طراحی مدل مفهومی کسب و کار در بانک های توسعه ای با رویکرد کارآفرینی بین المللی Designing a Conceptual Business Model for Development Banks: an international entrepreneurship Approach

اقتصاد مالی

دوره 14، شماره 53، اسفند 1399، صفحه 157-172   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

امیرحسین کردنوری¹؛ جمشید عدالتیان شهریاری^{* 2}؛ محمد عزیزی³؛ محمدرضا کاباران زاده قدیم⁴

¹معاون شعبه بلوار کشاورز بانک توسعه صادرات ایران

²گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³، گروه مدیریت توسعه کارآفرینی، دانشگاه تهران، ایران

⁴گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

بانک های توسعه ای به عنوان بخشی از چرخه تامین مالی در طراحی مدل کسب و کار جامع، در عرصه کارآفرینی بین الملل نقش اساسی ایفاء می نمایند. با عنایت به  نو بودن و گسترش کارآفرینی بین المللی در سیستم بانکداری کشور، هدف این پژوهش، استخراج مقوله ها و زیرمقوله های مؤثر تشکیل دهنده مدل کسب و کار بانک های توسعه ای از منظر کارآفرینی بین المللی است. بر این اساس، داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با 17 نفر از خبرگان بانکی آگاه از موضوع استخراج و در بررسی داده ها از روش تحلیل محتوای استقرایی و نرم افزار MAXQDA2018 استفاده شد. الگوی پژوهش در قالب 11 مؤلفه اصلی و زیرمجموعه ای جامع از مزایای سایر الگوها طراحی شد.
 

کلیدواژه‌ها

توسعه؛ مدل کسب و کار؛ کارآفرینی بین المللی؛ بانک؛ تحلیل محتوا. طبقه بندی JEL: G2؛ M16

اصل مقاله

طراحی مدل مفهومی کسب و کار در بانک های توسعه ای

با رویکرد کارآفرینی بین المللی

 

امیرحسین کردنوری^[1]

 

تاریخ دریافت: 18/07/1399            تاریخ پذیرش: 22/09/1399

جمشید عدالتیان شهریاری^[2]

محمد عزیزی^[3]

محمدرضا کاباران زاده قدیم^[4]

 

چکیده

بانک های توسعه ای به عنوان بخشی از چرخه تامین مالی در طراحی مدل کسب و کار جامع، در عرصه کارآفرینی بین الملل نقش اساسی ایفاء می نمایند. با عنایت به  نو بودن و گسترش کارآفرینی بین المللی در سیستم بانکداری کشور، هدف این پژوهش، استخراج مقوله ها و زیرمقوله های مؤثر تشکیل دهنده مدل کسب و کار بانک های توسعه ای از منظر کارآفرینی بین المللی است. بر این اساس، داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با 17 نفر از خبرگان بانکی آگاه از موضوع استخراج و در بررسی داده ها از روش تحلیل محتوای استقرایی و نرم افزار MAXQDA2018 استفاده شد. الگوی پژوهش در قالب 11 مؤلفه اصلی و زیرمجموعه ای جامع از مزایای سایر الگوها طراحی شد.

 

واژه‌های کلیدی:توسعه، مدل کسب و کار، کارآفرینی بین المللی، بانک، تحلیل محتوا.

طبقه بندی JEL: G2, M16

 

1- مقدمه

در محیط مالی که رقابت به صورت فزاینده در حال رشد میباشد، بازار به طور پیوسته کسب و کارها را برای بهبود رقابت پذیری و قابلیت انطباق یا تغییر شکل آن، به چالش می کشاند. از این رو بانکها علیرغم رفتار نسبتاً مشابه، همواره در تلاش اند تا از طریق نیل به مزایای منحصر‌به فرد نسبت به سایر رقبا به موقعیتی ممتاز دست یابند. لیکن به دلیل عدم تشابه ساختار مالی، نمی توان نسخه واحدی برای چگونگی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی آنها تجویز کرد (حسینی و همکاران، 1397)، در این مقاله مدلی برای کسب وکار  بانک های توسعه ای به منظور فراهم آوردن بستری جهت بهره مندی مشتریان از ابزارها و روشهای مناسب بانکدارینوین ارائه شده تا موجبات حضوراین بانک ها در عرصه بین المللی فراهم و کسب و کار خود را با تعریف، اجرا و مدیریت این مدل کسب و کار جدید استحکام بخشند (لیتائو و همکاران، 2013). طراحی مدل کسب و کار با رویکرد کارآفرینی می تواند علاوه بر نوآوری، زمینه ساز تحولی شگرف در بانکداری کشورباشد. آنچه بدیهی است کارآفرینی و حضور در بازارهای جهانی لازم و ملزوم یکدیگر بوده و پرداختن صرف به کارآفرینی در عرصه بانکداری و عدم توجه به رویکرد کارآفرینی بین المللی، بدلیل عدم وجود رقابت بانکی بین المللی، فاقد هرگونه اعتبار و ارزشی برای بانک ها می باشد.

