سنجش توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی استان اصفهان با بهره گیرى از مدل AHP و TOPSIS

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 10، شماره 39، آبان 1400، صفحه 29-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

الهام افتخاری^{* 1}؛ جعفر گنجعلی²

¹استادیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²مربی گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

شاخص‌های توسعه، عمده‌ترین معیار برای هدفگذاری، برنامه‌ریزی و ارزشیابی طرح‌های توسعه روستایی به شمار می‌آیند که با بهره‌گیری از این معیارها می‌توان میزان پیشرفت و یا تاثیر طرح‌ها و پروژه‌های توسعه روستایی را در رسیدن به اهداف ارزیابی نمود و به همین دلیل آگاهی از نقاط ضعف و قوت مناطق، نوعی ضرورت برای ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها محسوب می‌شود.
بکارگیری رو شهاى علمی به منظور بررسی و سطح بندی مناطق از حیث توسعه یافتگى در جنبه‌هاى مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و غیره، منجر به شناخت میزان نابرابری‌ها گردیده است و معیاری برای تلاش در حوزه کاهش و رفع نابرابرى‌هاى موجود میان آنها نیز محسوب می‌شود. از اینرو، در پژوهش حاضر اولویت‌بندی معیارهای سطح بندی توسعه کالبدی بر اساس AHp ¹ و نرم افزارExpert Choice و رتبه بندی سکونتگاههای روستایی شهرستانهاى استان اصفهان بر اساس تکنیک TOPSIS² و نرم افزار SPSS نتیجه نهایی توسعه یافتگى را مشخص می‌کند. نتایج پژوهش نشان داد که شهرستان‌هاى اصفهان، کاشان، اردستان، فلاورجان، سمیرم، تیران و کرون، فریدن به عنوان شهرستان‌هاى برخوردار، لنجان، گلپایگان، نطنز، نایین، فریدونشهر، چادگان، شهرضا، مبارکه، شاهین شهر و میمه به عنوان شهرستان‌هاى نسبتا برخوردار و شهرستان‌هاى آران و بیدگل، خوانسار، نجف آباد، خور و بیابانک، دهاقان، برخوار، خمینی شهر به عنوان شهرستان‌هاى کمتر برخوردار استان مطرح است.

کلیدواژه‌ها

توسعه کالبدی؛ تصمیم گیری چند معیاره؛ فرآیند تحلیل سلسله مراتبی؛ تاپسیس؛ استان اصفهان

مراجع

آذر، عادل؛ رجب زاده، علی­(1381)، تصمیم­گیری کاربردی، چاپ اول، انتشارات نگاه دانش، تهران.

آسایش، حسین (1385)، برنامه ریزی روستایی در ایران، تهران؛ انتشارات دانشگاه پیام­نور، 311.

آسایش، حسین و استعلاجی، علیرضا (1382). اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه‌ای "مدل‌ها، روش­ها و فنون"، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری.

بدری، سیدعلی؛ اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ جواهری، حسن. (1385)، تعیین سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان کامیاران، تحقیقات جغرافیایی، شماره 82 ، سال بیست و یکم، صص116-130.

بیات، مقصود. (1388)، سنجش توسعه یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشه­ای، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، شماره 33­، دوره بیستم، صص 113-131.

جمعه پور، محمود (­1389­) مقدمه­ای بر برنامه­ریزی توسعه­ی روستایی: دیدگاهها و روشها، تهران: انتشارات سمت، ص 264

خداپناه، کیومرث؛ بیگ محمدی، حسن. (1388)، ارزیابی و طبقه بندی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان اردبیل بر اساس میزان برخورداری از شاخص‌های توسعه، فضای جغرافیایی، شماره 26، سال نهم، صص 1-30.

حسینی ابری، سید حسن(1380) ،مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان، 430.

خسرو بیگی، رضا؛ عنابستانی، علی اکبر؛ تقیلو، علی اکبر. (1390)، سطح‌بندی پایداری روستایی با استفاده از فن تصمیم گیری چند معیاره برنامه ریزی توافقی pc (مطالعه موردی: شهرستان کمیجان)، نگرش‌های نو در جغرافیا، شماره2، سال سوم، صص107-126.

رضوانی، محمدرضا. (1390)، سنجش درجه روستاگرایی با استفاده از مدل تاپسیس فازی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان مرکزی شهرستان خدابنده)، پژوهش‌های روستایی، شماره 1، سال دوم، صص1-31.

زیاری، کرامت الله؛ زنجیرچى، سید محمود؛ کبرى سرخ کمال. (1389)، بررسی و رتبه بندی درجه توسعه یافتگی شهرستان‌هاى استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس، پژوهشهاى جغرافیای انسانى، شماره 72، سال چهل و دوم، صص 17-30.

زبردست، اسفندیار. (1380)، کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای، هنرهای زیبا، شماره 10، دانشگاه تهران، صص 13-21.

شاهنوشی، ناصر. (1385)، تعیین سطوح توسعه یافتگی نواحی شهر مشهد، اولین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد

صفری، رباب؛ بیات، مقصود. (1391)، تعیین سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی استان آذربایجان شرقی با استفاده از تحلیل عاملی و تحلیل خوشهای، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 28، سال سیزدهم، صص 31-48.

غفاری، سید رامین. (1391)، برنامه ریزی و طراحی کالبدی سکونتگاههای روستایی، انتشارات جهاد دانشگاهی استان اصفهان، اصفهان.

غفاری، سیّد رامین(1389)، طرح بهسازی روستایی، تهران؛ انتشارات دانشگاه پیام نور، 212.

قائد رحمتی، صفر و دیگران (1389)، تحلیلی بر درجه توسعه یافتگى شهرستان‌هاى استان سیستان و بلوچستان، آمایش محیط، شماره 9، دوره سوم، صص97-113.

قدسی پور، سید حسن. (1381)، مباحثی در تصمیم گیری چند معیاری، چاپ سوم، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.

مالچفسکی، یاچک. (1385)، سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند معیاری، ترجمه اکبر پرهیزگار و عطا غفاری، انتشارات سمت، تهران.

مرکز آمار ایران. 1390، سرشماری نفوس و مسکن.

معاونت برنامه ریزی استان اصفهان. 1392، سالنامه آماری استان اصفهان

میرکتولی، جعفر؛ حسینی، علی، رضایی‌نیا؛ حسن و عبدالحمید نشاط. (1391) آشکارسازی تغییرات پوششی و کاربری اراضی با رویکرد به مجموعه‌های فازی (مطالعه موردی: شهر گرگان)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 79، سال چهل و چهارم ، صص 33-54.

نسترن، مهین؛ فتاحی، سارا. (1388)، سطح بندی شهرستان‌هاى استان گلستان از نظر شاخص‌هاى توسعه یافتگى با استفاده از روش تحلیل عاملی، جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره1، دوره 1، صص 43-55.

Tolga, Ethem. , Demircan, Levent. , Kahraman, Cengiz. 2005. Operating system selection using fuzzy replacement analysis and analytic hierarchy process, Journal Production economics. No 97. Vol 97, Issue 1, 18 July, 89-117.

Wiley , j Norlnan , R (1957): Urban Geography , london, pp, 77.