تاثیر کاربرد نیتروکسین و سطوح آبیاری بر صفات کمی و کیفی ارقام کلزا

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

دوره 13، شماره 44، اردیبهشت 1400، صفحه 43-57   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا صفری^{* 1}؛ ابوالفضل فرجی²؛ محمدرضا داداشی³؛ محمد آرمین⁴

¹دانشجوی دکتری زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد گرگان ،دانشگاه آزاد اسلامی ، گرگان، ایران

²مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران.

³گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد گرگان ،دانشگاه آزاد اسلامی ، گرگان، ایران

⁴'گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران

چکیده

به منظور بررسی واکنش کمی وکیفی ارقام پاییزه کلزا به کود بیولوژیک نیتروکسین در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی1395-1394 و 1396-1395در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان بجنورد اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تنش خشکی در سه سطح به صورت بدون تنش، تنش ملایم، تنش شدید به عنوان کرت اصلی و مصرف نیتروکسین به صورت بذرمال در دو سطح کاربرد نیتروکسین و عدم کاربرد نیتروکسین و سه رقم کلزای پاییزه ناتالی، اکاپی و نپتون به صورت فاکتوریل ترکیب شده و به عنوان کرت فرعی بودند. تنش شدید در مقایسه با شرایط بدون تنش سبب کاهش 5/62 درصدی ارتفاع بوته، 3/76 درصدی تعداد شاخه فرعی، 56/45 درصدی تعداد غلاف در بوته، 3/1 درصدی تعداد دانه در غلاف، 52/11 درصدی وزن هزار دانه، 2/19 درصدی عملکرد دانه، 5/5 درصدی درصد روغن دانه و 45/90 درصدی عملکرد روغن دانه شد، بیشترین ارتفاع بوته (156 سانتی متر) و تعداد شاخه فرعی(1/8 عدد) در رقم اکاپی، تعداد دانه در غلاف (8/24 عدد) و وزن هزار دانه (44/3 گرم) در رقم نپتون، عملکرد دانه (2062 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن دانه (933 کیلوگرم در هکتار) در رقم ناتالی و عملکرد پروتئین (321 کیلوگرم در هکتار) در رقم ناتالی و نپتون مشاهده گردید. در مجموع نتایج نشان داد رقم ناتالی، نسبت به سایر ارقام تحمل بیشتری در برابر تنش خشکی دارد. مصرف نیتروکسین موجب افزایش تحمل گیاه کلزا در مقابل تنش خشکی شد.

کلیدواژه‌ها

تنش خشکی؛ رقم؛ کلزا؛ کود بیولوژیک؛ عملکرد روغن

مراجع

اسکندری تربقان. م. و م. اسکندری تربقان. 1394. تأثیر میزان بذر بر عملکرد دانه و برخی ویژگی­های زراعی کلزا در کشت بهاره تحت شرایط دیم، مجله تنش­های محیطی در علوم زراعی. جلد 8، شماره 2: 149 تا 158.

جباری ح. غ. ع. اکبری. ن. ا. خوش خلق سیما. ا. ح. شیرانی راد. ا. اله دادی. ا. و ف. تاجدینی. 1394. بررسی ویژگی­های زراعی، فیزیولوژیک و کیفی کلزا تحت تنش آبی، مجله تنش­های محیطی درعلوم زراعی. جلد 8، شماره 1: 35 تا 49

جباری. ح. ن. ا. خوش خلق سیما. غ. ع. اکبری. ا. اله­دادی. ا. ح.  شیرانی راد. و ع. حامد. 1395. بررسی رابطه سیستم ریشه­ای با روابط آبی کلزا در شرایط تنش خشکی، به­زراعی کشاورزی. جلد 18، شماره 1: 1 تا 19.

حشمتی. س. م. امینی دهقی. و ن. فتحی امیرخیز. 1396. تأثیر کاربرد کودهای زیستی و شیمیایی فسفر بر عملکرد دانه، عملکرد روغن و اسیدهای چرب گلرنگ بهاره در شرایط کمبود آب، علوم گیاهان زراعی ایران. جلد 48،  شماره 1: 159 تا 169.