 

2- مبانی نظری

تحول ژرف و عمیق در ارتباطات و فرآیند انتقال اطلاعات که در پی دگرگونی روند جهانی به واسطه تکنولوژی و فناوری اطلاعات و اینترنت و به تبع آن تجارت الکترونیک در سال 1959 میلادی، بوجود آمد، موجب گردید که بانکداری الکترونیک سریعاً جایگزین مدل های سنتی که مزیت رقابتی بانک ها به تقارن اطلاعات بین بدهکار و بستانکار بستگی داشت، شود و رویکرد بانک ها در راه بهینه سازی سیستم، گام بلندی بردارد (کورنت و ساندرز، 2011). این تحولات، موجب تغییر اساسی در مدل تجاری بانکداری، نحوه تعامل بانک ها با مشتریان، نحوه مدیریت عملکرد لایه میانی و لایه پشتیبانی بانک ها شد و فرایندهای نظام ارزشی سنت محور بانک هارا به چالش کشاند.علیرغم این تحول که در پی پرداختن پژوهش های علمی درخصوص مدل های کسب و کار در حوزه های مختلف بود (ویرتس و همکاران، 2016) و درباره آن ها در هر دو حوزه تخصصی و علمی بحث و تبادل نظر گردیده است (اوستروالدر و همکاران، 2010)، بروز بحران مالی جهانی بوجود آمده در دنیا طی سال های 2008 - 2009 و تسری آن به سال های بعد، موجب گردید، در سال های 2000 لغایت 2010 صنعت بانکداری به صنعتی بسیار ناپایدار، درهم تنیده و غیرقابل انعطاف تبدیل شود. بطوری که درک نحوه انجام کسب و کار بانک ها دشوارتر شده و بانک ها تحت مدل های کسب و کار ناپایدار کار کنند (هوانگ و لین، 2012) و اقتدار و یکه تازی بانک ها در عرصه اقتصاد به تدریج و بنا بر ضرورت ها و الزامات داخلی و بین المللی کشورها کاهش یافت. در پی این وقایع و با وجود تحولات تأثیرگذار در تغییر مدل کسب و کار، لزوم بازنگری احتیاطی در مدل های کسب و کار بانکی، مورد توجه ویژه ای قرار گرفت (الزامات مقرر در بازل 3 و 4). که این بازنگری در مدل های کسب و کار، موجب رویکرد نسبتاً جدیدی (نظارتی) در قیاس با مدل های قبلی گردید که رویکرد تحلیل صنعت بانکداری را دگرگون نمود (جوسین، 2015). که در دهه های اخیر و با افزایش به کارگیری تکنولوژی اطلاعات و تسریع فرآیند انتقال اطلاعات، ظهور ابزارهای مالی نوین، افزایش پیچیدگی تعاملات نهادهای مالی، گسترش روزافزون بازارهای مالی و ... بر تعداد وقوع بحران مالی به ویژه بحران های مالی سیستماتیک افزوده شد (حاجی شاهوردی و همکاران، 1398) . لیکن از آنجا که کشورهاخواستاردستیابی به پیشرفتهترینسیستمهایبانکداریبوده و داشتن عملکردمالیبهینه از ویژگی های مهم ساختاری در صنعت بانکداری و اصلی ترین رسالت آن، تسهیل در امور معاملات فعالان اقتصادی و کاهشهزینهمبادلهدراقتصادکشورها است،  شرایط را چنانمتحولمیسازندکهعرصهبرایارایهقابلیتهایاین بنگاه های اقتصادی بهیکبازهوسیعترازمشتریانخاصفراهمگردد (کوبلر و همکاران، 2015) و بعنوان تخصیصدهندگاناعتبار،مدیرانریسک،فراهمکنندگانزیرساختونوآورانمالیوعاملرشدشرکتهاایفای نقش نمایند (تومکاس، 2014). از این رو بانک ها با انتخاب رویکرد توسعه ای و با ایجادارزش و تحول برایمشتریان خواهند توانست تأثیرقابلتوجهیبررشدوتوسعهاقتصادکشور متبوع خود گذاشتهوفضای رقابتیرا در جامعه بین المللی القاء نموده و به بالاترین سطح از بهره وریدر آن دست یابند. ضمناً با پرداختن به مفهوممدلکسبوکار^[i]که به خوبی توسعه نیافته و بعنوان یک پایه نظری صحیحاز آن یاد نمی شود(کرایانیس و همکاران، 2014)و خلاء یک اجماع نظری و تئوریک را در خود می بیند (بارخارت و همکاران، 2011) و نیز مفهوم آن به عنوان واحد تجزیه و تحلیل، رویکرد جامع، چگونگیانجام کسب و کار و ابزار ارزش گذاری و ایجاد ارزش ها تمرکز دارد (کوز، 2014)، خواهند توانست تمامی مفهوم سازی های قبلی برای مدل های کسب و کار را توضیح داد (تومکاس، 2014)و به عنوان ابزاری تحلیلی برای داشتن تصویری شماتیک و کامل از کسب و کار سازمان از دیدگاه سطح بالا استفاده نمود (جوسین، 2015). این توانایی در تنظیم و تبدیل مدل کسب و کار به عنوان یکی از ویژگی های اصلی در منطق مدل کسب و کار بانکی که مدیران و کارآفرینان را قادر می سازد مدل کسب و کار را در مقاطع مختلف و متأثر از محیط اجرایی تحلیل، ارزیابی یا تغییر دهند، نقش به سزایی برخوردار بوده (کاوالکانته، 2012) و مدیریت بانک را قادر می سازد تا توانایی تغییر در مدل کسب و کار را در پاسخ به فرصت ها و تهدیدهای آینده کوتاه مدت و دراز مدت پیش رو بدست آورد. در این راستا توجه به کارآفرینی بین المللی که علمی بین رشته ای است (چنگ و همکاران، 2014) و به عنوان یک حوزه تحقیقاتی جدید می باشد (هسل، 2008) و با کشف و بهره برداری از فرصت ها در آن سوی مرزها آغاز و تصمیمات،کارکردهاواستراتژی‌هایآن می‌توانندمرزهایملیراگسترشدهند (چابوسکی و همکاران، 2016)، خواهد توانست نحوه ورود کارآفرینان به فعالیتهای تجارت خارجی را مورد توجه قرار دهند (اونتی و همکاران، 2012) و  با پرداختن به امر صادرات که دارای اهمیت حیاتی در اقتصاد کشورها و موجب مقابله با بیکاری و کسری تجاری و تاثیرگذار در اقتصاد خرد و کلان می باشد (آیدمیر و جرنی، 2011) و نیز توجه به رویکرد بینالمللیشدن که اغلببخشیطبیعیازاستراتژیهایرشدوتوسعهبانکی است (واهواسلکا، 2009)، زمینه شناسایی مدل های کسب و کار بین المللی را فراهم آورده (هاکلین، 2012)و ضمن تبیین مدل کسب و کار بین المللی در سازمان، نسبت به شناخت مؤلفه های تشکیل دهنده آن نیز اقدام نمایند (آفوا، 2014). در این راستا جهت کشف فرصت ها می بایست از قابلیت های شناختی، تحمل عدم اطمینان، برخورداری از شایستگی های میان فرهنگی، برخورداری از دانش و یا تجربیات قبلیو توانایی استفاده حداکثری از قابلیت های شبکه، استفاده نموده و برای موفقیت فزاینده در فرآیند بین المللی شدن، به طور مداوم در بازار فعالیت نمایند (ویرتز و همکاران، 2016) و مدل های کسب و کار را نه به عنوان توصیفی از آنچه که یک شرکت انجام می دهد، بلکه به عنوان مدل های جهانی ارایه و سرلوحه امور خود قرار دهند (بادن فالر و منگمتین، 2013) .

