بررسی درجات قتل عمد بر مبنای عنصر روانی با تأکید بر نصوص قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 46، مرداد 1400، صفحه 577-597   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.683450

نویسندگان

حمیدرضا دژن¹؛ مهدی صبوری پور²؛ محمود روح الأمینی³؛ سیدمهدی احمدی موسوی⁴

¹دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران

²استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ‌ایران

³استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ‌ایران

⁴استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران

چکیده

در نظام تقنینی ایران بر خلاف سایر نظام‌های حقوقی درجه بندی قتل به رسمیت شناخته نشده است. حال سؤال مهم این است، چگونه‌ می‌توان‌ بین «معیار نـوعی» کـه در «اقدام نوعـاً موجـب قتـل بـر دیگری» ملاک است با معیار‌ شخصی‌ که‌ در «آگاهی و توجه مرتکب» مبناست، جمع کـرد؟ پاسـخ آنکه از نظر مادی و خارجی، اقـدام‌ مـرتکب باید بر اساس معیار نوعی یعـنی از دید «انـسان متعـارف» در غالب موارد موجب قتل بر‌ دیگری‌ شود نمی‌رسد و قتل غیر عمـدی، اما از نظر رکن روانی، نیز باید احراز شود که مرتکـب‌ نسبت‌ به این امر، آگاه و متوجه بـوده اسـت‌. در این مقاله ضمن تحلیل مفهوم شناسی قتل عمدی فقهی و کلاسیک به بررسی درجات آن با توجه به شدت قصد مجرمانه پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که نوع درجه بندی هم در میزان مجازات مرتکب مؤثر است و هم می‌تواند منطبق با اصول عدالت کیفری باشد.

کلیدواژه‌ها

تقصیر جزایی؛ رکن روانی؛ جرائم عمدی؛ فقه و حقوق

مراجع

قرآن کریم.

اردبیلی، محمدعلی. 1392ش، حقوق جزای عمومی، جلد اول، تهران: نشر میزان.

اردبیلی، محمدعلی. 1392ش، حقوق جزای عمومی، جلد دوم، تهران: نشر میزان.

اعتمادی، امیر. 1396ش، حقوق کیفری اختصاصی تطبیقی، تهاجم علیه اشخاص، تهران: نشر میزان.

آقایی نیا، حسین. 1396ش، جرایم علیه اشخاص(جنایات)، تهران: نشر میزان.

خویی، سیدابوالقاسم الموسوی. 1975م، مبانی تکملة المنهاج، 2جلد، نجف: مطبعة الآداب النجف الأشرف.

سیهوند، امیرخان. 1375ش، جرایم علیه اشخاص، تهران: نشر مجد.

شکری، رضا. 1396ش، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران: نشر مهاجر.

شهید اول، محمد بن مکی العاملی. 1414ق، الدروس، ج3، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

شهید اول، محمد بن مکی العاملی. 1414ق، القواعد والفوائد(فی الفقه والأصول والعربیة)، ج2و3، تحقیق سید عبدالهادی حکیم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

شیخ طوسی، محمد بن حسن. 1416ق، کتاب الخلاف، ج5، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

صادقی، محمدهادی. 1387ش، جرایم علیه اشخاص(صدمات جسمانی)، تهران: نشر میزان.

عمید، حسن. 1359ش، فرهنگ فارسی، ج3، تهران: نشر تهران.

فیض، علیرضا. 1364ش، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، تهران: نشر طبع.

گلدوزیان، ایرج. 1372ش، حقوق جزای اختصاصی، ج1، تهران: نشر دانشگاه تهران.

گلدوزیان، ایرج. 1378ش، بایسته­های حقوق جزای عمومی، تهران: نشر میزان.

گلدوزیان، ایرج. 1391ش، محشای قانون مجازات اسلامی، تهران: نشر مجد.

محقق حلی، شیخ ابوالقاسم نجم الدین. بی تا، المختصر المنافع فی فقه الإمامیة، سلسلة الینابیع، ج4، بی جا: بی نا.

مرادی، حسن. 1396ش، جرایم علیه اشخاص(جنایات)، تهران: نشر میزان.

مکارم شیرازی، ناصر. 1364ش، تفسیر نمونه، ج1، قم: دار الکتب الاسلامیه.

میرمحمدصادقی، حسین. 1392ش، جرایم علیه اشخاص، جلد اول، تهران: نشر میزان.

مقالات و کتب انگلیسی

Elliot, Catherine and Frances Quinn (2006), Criminal Law, 6th ed., London: Pearson- Longman.

Wasserstrom, Richard A. (2000), “H. L. A. Hart and the Doctrines of Mens Rea and Criminal Responsibility” in: University of Chicago Law Review, Vol. 35, No. 1.

 

مقالات

عبداللهی علی بیک، حمیده. 1383ش، «قاعده اضطرار»، مجله مطالعات قرآنی، ش36، صص89-23.