فمینیسم و تأثیر آن بر تفاسیر آیات اختلافی بین زن و مرد

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 46، مرداد 1400، صفحه 161-184   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.683430

نویسندگان

فاطمه شاه کوهی¹؛ ابراهیم فلاح²؛ ارسطو میرانی³

¹دانشجوی دوره دکتری الهیات و معارف اسلامی گرایش علوم قرآن و حدیث، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

³استادیار گروه روان‌شناسی دین، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

چکیده

تأثیر جنسیت در فهم متون یکی از مباحثی است که در دهه‌های اخیر در حوزه فهم متون دینی مطرح شده است. با ورود دانش‌های فمینیستی، این نظریه حتی تا خوانش زنانه متون دینی و اسلامی پیش رفته است. هدف این پژوهش ترسیم جایگاه و شخصیت اجتماعی زن در بر تفاسیر آیات اختلافی بین زن و مرد در قرآن کریم است، موضوعی که موجب اتهامات ناروایی علی ‌الخصوص در جوامع غربی به دین مبین اسلام شده است تا با تبیین و جمع عرفی میان روایاتِ به ظاهر معارض مربوط به زن و تشخیص احادیث صحیح از سقیم به رفع شبهات اقدام کند. در این پژوهش سعی گردیده است با روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای مفاهیم تفاسیر با رویکرد عقلی- اجتهادی، از قرن سوم هجری تا قرن پانزدهم ذیل این آیات اختلافی و از دیدگاه مفسران فمینیسم، میزان اثرگذاری این جریان فکری در آثار تفسیری مفسران در تفاسیر آیات اختلافی بین زن و مرد، مورد مطالعه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ زن؛ تفسیر؛ جنسیت؛ حقوق

مراجع

قرآن کریم.

ابن منظور، محمد بن مکرم. ۱۴۰۸ق، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

اکلشال، رابرت. 1385ش، مقدّمه‏ای بر ایدئولوژی‏های سیاسی، ترجمه محمد قائد شرفی، تهران: نشر مرکز.

باطنی، محمود رضا. 1393ش، فرهنگ معاصر پویا: انگلیسی- فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.

جرجانی، الشریف علی بن محمد. 1370ش، التعریفات، تهران : ناصرخسرو.

جوادی آملی، عبدالله. 1386ش، زن در آینه جلال و جمال، چاپ سوم، قم: مرکز نشر اسراء.

دیویدسن، نیکلاس. 1377ش، نقایص نظریه فمینیسم در نگاهی به فمینیسم، ترجمه مؤسسه فرهنگی طه، چاپ اول، قم: انتشارات معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان، چاپ سوم، بیروت: دار القلم.

رشید رضا، محمد. ۱۳۵۴ق، تفسیر المنار، بیروت: دار الفکر.

شعاری نژاد، علی اکبر. 1375ش، فرهنگ علوم رفتاری، تهران: امیرکبیر.

شکورزاده، ابراهیم. 1375ش،فرهنگ اصطلاحات علوم و معارف اسلامی(فارسی- فرانسه)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و دانشگاهی(سمت).

طباطبایی، محمدحسین. 1360ش، المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی.

فضل الله، سید محمد حسین. 1419ق، من وحی القرآن، چ2، بیروت: دار الملاک.

المراغی، احمد مصطفی. ۱۹۸۵م، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مراغی، احمد مصطفی. ۱۹۸۵م، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مصطفوی، حسن. 1385ش، التحقیق فی کلمات القرآن، ج 9، الطبعة الاولی، تهران: مرکز نشر الآثار العلامة المصطفوی.

مطهری، مرتضی. ۱۳۵۳ش، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر. 1375ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

میشل، آندره. 1377ش، پیکار با تبعیض جنسی، ترجمه محمّدجعفر پوینده، تهران: نگاه.

هاشمی رکاوندی، مجتبی. 1372ش، مقدمه‌ای بر روان‌شناسی زن با نگرش علمی و اسلامی، چاپ اول، قم: شفق.

مقالات

حسینی، ابراهیم. 1379ش، «فمینیزم علیه زنان»، کتاب نقد 17، زمستان، صص 150- 175.

مجتهد شبستری، محمد. 1381ش، «زنان، کتاب و سنت»، مجله زنان، ش ۵۷ .