 

3- روش شناسی پژوهش

نوع جهت گیری این پژوهش،از آنجا که هدف بهبود مؤلفه های مدل کسب وکار با رویکرد کارآفرینی بین المللی می باشد، از نوع پژوهش های کاربردی[ii]است. همچنین از نظر روش گردآوری داده ها و اطلاعات، از نوع تحقیقات توصیفی و پیمایشیاست. ازلحاظرویکرد پژوهش از نوع تطبیقی – قیاسی و از نظر راهبرد از تحلیل محتوا و پیمایشاستفاده شدهاست. در این مطالعه داده های واقعی برگرفته از مصاحبه ها و مشاهدات برای درک و تبیین فرآیند مدل کسب و کار و استخراج مفاهیم از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی مورد تحلیل قرار می گیرد. بنابراین با استفاده از شیوه های منظم گردآوری داده ها، به تشخیص مقوله ها، مضمون ها و برقراری رابطه میان مقوله ها پرداخته شده است. پرسش های اصلی مطرح شده در جلسات مصاحبه در چارچوب مصاحبه 5W1H(جنگ و همکاران، 2005)وبهصورتنیمهساختاریافته با روش نمونه گیری غیراحتمالی (غیر تصادفی) و از نوع نمونه گیری هدفمند(قضاوتی) می باشد. بر این اساس روش تحقیق در طی دو مرحله و به صورت روش تحلیل محتوا کیفی استقرایی متعارف حاصل می شود کهاین پژوهش را می توان " کیفی دو مرحله ای^[iii] " نامید.

 

4- روش و مراحل اجرای تحلیل محتوا

در روش تحلیل محتوا، ویژگی های ظاهری یک پیام (متن، مکالمه و ...) را به شکل عینی (مستقل از برداشت شخصی محقق) و نظام مند (بر طبق قواعد معین و کمّی براساس شاخصه های آماری) توصیف می کنند (برلسون، 1952). عناصر ارتباطی در تحلیل محتوا شامل:«چه کسی، چرا، چگونه، چه چیزی، به چه کسی و با کدام تأثیری؟» است (لسول، 1956). بنابراین کاربردهای تحلیل محتوا را می توان به طور کلی تحلیل مفاهیم و روابط مستتر در ارتباطات انسانی به اشکال گوناگون که تبدیل به متن شده اند، دانست. به جهت اهمیت مقولات در تحلیل محتوای کیفی، هولستی (1398) به چندین اصل در این رابطه اشاره دارد که شامل: جامع بودن، مانع بودن، همگنی یا استقلال، عینی بودن، منظم بودن و عمومیت داشتن، بوده و می بایست در طی مراحل تحلیل محتوای کیفی مدنظر قرار گیرد. منظور از جامع بودن این است که مقولات باید به گونه ای ساخته شوند که همه کدها در یکی از آنها جای گیرند. در صورتی که کدی را نتوان در یکی از مقولات جای داد، یا باید در عنوان مقولات بازنگری کرد یا مقوله جدیدی ساخت. منظور از مانع بودن این است که یک کد نباید همزمان در دو مقوله جای گیرد. منظور از همگنی یا استقلال این است که هر مقوله هویت مشخص و جداگانه ای دارد و ارزش آن از ارزش دیگر مقوله ها جداست. منظور از عینی بودن این است که هر مرحله از انجام پژوهش باید براساس قواعد، احکام و روش های مشخص انجام گیرد. معیار عینیت به این سئوال پاسخ می دهد که آیا تحلیل گران دیگر، با تبعیت از روش های یکسان و اطلاعات مشابه می توانند به نتایج مشابه برسند. منظور از منظم بودن این است که تجزیه و تحلیل هنگامی کامل انجام می پذیرد که تمام محتوای مربوط، مورد توجه قرار گیرد. همچنین محقق نباید به انتخاب عناصری که با نظر وی منطبق است، اقدام و به مواردی که فرضیه ها و یا سئوالات او را تأیید نمی کند، بی توجه بوده و در تحلیل نیاورد و منظور از عمومیت داشتن این است که یافته ها باید با یکدیگر ارتباط نظری داشته باشند و با مقایسه با یکدیگر حاصل شوند. از این رو به منظور تحلیل محتوای کیفی می توان از گام های زیر بهره گرفت.

