تاثیر نظام امّت و امامت شهید بهشتی در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

دوره 8، شماره 28، تیر 1400، صفحه 57-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2021.1885781.1215

نویسندگان

سجاد پناهی¹؛ علی محسنی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری اندیشه‌های سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²استادیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تبیین نقش کلیدی ولی فقیه برای هدایت جامعه اسلامی مردم‌سالار می‌باشد. در این راستا، سوال اصلی پژوهش این است که آیا نظریه امّت و امامت شهید بهشتی توانسته جایگاه و موقعیت ولایت فقیه را با رعایت حق تعیین سرنوشت برای مردم تبیین نماید؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که شهید بهشتی به عنوان مروج اندیشه دینی توانست آزادی الهی را تحت عنوان آرمان مهم انقلاب اسلامی ایران در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در قالب حقوق الهی ملّت مهندسی نموده و در سلک یک نرم‌افزار کارآمد در زندگی اجتماعی و محور اصلی اعمال قدرت اسلامی- ایرانی قرار دهد. از آنجایی که مکاتب مادی بویژه مکتب لیبرالیسم با شعار آزادی فردی و اجتماعی، مردم و خواص را به سوی خود می‌کشاند و طرفدارانی هم در بین اعضاء غرب‌گرای مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی داشت، شهید بهشتی با پشتیبانی مبانی اسلامی، آبشخور فکری مکتب لیبرالیسم را مورد انتقاد قرار داد و پرده از شعاری و ظاهری بودن آزادی در مکتب لیبرالیسم برداشته و آن را فاقد ریشه و منشاء الهی می‌دانست و این را یک ضعف و نقص برای این مکتب مادی تلقی می‌کرد. ایشان معتقد بود آزادی، منشاء الهی داشته و با آگاهی مطلق به منصه ظهور می‌نشیند.

کلیدواژه‌ها

ولایت فقیه؛ امّت؛ امامت؛ قانون اساسی؛ مردم‌سالاری؛ شهید بهشتی؛ آزادی

مراجع

قرآن کریم.

بهشتی، محمدرضا (1361الف). اسطوره‌ای بر جاودانة تاریخ (راست قامتان جاودانة تاریخ اسلام). تهران‌: واحد‌ فرهنگی بنیاد شهید انقلاب اسلامی‌.

بهشتی، محمدرضا (1361ب). حزب جمهوری اسلامی: مواضع تفضیلی. بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی. تهران: بقعه.

بهشتی، محمدرضا (1385). حق و باطل از دیدگاه قرآن. تهران: بقعه.

بهشتی، محمدرضا (بی‌تا). بررسی و تحلیلی از جهاد‌، عدالت‌، لیبرالیسم، امامت (مجموعه سخنرانی‌ها). تهران: ستاد برگزاری مراسم هفتم تیر.

بهشتی، محمدرضا 1381). آزادی هرج و مرج، زورمداری. تهران: بقعه.

پورمؤذن، منصور (١٣٨٧). اولین شهید انتقاد از غرب و غرب‌زدگی. پانزده‌ خرداد‌ 5.

جلیلی مراد، آیت‌اله (١٣٩٢). بررسی تأثیر اندیشه حکومت‌داری شهید بهشتی بر شکل‌گیری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامه کارشناسی‌ ارشد، حقوق عمومی. واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی.

خمینی، سید روح‌الله (1386). کتاب البیع. بی‌جا: اسماعیلیان، ج2.

خمینی، سید روح‌الله (1379). صحیفه امام. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینی.

رجایی، غلامعلی (1382). سیرة شهید دکتر بهشتی. تهران‌: شاهد‌.

روزنامة جمهوری اسلامی، 29 خرداد 1358، ص3.

سرابندی، محمدرضا (1386). سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های آیت‌الله شهید بهشتی. تهران: مرکز‌ اسناد انقلاب
اسلامی.

شفیعی دارابی، سید حسین‌ (1372). بهشتی، آئینه‌ تمام‌ نمای تشکیلات مکتبی: بررسی مبانی فکری آیت‌‌اللّه شهید دکتر بهشتی (گزیده گفتارها و نوشتارهای سمینار تبیین اندیشه‌های آیت‌اللّه دکتر بهشتی). تهران: بقعه.

صورت‌ مشروح مذاکرات مجلس نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: اداره کل امور فرهنگی‌ و روابط‌ عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364، ج1-4.

طالبی دارابی‌، ابراهیم‌ (1385‌). انسان و جهان در نظام فکری‌ شهید‌ بهشتی. پگاه حوزه، 185.

کلینی، احمد (1424ق). اصول کافی. تهران: بی‌نا، ج 4.

لک‌زایی، شریف (1385). تأملی در آرای دکتر بهشتی: جایگاه آزادی در نظام سیاسی و تربیتی‌. پگاه‌ حوزه‌، 185.

مذاکرات شورای انقلاب اسلامی، بی‌تا، ج2، ص107، جلسة 31 خرداد 1358.

مهاجری، مسیح (1361). بهشتی و انقلاب. تهران: اوج.

نائینی، محمدحسین (1424ق). تنبیه الامه‌ و تنزیه‌ المله‌. تصحیح و تحقیق سید جواد ورعی. قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.

ورعی، جواد (1393). حق تعیین سرنوشت از دیدگاه امام خمینی. سیاست متعالیه، 4، ص11.

ورعی، جواد و همکاران (1390). مجموعه اسناد و مدارک تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی. قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.

هاشمی، اکبر (بی‌تا). صورت مذاکرات شورای انقلاب اسلامی. به کوشش عباس شیبانی. دفتر اول و دوم (نسخه تایپی).

هدایت‌نیا گنجی، فرج‌الله (1382). اندیشه‌های حقوقی شهید بهشتی. تهران: مؤسسة دانش و اندیشة‌ معاصر‌.