بررسی تصاویر زبانی گویش وارکی با رویکرد زبان شناسی زیست‌محیطی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 2، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 34، دی 1400، صفحه 15-47   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2021.1925462.1426

نویسندگان

زهرا حسینی¹؛ رها زارعی فرد^{* 2}

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم.

²استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه جهرم

چکیده

زبان ­شناسی زیست­ محیطی از علوم میان‌رشته ­ای است که اخیراً مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. اهمیت محیط زیست در زندگی روزمرۀ اهالی نقاط مختلف به گونه­ ای است که در زبان روزمره و اصطلاحات و ضرب‌المثل­ های مردم با گویش ­های مختلف نمود پیدا کرده است. در این مقاله سعی شده است ردّ پای محیط زیست در اصطلاحات و ضرب‌المثل­ های گویش وارکی با رویکرد زبان­ شناسی زیست‌محیطی واکاوی شود. روش تحقیق بدین گونه بود که با استفاده از مکالمه و مصاحبه با هشت گویشور بومی، اصطلاحات روزمره جمع آوری شد. گویشوران شامل 4 زن و 4 مرد بین 38 تا 80 ساله بودند. پس از جمع آوری داده ­ها، آوانگاری داده­ ها انجام شد و سپس با توجه به رویکرد زبان ­شناسی زیست­ محیطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تصاویر زبانی زیست­ محیطی بیشتر شامل تشبیه، تمثیل و ضرب‌المثل و کنایه است. در خلق این تصاویر از ویژگی‌های حیوانات و گیاهان استفاده شده است؛ البته درصد استفاده از ویژگی‌های حیوانات بسیار بیشتر از ویژگی‌های گیاهان بوده است. تصاویر مربوط به حیوانات خود در دسته‌بندی‌هایی از قبیل ظاهر حیوان و رفتار حیوان قرار گرفته و شامل حیواناتی چون گوسفند (بره، میش)، الاغ، گاو، گوساله، سگ، بز، خرس، گراز، گرگ، مرغ، قوچ، گربه و شتر و حشرات می­ شود. ویژگی­ های جسمانی حیوانات شامل چاقی، لاغری، قدرت، ضعف، زشتی، زیبایی و غیره و ویژگی­ های رفتاری که بیشتر در این تصاویر دیده می ­شود شامل تندروی، کندروی، عصبانیت، انزوا، سماجت، نادانی، موذی­ گری و غیره می­ شود.

کلیدواژه‌ها

زبان شناسی زیست‌محیطی؛ تصاویر زبانی؛ حیوانات؛ گیاهان؛ ویژگی‌های جسمانی و ویژگی‌های ظاهری

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی 2.pdf

مراجع

1- آهنگر، عباس­علی و خوشخونژاد، امیرعلی. (1397). «مقولۀ نفی و جایگاه آن در گویش لری کهکیلویه». جستارهای زبانی. 9 (5)، 33-1.

2- افرازی­ زاده، سید فیض ­الله. (1392). اصالت واژگان لری: ریشه­ یابی برخی از واژگان پرکاربرد لری در زبان­ های باستانی. اصفهان: انتشارات بهتا پژوهش.

3- امان­ اللهی بهاروند، سکندر. (1370). قوم لر، پژوهشی دربارۀ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران. تهران: انتشارات آگاه.

4- اورانسکی، یوسیف.م. (1358). زبان­ های ایرانی. ترجمۀ علی اشرف صادقی. تهران: انتشارات سخن.

5- بخشیان­فر، قاسم. (1375). توصیف گویش لری ممسنی. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­ شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان.

6- پرمون، یدالله. (۱۳۸۵). طرح ملی اطلس زبانی ایران. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. پژوهشکدۀ زبان­ شناسی، کتیبه­ ها ومتون.

7- پرمون، یدالله؛ محمدی هاشمی، منا و گوشه، صدیقه. (1394). «پسوند گذشته ­ساز در لری کهکیلویه و بویراحمد و رفتار تلفظی آن». زبان­پژوهی، 7 (2)، 64-43

8- ثمره، یدالله. (۱۳۷۸). آواشناسی زبان فارسی. ویراست۲. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

9- حبیبی فهلیانی، حسن. (۱۳۷۱). ممسنی در گذرگاه تاریخ. شیراز: انتشارات نوید.