• مشخص کردن مسأله پژوهش
• تدوین سئوالات و اهداف
• تعریف و مشخص کردن متغیرها
• نمونه گیری و انتخاب واحدهای تحلیل و زمینه
• کدگذاری و مقوله بندی
• تحلیل و استنباط نتایج و گزارش

 

بدین منظور در گام اول پس از تشریح زمینه های بروز مسأله پژوهش، حدود آن، ارتباط آن با مفاهیم دیگر، اهمیت و علت های احتمالی بروز آن، سئوالات کلی به تدریج و در جریان جمع آوری و تحلیل داده ها مطرح شد. بدین منظور برای روشن شدن زوایای مختلف موضوع، 6 سئوال کلی و 20 سئوال فرعی نیمه ساختار یافته از متخصصان و یا خبرگان مطلع در امر کسب و کار بانکی در سطح عالی و میانی با مدرک دکتری از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته، پرسیده شد که این مصاحبه تا زمان رسیدن به نقطه اشباع (زمانی که نظر و ایده جدیدی از طریق مصاحبه ارایه نگردد) ادامه یافت. بعد از طرح سئوالات از 17 نفر و رسیدن به اشباع نظری، مجموعه ای از مفاهیمی را که باکمک آنها به این سئوالات پاسخ داده شده، از سوی پژوهشگر تعریف، مشخص و جمع آوری گردید. سپس با نمونه گیری هدفمند از واحدهای تحلیل که در این پژوهش مضامین و واحد زمینه که جملات متن مصاحبه می باشد، نسبت به استخراج نکات کلیدی کدگذاری شده با استفاده از نرم افزار MAXQDA2018، اقدام گردیده است.

 

5- کدگذاری و مقوله بندی

پس از تعریف عملیاتی مفاهیم و پیش از شروع به کدگذاری، می بایست قواعدی شفاف برای طبقه بندی مقولات تدوین شود تا کدگذاران بتوانند واحدهای مورد نظر را در طبقات مربوطه قرار دهند. برای این منظور دستورالعمل یا پروتکل کدگذاری تهیه تا براساس آن محتوا در تمامی مراحل کدگذاری یکسان باشد. ضمناً با توجه به نوع تحلیل محتوا که در این پژوهش تحلیل محتوای استقرایی است، بدون سوگیری و توجه به نظریه ای خاص شروع به خواندن متن و تحلیل آن گردید. در پژوهش حاضر کدگذاری براساس حروف انگلیسی و اعداد و به شرح زیر انجام شده است:

ü       برای متن های مرتبط با بانکداری، علامت اختصاری B^[iv]

ü       برایمتنهایمدلکسبوکار بانکی، علامت اختصاری BBM^[v]

ü       برای متن های کارآفرینی بین المللی، علامت اختصاری IE^[vi]

ü       برای مصاحبه های صورت گرفته با خبرگان، علامت اختصاری I^[vii]

ü       هر واحد تحلیل (یعنی هر متن یا مصاحبه) از 01 به بالا شماره گذاری شده است.

ü       کدهای موجود در هر واحد تحلیل، از 01 شروع و به تعداد کد موجود در آن واحد تحلیل، یک واحد در چارچوب اعداد طبیعی افزایش یافتهاست.

 

در گام بعدی،ﻣﻔﺎﻫﻴﻢﺑﺮاﺳـﺎس ارﺗﺒﺎطﺑﺎﻣﻮﺿﻮﻋﺎتﻣﺸﺎﺑﻪﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪیگردیدند که این ﻋﻨﻮانﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﻲﺑﻪﻃﻮرﻋﻤﺪهﺗﻮﺳﻂﺧﻮدﭘﮋوﻫﺸﮕﺮو ﻣﺸﺎرﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﭘﮋوﻫﺶ اﻧﺘﺨﺎبﺷﺪهو ﺳﻌﻲﺑﺮ اﻳﻦﺑﻮدهﺗﺎﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ارﺗﺒﺎط و ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ را ﺑـﺎ داده ﻫﺎﻳﻲﻛﻪﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ، داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻨﺪ. این داده ها که به صورت متن می باشد با هدف تعیین کدهای اولیه،ازطریقجزءبهجزءکردناطلاعاتبهشکلبندیآنهادربارهفرآیندمدل کسب و کار بانکی با رویکرد کارآفرینی بین المللی اقدام شده است. که در این مرحله، به هر کدام از داده های معنایی یک کد یا برچسب اختصاص داده شد که هرچند امکان اﺳﺘﺨﺮاجﻛﺪﻫﺎیزﻳﺎدی از درون ﻳـﻚﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻳﺎﻣﺘﻦبود، وﻟﻲ وﻗﺘﻲ داده ﻫﺎﺑﻪﻃﻮرﻣﺮﺗﺐﻣﻮردﺑﺎزﻧﮕﺮیﻗﺮارگرفت، ﻛﺪﻫﺎیﺟﺪﻳﺪ اﺣﺼـﺎء و ﻛﺪﻫﺎیﻧﻬﺎﻳﻲﻣﺸﺨﺺشدند. این نوع کدگذاری در رویکرد استقرایی مشابه کدگذاری باز در روش گراندد تئوری^[viii] صورت می پذیرد. بعد از کدگذاری تمام داده ها، داده هایی که اشتراکات مشابهی با یکدیگر داشته اند، تحت یک مقوله (طبقه) اولیه درآمد. که با هدف یکپارچه کردن مقوله ها، آنها با یکدیگر مقایسه شده و آنهایی که دارای موضوع مشترکی هستند، مجدداً دسته‌بندی و تجمیع شده و زیرمجموعه مقولات عام تری قرار گرفته شدند. پس از تعیین گزاره ها و مؤلفه های اصلی، به منظور سنجش اعتبار عناصر حاصل از تحقیق، با استناد به نظر محققان و رویه های جاری، مقوله های حاصل از کدگذاری در تحقیق با ادبیات موضوع مقایسه گردید. همچنین به منظور دستیابی به مدلی جامع و کامل، برخی از مفاهیم و مقوله هایی که در ادبیات تحقیق بدان اشاره شده ولی در مصاحبه ها مغفول مانده بود، استخراج و اضافه گردیدند. در نهایت پس از تأیید مؤلفه‌های مغفول مانده و تجمیع و پیوند دادن با سایر مؤلفه‌ها، مقوله های اولیه شکل گرفت.

