تحلیل اندیشه‌های حکومتی و اجتماعی سید قطب در فی ظلال القرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 46، مرداد 1400، صفحه 209-233   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.683434

نویسندگان

حمید رضا فریدی¹؛ فرج بهزادوکیل آباد²؛ صمد عبداللهی عابد³

¹دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

³دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

سید قطب از شخصیت‌های برجسته و نامدار در تفسیر قرآن و از نظریه‌پردازان توانا در زمینه ایدئولوژی اسلامی است. تحلیل اندیشه‌های وی درباره مسائل حکومت و اجتماع، موضوع این مقاله است. هدف این پژوهش پاسخ به این سؤال است: مهم‌ترین شاخص‌های حکومتی و اجتماعی از نظر سید قطب چیست؟ در این پژوهش با روش کیفی و رویکردی تحلیلی، اندیشه­های اجتماعی این مفسر در مسائل حکومتی و اجتماعی بررسی شده و نتایج زیر حاصل شده است: سید قطب برای فرد و جامعه اهمیت ویژه قائل است و عقیده را دلیل پیدایش جامعه می‌داند. جامعه مطلوب از نظر او، جامعه‌ای دینی است. وی وجود حکومت و عدالت را برای جامعه ضروری می‌داند و بین عدالت و برابری مطلق تفاوت قائل است. سید قطب، در رویارویی تمدن اسلامی با تمدن غربی، جریان‌های سیاسی اسلام سکولار و اصول‌گرایی اسلامی شکل گرفت که عمده‌ترین چالش‌های جهان اسلام است.

کلیدواژه‌ها

سید قطب؛ فی ظلال القرآن؛ حکومت؛ اجتماع؛ سیاست

مراجع

الحسینی، اسحاق موسی. 1377ش، اخوان المسلمین بزرگ‌ترین جنبش اسلامی معاصر، ترجمه هادی خسروشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.

حموده، عادل. 1993م، سید قطب من القریة الی المشنقة(سیرة الأب الروحی لجماعات العنف)، قاهره: دار الخیال.

حنفی، حسن. بی‌تا، الحرکات الدینیة المعاصرة، قاهره: مکتبه دیولی.

خالدی، صلاح عبدالفتّاح. 1380ش، سید قطب از ولادت تا شهادت، ترجمه جلیل بهرامی­نیا، تهران: انتشارات احسان.

عزام، عبدالله. بی‌تا، عملاق الفکر الاسلامی(الشهید سید قطب)، بیشاور: مرکز شهید عزام الاعلامی.

علی­خانی، علی­اکبر. 1386ش، اندیشه­های سیاسی در جهان در اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی فرهنگ و مطالعات اجتماعی.

قطب، سید. ۱۳۵۵ش، زیربنای صلح جهانی، ترجمه سیدهادی خسروشاهی و زین‌الدین قربانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

قطب، سید. 1360ش، مقابله اسلام با سرمایه‌داری و تفسیر آیات ربا، ترجمه: سیدمحمد رادمنش، تهران: انتشارات بنیاد علوم اسلامی.

قطب، سید. ۱۳۶۵ش، آینده در قلمرو اسلام، ترجمه: آیت الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای، مشهد: انتشارات سپیده.

قطب، سید. 1386ش، فی ظلال القرآن، ترجمه: مصطفی خرمدل، ج 1، تهران: نشر احسان.

قطب، سید. 1957-1958م، فی ظلال القرآن، بیروت: دار احیاء الکتب العربیه.

قطب، سید. 1993م، المستقبل لهذا الدین، قاهره: دار الشروق.

قطب، سید. 2001م، السلام العالمی والاسلام، قاهره: دار الشروق.

قطب، سید. بی‌تا، معالم فی الطریق، بی‌جا: منبر التوحید و الجهاد.

قطب، سید. ۱۳۶۳ش، عدالت اجتماعی در اسلام، ج1، ترجمه: محمدعلی گرامی و سیدهادی خسروشاهی، قم: انتشارات مصطفوی.

قطب، سید. ۱۳۷۸ش، نشانه­های راه، ترجمه محمود محمودی، تهران: انتشارات احسان.

کتب انگلیسی

Calvetr, Jahn. (2010). Sayyid Qutb and the origins of radical Islamism, New York: Chichester.

 

مقالات

البدری، جمال. 2003م، «پیشگامان بیداری اسلامی در مصر»، مجله معرفت، شماره 121.

رمضان زاده، فرهاد. 1398ش، «واکاوی افراط گرایی دینی و نقش تعلیم و تربیت اسلامی در مهار آن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال دهم، شماره39.

مرادی، مجید. 1382ش، «تقریر گفتمان سید قطب»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 21.

منظمی، علی. 1375ش، «سید قطب نویسنده معاصر مصر»، مجله زبان و ادبیات، شماره 139 و 140.