تحلیل طرحواره‌های شناختی غم و امید در اشعار فریدون مشیری

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 10، شماره 34، اردیبهشت 1399، صفحه 109-122   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

بی تا نوریان^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

امروزه مباحث مربوط به زبان‌شناسی شناختی، مورد توجه محققان عرصۀ ادبیات است. یکی از این مباحث قابل توجه، استعاره مفهومی است که فراتر از کارکرد صرف ادبی به بیان طرحواره‎های تصویری ذهن شاعر یا هنرمند می‎پردازد. در بلاغت گذشته، استعاره را صرفاً مربوط به زبان می‌دانستند و برای زیبایی کلام از آن استفاده می‌کردند. امروزه استعاره تنها مقوله‎ای زبانی نیست، بلکه برخی از متخصصان علوم شناختی بر این باورند که به طور کلی تفکر انسان، استعاری است. بنابراین از نظرگاه معناشناسان، استعاره به هرگونه فهم و بیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموس اطلاق می‌شود. فهم استعاره مفهومی یا شناختی باعث کشف و شناخت منظومه فکری شاعر می‌شود. زیرا سخنان هر انسانی برگرفته از تجربه‌های زندگی اوست. فریدون مشیری، از جمله شاعران معاصر است که به عنوان شاعر غم و عشق و طبیعت و انسان معروف است و به نظر می‌رسد که به خاطر همین درون‌نگری ژرف، جهان ذهنی او درگیر موضوعاتی چون غم هستی‌شناسی و انسان‌شناسی و امید برای رسیدن به عالمی بهتر و والاتر بوده است. این پژوهش با استفاده از الگوی استعارۀ مفهومی در زبان‌شناسی شناختی به توصیف و تحلیل طرحواره‎ها و نگاشت‎های مربوط به مفهوم غم و امید در اشعار فریدون مشیری می‎پردازد و به این نتیجه می‌رسد که سروده‎های او ریشه در بسیاری از تجربیات زیست فردی و اجتماعی وی و توجه درونی او به مقولهءعشق و جهان روشن اندیشگانی و آرمانی وی دارد.

کلیدواژه‌ها

استعاره مفهومی؛ طرحواره‎های شناختی؛ فریدون مشیری؛ غم؛ امید

مراجع

افراشی، آزیتا؛ سیدمصطفی عاصی، کامیار جولایی، (1394)، «استعاره‌های مفهومی در زبان فارسی؛ تحلیلی شناختی و پیکره‌مدار»، زبان‌شناخت، سال ششم، شماره 2، پیاپی 12، صص 39- 61.

جاحظ، ابوعثمان عمروبن بحر (1947)، البیان و التبیین، قاهره، مکتبه الخانجی.

حاجی مزدارانی، مرتضی و روح الله تیموری، (1395)، «تحلیل مضامین عاطفی اجتماعی در شعر فریدون مشیری»، همایش ملی ادبیات غنایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف­آباد.

دهباشی، علی (۱۳۷۸) به نرمی باران، جشن نامه فریدون مشیری، تهران: سخن. 

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1388)، صور خیال در شعر فارسی، تهران:آگاه، چاپ سیزدهم.

فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی؛ نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.

کریمی، محمدیوسف (۱۳۸7)، زندگی‌نامۀ مشهورترین شاعران ایران، تهران: آوینا.

قاسمی، زهرا و محبوبه خراسانی(1396)، تعامل و تقابل استعاره های مفهومی «زن» و «مرد» در شعر سیمین بهبهانی،نشریه مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال هفتم، شماره پیاپی24، صص61-76

لیکاف، جورج، جانسون، مارک.(1394)، استعاره‎هایی که با آنها زندگی می‎کنیم، ترجمۀ هاجر آقا ابراهیمی، تهران: نشرعلم.

مشیری، فریدون (1388)، سه دفتر: ابر و کوچه، گناه دریا، بهار را باور کن، تهران: چشمه، چاپ بیست و نهم.

_________ (1381) ، ریشه در خاک: گزیدۀ اشعار، تهران: مروارید.

Teresa, Cabre. (1999). Terminology: Theory, Methods, and Application. Amsterdam: John Benjamin.