 

6- تعدیل در مقوله ها و تعیین مقوله های مدل کسب و کار

برای تعدیل در 145 مقوله بدست آمده، از قضاوت خبرگان مطلع به موضوع بانکی و کارآفرینی بین المللی و محاسبه ضریب نسبت روایی محتوا ((CVR^[ix]و شاخص روایی محتوا (CVI)^[x]، استفاده شد که با تعدیل آنها جمعاً 98 مقوله حاصل شد. مقوله های این مدل مفهومی مطابق با جدول 1 و مشتمل بر 11 مقولهاصلی و 24 زیرمقوله خواهد بود که از 63کدمفهومیاولیه بدست آمده است .

 

جدول1 :مقوله های اصلی، زیرمقوله ها و کدهای مفهومی اولیهمدل کسب و کاربرگرفته از یافته‌های محقق

استراتژیها
مدیریتارتباطبامشتریان حمایت و رضایت مشتری اعتمادبهمشتری (طول رابطه) تعهدبهمشتری (عمق رابطه) وفاداریبهمشتری (استمرار رابطه) تمرکزبرجذبوحفظمشتری حمایت از شرکت های دانش بنیان حمایتازشرکتهایتولیدیوصادراتی شفافیتوکاهشبروکراسیاداری
هزینه ها	شرکاء				تواناییها
هزینههایثابتومتغیر هزینههای سود و کارمزد هزینههایریسک	شرکای تجاری و تابعه بانکهاوموسساتمالیداخلی و خارجی شرکت های سرمایه گذار		شرکای کلیدی سهامداران اصلی (دولت) سازمانهایمرتبط (بانکمرکزی و ...)		فعالیتهایکلیدی تحقیقوتوسعهکسبوکار مدیریت دانش هماهنگیساختاریافتهبینارکاناجرایی برنامهریزیجامعمدون بازاریابیوفروشخدمات مدیریتمالی
	مقررات احتیاطی		فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)
	مدیریتریسک و بهره وری بهینه سازی و بهبود روش کاهشریسکوایجادثبات (رشد پایدار) ازطریقاعتبارسنجیمشتریان،اخذوثایق،عدموابستگیبهمنابعخارجسازمانو ... مدیریتبحران صرفه اقتصادی		پلتفرم شبکه سختافزار اینترانتواکسترانت		لجستیک نوسازیزیرساختهایموجود نرمافزار مدیریت،پشتیبانیوتوسعهسامانههایبانک
درآمد	ارزشپیشنهادی برای مشتریان
سودآوری عملیاتی و غیرعملیاتی ارایهتسهیلاتوخدمات سرمایه گذاری و مشارکت برند/اعتبار	خدماتغیرانتفاعی ارایهدهندهراهحل سفارشیسازیخدمات		مدیریتارزش مدیریتثروت (مدیریت سرمایهو ...) مدیریتپورتفولیو (نقدینگی، کفایتسرمایهو ...) صرفهجوییدرزمانوهزینه نقشمکملنهادهایفعالدرحوزهصادرات		ارایه خدمات نوین توسعهخدماتبانکی (تسهیل سازیمراوداتتجاری،کارگزاریو ...) خدماتایجادتعهدوضمانت خدماتصرافی روشهاوخدماتنووبدیعبینالمللی (فین تکو ...) نقلوانتقالوجوه				تسهیلاتوتعهداتترجیحی پرداختانواعوام (ریالی وارزی) درقالبکوتاهمدت،میانمدتوبلندمدت نرخ سود و کارمزد کم و یا تسهیل در تضامین انواعوامارزیدرقالبسرمایهگذاریخارجی تخصیصخطوطاعتباری
	بخشبازار				کانالها
	بخشهایارایهخدماتبهمشتری بانکداریخرد بانکداریاختصاصی بانکداریتجاری بانکداریشرکتی بانکداریجامع بانکداری بین الملل (بانک های توسعه ای، اگزیم بانک ها و ...)		بخشهایارتباطبامشتری باشگاهمشتریان هیأتمدیره مدیریت ها و اداراتتخصصی		ارایهخدمات از طریق : شعبیاستادبانک برگزاری سمینارهای تخصصی صادراتی
عواملمحیطی
نیروهایاقتصادکلان زیرساختاقتصادی موادمصرفیوسایرمنابع بازارهایسرمایه وضعیتجهانیبازار		نیروهایصنعت رقبا محصولات/ خدماتجایگزین تأمینکنندگانوسایربازیگرانزنجیرهارزش (اتاق بازرگانیو ...) ذینفعان

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

 

 