10- حسینی ماتک، الهه. (1395). «نقدی بر موادی برای مطالعۀ گویش بختیاری». علم زبان، 6 (1)، 148-131

11- حق ­شناس، علی محمد. ( 1384). آواشناسی. تهران: نشر آگاه.

12- حیدری، آرمان؛ ابتکاری، محمدحسین و محققی، عبدالمجید. (1396). «واکاوی مفهوم زن در ضرب­المثل ­های لری با تاکید بر نابرابری جنسیتی». فرهنگ و ادبیات عامه، 5 (17)، 221-195

13- داوری، پریسا و دهقانی، رؤیا. (1396). «بررسی انواع فعل در گویش لشنی». رخسار زبان، 1 (2)، 165-145

14- داوری، پریسا و جانی، ابراهیم. (1397). «بررسی و توصیف زبان ­شناختی انواع ضمیر در گویش لری کامفیروز». ادبیات و زبان­ های محلی ایران زمین، 8 (3)، 61-48.

15- دبیرمقدم، محمد. (1387). «زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی». ادب­پژوهی، 2 (5)، 128-91.

16- رستم­بیک تفرشی، آتوسا. (1394). «روش­ شناسی پژوهش در مطالعات گویشی». زبان­شناخت، 6 (2)، 143-117.

17- رستمی، محسن و سیدی، سعید. (1383). گنجینۀ اقوام ایران: قوم لر. تهران: پشتیبان.

18- رضایی، والی و خیرخواه، محمد. (1394). «رده ­شناسی ترتیب واژه در گویش لری بویراحمدی». ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 5 (4)، 58-41.

19- ضیامجیدی، لیلا و حق ­بین، فریده. (1397). «نمود فعل در زبان لری و گونه ­های آن». مطالعات زبان­ها و گویش ­های غرب ایران، 6 (3)، 110-93.

20- علمداری، هدایت الله. (۱۳۸۹). بررسی و توصیف واجی و ساخت واژی گویش لری رستم. پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات فارس: شیراز.

21- کریمی، امین. (1395). «بررسی فرآیندهای واجی همخوان­ های گویش لری ممسنی بر اساس نظریۀ بهینگی». کنفرانس بین­ المللی هزارۀ سوم و علوم انسانی: شیراز.

22- کشاورزی، سودابه؛ صیادکوه، اکبر و باهنر، شهرام. (1397). «گردآوری و بررسی واژگان و اصطلاحات کم ­کاربرد دامداری در گویش لری دهستان دشت روم». ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 8 (3)، 100-86.

23- گرامی، شهرام. (1371). توصیف ساختمانی گروه فعلی و اسمی در گویش لری بویراحمدی لهجۀ باشتی. پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد زبان­ شناسی، دانشگاه علامۀ طباطبایی: تهران.

24- مجیدی کرایی، نورمحمد. (۱۳۷۱). تاریخ جغرافیایی ممسنی. تهران: انتشارات علمی و   فرهنگی.

25- مدرسی، یحیی. (1384). «گسترۀ گویش­ شناسی نوین». گویش­شناسی، 3 (4)، 22-2.

26- مقیمی، افضل. (1373). بررسی گویش بویراحمد. شیراز: انتشارات نوید.

27- هاشمی، محمدحسین. (1381). «تأملی کوتاه در زبان لری». کیهان فرهنگی، 16 (4)، 49-47.

28- همتی، ابوذر. (1370). فرهنگ تطبیقی واژگان گویش لری ممسنی با واژگان فارسی نو و میانه. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­ های باستانی. دانشگاه شیراز: شیراز.

29 - Anonby, E. J. (2011). Update on Luri: How many Languages? In http://journals.Cambridge.org.

30 - Asher, R. E. (1994). Encyclopedia of Language and Linguistics. Vol 4. Oxford and New York pregamon press.

31- MacKinnon, C (2011). “Lori dialects”. Encyclopædia Iranica 18. New York: Center for Iranian Studies, Columbia University. Online address: http://www.iranicaonline.org/ articles/lori-dialects.

32 -Windfuhr, G. (2009). Dialectology and topics. In: Gernot - Windfuhr (Ed.). The Iranian languages, (pp. 5-42) London / New York: Routledge