ 6. صص (93:106).

11- شمیسا، سیروس، (1374)، بیان و معانی. تهران: فردوسی.

12- شیری، قهرمان، (1389)، تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن. فصل­نامۀ کاوش­نامۀ دانشگاه یزد: سال 11. شمارۀ 20. صص (33:54).

13- عبادیان، محمود، (1372)، درآمدی بر سبک و سبک­شناسی در ادبیات. تهران: جهاد دانشگاهی.

14- فتوحی، محمود، (1384-1383)، تمیل (ماهیت، اقسام، کارکرد). مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی: شمارۀ 49-47. صص (141:177).

15- گلشیری، هوشنگ، (1372)، حاشیه­ای بر رمان سووشون. مجلۀ زنده­رود: شمارۀ 4 و 5. صص (204:216).

16- میرعابدینی، حسن، (1369)، صد سال داستان­نویسی در ایران (از 1342 تا 1357). تهران: تندر. چ دوم.

17- همایی، جلال­الدین، (1385)، فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.

18- یوسفی، غلامحسین، (1370)، فرخی سیستانی: بحثی در شرح احوال و روزگار شعر او. تهران: علمی.

19- Cuddon, J.A, (1995), A Dictonary of Literary terms. Tabriz: Nia. 4th editon.