7- اعتبار ابزار اندازه گیری

در تحلیل محتوا همچون دیگر پژوهش های کیفی، معمولاً اصلاحاتی همچون دقت علمی^[xi] و موثق بودن^[xii](قابلیت اعتماد) جهت اعتبار ابزار اندازه گیری استفاده می گردد. که هدف از دقت علمی این است که به درستی بیانگر تجربیات واقعی مشارکت کنندگان باشد. برای سنجش اعتبار دقت علمی، معیارهای متفاوتی جهت قضاوت ارایه شده که هیچکدام به گستردگی استفاده معیارهای (گوبا و لینکون،1994) نمی باشند. این معیارها از طریق اعتبار^[xiii]، انتقال پذیری^[xiv]، اطمینان پذیری^[xv] و تأیید پذیری^[xvi] حاصل می شود. برای نیل به این هدف، رعایت دست کم دو معیار در هر پژوهش کیفی، کفایت موثق بودن آن را ایجاد می کند (کرسول و پوس، 2016). که در این پژوهش «اعتبار»، با انتخابنمونههدفمنددرمصاحبههاکه دال بر انتخاب نمونه هایی دارد که از نظر مسأله و اهداف پژوهش غنی و متخصص بوده اند، فرآیند کدگذاری (انجام کدگذاری باز و تعیین زیرمقوله ها و مقوله ها و ادامه فرآیند مصاحبه تا رسیدن به اشباع نظری)، غوطه وری در داده ها و مشاهده مستمر، استفاده از روش های مختلف برای جمع آوری داده ها، بررسی طولانی مدت جهت انتخاب داده ها، جمع آوری اطلاعات از منابع گوناگون، ترکیب و تلفیق داده ها، بازبینی توسط همکار و مصاحبه شوندگان، صورت پذیرفته است. «انتقال پذیری»، با اصلاح پراکندگی ها از سوی پژوهشگر همزمان با پیشرفت مصاحبه در پرتو شواهد نامربوط در تحلیل موردی منفی صورت پذیرفت تا داده های مطالعه در وضعیت های مشابه، برای دیگران معنایی مشابه ایجاد ننماید. جهت «اعتمادپذیری»، از شاخص «موثق بودن» که همانا دریافت نظر شرکت کنندگان در طولفرآیندپژوهش درباره اعتبار یافته ها و تفسیرها می باشد، بهره برده شده است. لیکن برای پاسخگویی به این سئوال که آیا محتوای ابزار قابلیت اندازه گیری هدف تعریف شده را دارد یا خیر؟، از قضاوت خبرگان مطلع استفاده شده است. و جهت «اطمینان پذیری»، مقوله‌های مستخرجه تجمیع شده، مجدداً برای خبرگان ارسال و نظر آنها اخذ گردید. که بامحاسبه ضریب کاپا 72/0 (مطابق با جدول 2) مشخص شد که بین داده ها براساس مصاحبه و اظهارات خبرگان توافق وجود داشته است. دادههایجمعآوریشدهوصحتآنهاوهمچنیندقتدرجهتبهکارگیریروشاجرایتحقیق، قابلاعتمادبوده است.

جدول 2 - محاسبه ضریب کاپا

داده های جمع آوری شده براساس مصاحبه
	تعداد کل	عدم موافقت	موافقت
100	8	92	موافقت
45	36	9	عدم موافقت
145	44	101	تعداد کل

145 = تعداد کل داده های بررسی شده

128 = 36 + 92 = تعداد توافق مشاهده شده

0.833 = 145 ÷ 128 = میزان توافق مشاهده شده

100 = 8 + 92 = تعداد کل داده ها براساس اظهارات خبرگان

0.689 = 145 ÷ 100 = میزان داده های موافق خبرگان به کل داده ها

0.311 = میزان داده های مخالف خبرگان به کل داده ها

101 = تعداد کل داده ها براساس مصاحبه

0.696 = 145 ÷ 101 = میزان داده های موافق براساس مصاحبه به کل داده ها

0.303 = میزان داده های مخالف براساس مصاحبه به کل داده ها

(میزان داده های مخالف براساس اظهارات خبرگان ⤫ میزان داده های مخالف بر اساس مصاحبه) = میزان توافق شانسی

(میزان داده های موافق براساس اظهارات خبرگان ⤫ میزان داده های موافق بر اساس مصاحبه) +

0.573 = (0.689 ⤫ 0.696) + (0.311 ⤫ 0.303) = میزان توافق شانسی

(میزان توافق شانسی – 1) ÷ (میزان توافق شانسی – میزان توافق مشاهده شده) = کاپا

0.72 = (0.573 – 1) ÷ (0.573 – 0.883) = کاپا

 

8- نتیجه گیری

در طی سال ها، هرچند محققان بسیاری بررسی کرده اند که یک مدل کسب و کار دارای چه مؤلفههایی می باشند (برتل و همکاران، 2012)، امّا طراحی مدل کسب و کار جدید بیشتر به هنر نزدیک است تا به یک علم(کاسادسوس-ماسانل و ریکارد، 2010). از این رو مدل های کسب و کار که عمدتاً به عنوان الگویی برای کسب و کارها مورد استفاده قرار می گیرند، با توجه به درک مفهوم مدل کسب و کار، به طور فزاینده ای به یک بستر شبیه سازی برای توصیف جهت گیری های کسب و کار آینده، تبدیل شده اند. که هم افزایی و همبستگی لازم برای برآورده کردن اثربخشی اهداف سازمانی را دارا می باشد (میشرا، 2013). بر این اساس و با توجه به روند جریان تحقیق و با جمع بندی جمیع نظرات،می توان مدل پیشنهادی پژوهش را به صورتشکل1 نمایش داد.

 

شکل 1 : مدل مفهومی کسب و کار

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

مدل پیشنهادی در مقایسه با مدل های ارایه شده مشابه، جامع تر بوده و مقوله ها برگرفته از تحقیقات صورت گرفته در سه حوزه،مدل های کسب و کار بانکی، بانکداری و کارآفرینی بین المللی می باشد. نوآوری مدل، کدها و شاخص های مفهومی اولیه تشکیل دهنده آن بوده که به منظور سوق بانک های توسعه ای به سمت و سوی توسعه کارآفرینی بین المللی انتخاب شده اند. در این مدل عوامل حیاتی بانکی همچون مقررات احتیاطی و ایجاد بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات در کنار شرکاء و توانایی های سازمان، با هدف توسعه کارآفرینی بین المللی، نسبت به رفع نیازهای مشتریان در بخش بازار از طریق ارزش پیشنهادی با ایجاد تسهیلات و تعهدات ترجیحی، ارایه خدمات نوین بانکی، مدیریت ارزش و خدمات غیرانتفاعی از طریق کانال ها اقدام و برای بانک درآمد حاصل می نماید. همچنین نقش عوامل محیطی بر فرآیندهای مدل کسب و کار تأثیرگذار بوده به نحوی که تهدیدها و فرصت ها در هر مقطع زمانی، نقشی اساسی بر نحوه ایجاد ارزش برای مشتری ایفاء می نماید. از این رو استراتژی بانکی بسته به شرایط محیط، مورد بازنگری واقع شده و از طریق مدیریت ارتباط با مشتریان، مدیریت زیرساخت و نوآوری محصولات و خدمات، مجدداً تدوین و ارایه خواهد شد. هرچند در اجرای این امور، عوامل محیطی پیرامون نقش اساسی در تحقق این نقش بازی می کند، لیکن ایجاد و یا بهبود زیرساختهای موجود و توجه ویژه به ایجاد ارزش در سازمان با پایش محیط، اتخاذ راهبرد توسعه و توجه به بازار با بازنگری در روش گردآوری منابع و هدایت آنها به سوی مصارف (فرمان آرا و همکاران، 1398)، در فراتر از مرزهای جغرافیایی، در این مقطع امری واجب و اجتناب ناپذیر است که می بایست در سریعترین زمان ممکن در سازمان نهادینه شود. بر این اساس بانک های توسعه ای با بهره گیری از این الگو که دو عامل کارآفرینی و حضور در بازارهای جهانی در آن، لازم و ملزوم یکدیگر بوده و پرداختن صرف به هرکدام به تنهایی، فاقد هرگونه اعتبار و ارزشی خواهد بود، می توانند با نگاه و رویکرد ویژه به عامل راهبردی کارآفرینی بین المللی برخلاف نگاه درون گرا و تسهیلات محور در سیستم بانکی کشور، در عرصه ورود به بازار بین المللی گام برداشته و به نوعی پازل رونق کسب و کار بانکی را تکمیل نمایند. از آنجا که بانک ها نقش محوری در فرآیند توسعه اقتصادی هر کشور و رفع تنگناهای موجود را ایفاء می کنند، با این چارچوب تا حدود زیادی خواهند توانست سیاست های اقتصادی دولت را در زمینه کارآفرینی بین المللی پیاده و مدیریت نمایند و توان رقابت خود را با سایر بانک های دنیا ارتقاء و یا بهبود بخشند. پیروی از الگوی توسعه صادرات، ایجاد کسب و کار در خارج از مرزهای کشور، توجه به صدور محصولات های تک و دانش بنیان و ... و رونق بخشیدن به درآمدهای ارزی حاصل از آن مزایایی همچون ارزآوری برای اقتصاد ملی، رشد درآمد ارزی، رشد توان وارداتی، بهره مندی از دانش و فناوری روز دنیا، رونق سرمایه گذاری، ایجاد فرصتهای شغلی جدید، ارتقای کالاها و خدمات و رشد و توسعه پایدار اقتصادی را به همراه دارد. که با ایجاد انضباط، قانون مندی و ثبات در روابط اقتصاد بین المللی و به تبع آن سیاست ها، برنامه ها، مقررات و قوانین، تصمیمات و روابط و فعالیت های اقتصادی داخل این امر میسر خواهد شد.

 

---

[1]- دانشجوی دکتری، گروه کارآفرینی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران. [e-mail]

[2]- استادیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).  [e-mail]

[3]- استادیار، گروه مدیریت توسعه کارآفرینی، دانشگاه تهران، ایران. [e-mail]

[4]- دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail]

---

[i]Business Model

[ii] Applied Research

[iii]Multiple Method

[iv]Banking

[v]Banking Business Model

[vi]International Entrepreneurship

[vii]Interview

[viii]Grounded Theory

[ix]Content Validity Ratio

[x]Content Validity Index

[xi]Rigour

[xii]Trustworthiness

[xiii]Credibility

[xiv]Transferability

[xv]Dependability

[xvi]Confirmability

مراجع

1)     حاجی شاهوردی، دنیا؛ زمردیان،غلامرضا؛ فلاح شمس لیالستانی، میرفیض؛ حنیفی،فرهاد (1398)، طراحی سیستم پیش هشدار دهنده بحران بانکی نظام مند در بازار مالی ایران (با کاربرد زنجیره های مارکوفی)، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 13، شماره 47 : 154-135.

2)     حسینی، سیده مریم؛ دائی کریم زاده، سعید؛ بختیاری، صادق (1397)، ارتباط بین توسعه مالی، رشد اقتصادی و مصرف انرژی در منتخبی از کشورهای در حال توسعه، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 12، شماره 45 : 191-167.

3)     فرمان آرا، وحید؛ کمیجانی، اکبر؛ فرزین وش، اسداله؛ غفاری، فرهاد (1398)، نقش بازار سرمایه در تأمین مالی و رشد اقتصادی (مطالعه موردی ایران و منتخبی از کشورهای در حال توسعه)، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 13، شماره 47: 19-38.

4)     هولستی، ال. رادولف، (1398)، "تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی"، ترجمه نادر سالار زاده امیری، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ هفتم.

5)      Afuah, A. (2014). Business model innovation: concepts, analysis, and cases.Routledge.

6)      Aydemir, S.D., &Gerni, C. (2011). Measuring Service Quality of Export Credit Agency in Turkey by Using Servgual. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 24, 1663-1670.

7)      Baden-Fuller, C., &Mangematin, V. (2013). Business Models: A challenging agenda. Strategic Organization, 11(4), 418-427.

8)      Berleson, B. (1952). Content analysis in communication research.

9)      Brettel, M., Strese, S., & Flatten, T.C. (2012). Improving the performance of business models with relationship marketing efforts: an entrepreneurial perspective. European Management Journal, 30(2), 85-98.

10)  Burkhart, T., Krumeich, J., Werth, D., & Loos, P. (2011). Analyzing the Business Model Concept-A Comprehensive Classification of Literature.

11)  Carayannis, E. G., Grigoroudis, E., Sindakis, S., & Walter, C. (2014). Business model innovation as antecedent of sustainable enterprise excellence and resilience. Journal of the Knowledge Economy, 5(3), 440-463.

12)  Casadesus-Masanell R, Ricart, J. E. (2010). From strategy to business models and onto tactics. Long Range Planning, 43(2-3), 195-215.

13)  Cavalcante, S. A. (2014). Preparing for business model change: the “pre-stage” finding. Journal of Management and Governance, 18(2):449-469

14)  Cheng, J.L., Birkinshaw, J., Lessard, D.R., & Thomas, D.C. (2014). Advancing interdisciplinary research: insights from the jibs special issue. Journal of international business studies, 45(6), 643-648.

15)  Chabowski, B.R., Samiee, S., &Hult, G.T.M. (2016). Cross-national research and international business: An interdisciplinary path. International Business Review, 26(1), 89-101.

16)  Coes, D. H. (2014). Critically assessing the strengths and limitations of the Business Model Canvas (Master's thesis, University of Twente).

17)  Cornett, M. M. & Saunders, A., (2011). Financial Institutions Management. A Risk Management Approach. 7th edition. McGraw-Hill/Irwin.

18)  Creswell, J.W., &Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: choosing among five approaches. Sage publications.

19)  Dolen, W. V., Ruyter, K. D., &Lemmink, J. (2004) An empirical assessment of the influence of customer emotions and contact employee performance on encounter and relationship satisfaction, Journal of Business Research, 57(4), 437-444.

20)  George. G. & Bock, A. J. (2011). The business model in Practice and its Implications for entrepreneurship research. Entrepreneurship Theory and Practice, 35(1), 83-111.

21)  Guba, E. G., Lincoln, Y. S. (1994), Competing paradigms in qualitative research.Handbook of qualitative research, 2(163-194), 105.

22)  Hacklin, F. &Wallnöfer, M. (2012). The business model in the practice of strategic decision making: insights from a case study. Management Decision, 50(2), 166-188.

23)  Hessels, J.S. (2008). International Entrepreneurship: Value Creation across National Borders (No. EPS-2008-144-ORG).

24)  Huang, H. & Lin, P. (2012). Banking industry volatility and growth. Journal of macroeconomics.

25)  Jang, S., KO, E. J., & Woo, W. (2005). Unified User-Centric Context: Who, Where, When, What, How and Why. In ubiPCMM.

26)  Jočienė, A. (2015). Business Models of Scandinavian Banks Subsidiries in the Baltics: Identification and Analysis, Occasional Paper Series, 5.

27)  Kobler, D., Frink, J., & Stanford, A. (2015). Swiss Banking business models of the future, embarking to New Horizons Deloitte point of view Audit.

28)  Lasswell, H. D. (1956). The decision process: Seven categories of functional analysis. Bureau of Govermental Research, College of Business and Public Administration, University of Maryland.

29)  Leitão, A., Cunha, P., Valente, F., & Marques, P. (2013). Roadmap for business models definition in manufacturing companies. Procedia CIRP, 7, 383-388.

30)  Mishra, A. (2013). Business model for Indian retail sector: The Cafe Coffee Day case In conversation with V.G. Siddhartha, Chairman, Coffee Day. IIMB Management Review, 25(3), 160-170.

31)  Onetti, A., Zucchella, A., Jones, M. V., & McDougall-Covin, P. P. (2012). Internationalization, innovation andentrepreneurship: business models for new technology-based firms. Journal of Management & Governance, 16(3), 337-368.

32)  Osterwalder, A., Pigneur, Y. (2010). Business Model Generation: A Handbook for visionaries, Game Changers, and Challengers. John Wiley & Sons.

33)  Tomkus M. (2014). Identifying Business Models of Banks: Analysis of Biggest Banks from Europe and United States of America. Aarhus University, Business and Social Sciences. Journal of Services Marketing, 13(4), 298-310.

34)  Vahvaselkä, I. (2009). KansainvälinenLiiketoiminta JA markkinointi. Helsinki: Edita.

35)  Wirtz, B. W., Göttel, V., &Daiser, P. (2016). Business Model Innovation: Development, Concept and Future Research Directions, Journal of Business Models, 4(1), 1-28.

 

 

یادداشت‌ها