ربیعی. م. و م. جیلانی. 1391. اثر سطوح کود نیتروژن و فواصل کشت بر عملکرد دانه و خصوصیات مورفولوژیکی کشت دوم کلزا بعد از برنج، فصلنامه دانش نوین کشاورزی پایدار. ص 101 تا 112.

رسولی. س. م. میرزاخانی و  ن. ع. ساجدی. 1391. اثر تلقیح ازتوباکتر، کاربرد کود دامی و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ پاییزه، یافته­های نوین کشاورزی. جلد 7، شماره 2: 113 تا 125.

زمانی نوری. ع. ر. ع. قشقایی. و س. ع. حسینی ابری. 1392. تأثیر نیتروکسین بر عملکرد، اجزای عملکرد و میزان پروتئین لوبیا در شرایط تنش خشکی، اولین همایش ملی توسعه پایدار کشاورزی با کاربرد الگوی زراعی.

سجادی نیک. ر. ع. ر. یدوی. ح. ر. بلوچی. و ه. فرجی. 1390. مقایسه تأثیر کودهای شیمیایی (اوره)، آلی (ورمی کمپوست) و زیستی (نیتروکسین) بر عملکرد کمی و کیفی کنجد، نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 25، شماره 3: 87 تا 101.

شاکری. ا. م. امینی دهقی. س. ع. طباطبایی. و س. ع. مدرس ثانوی. 1391. تأثیر کود نیتروژن و کود بیولوژیک حاوی ازتوباکتر و آزوسپریلیوم بر عملکرد دانه و اسیدهای چرب ارقام کنجد در یزد، نشریه پژوهش­های زراعی ایران. جلد 20، شماره 1: 742 تا 750

شیرانی راد، ا.ح.، نعیمی، م و  نضر اصفهانی، ش. 1389. ازﻳﺎﺑﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ در ارﻗﺎم ﺑﻬﺎره و ﭘﺎﻳﻴﺰه ﻛﻠﺰا. مجله علوم زارعی. جلد 12، شماره 2: 126-112.

قربی. س. ا. ر. صادقی بختوری. ب. پاسبان اسلام. و ح. محمدی. 1396. اثر سطوح مختلف پرایمینگ بذر بر بهبود عملکرد گلرنگ و اجزای آن در شرایط تنش آبیاری، مجله علمی پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی. جلد 9، شماره 31: 42 تا 52.

صفی خانی. س. ع. بیابانی. ا. فرجی. ع. راحمی کاریزکی. ع. ا. قلی زاده. و  م. آذرنیا. 1395. بررسی عملکرد و اجزای عملکرد ارقام بهاره کلزا تحت تأثیر تاریخ­های کاشت و سطوح مختلف کود نیتروژن. نشریه تحقیقات کاربردی اکوفیزیولوژی گیاهی. جلد 3، شماره 2: 53 تا 66.

عمادی. ن. ا. ح. ر. بلوچی. ح. ر. و ش. جهانبین. 1391. اثر تنش خشکی و تراکم بوته بر عملکرد، اجزاء عملکرد و برخی خصوصیات ریخت شناسی لوبیا چیتی در منطقه یاسوج، مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. جلد 5، شماره 2: 1 تا 17.

فنایی. ح. ر. غ. ع. کیخا. ن. ا. داوطلب. و ف. سراوانی. 1394. بررسی عملکرد و اجزای عملکرد دانه ژنوتیپ­های کلزا در واکنش به کاشت تأخیری، نشریه زراعت (پژوهش سازندگی). جلد 28، شماره 3: 65 تا 73.

قدرتی، غ، ر، 1392، اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و ویژگی­های کمی ژنوتیپ­های امید بخش بهاره کلزا، فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی. جلد 7، شماره 25: 67 تا 82.

کوچکی، ع.ر و خواجه حسینی، م.  1396. زراعت نوین. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 712 ص.

لطفی. پ. ق. محمدی­نژاد. و پ. گلکار. 1391. بررسی تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ­های مختلف گلرنگ زراعی، مجله دانش زراعت. جلد 5، شماره 7: 1 تا 14.

لطیفی­نیا. ا. ن. اکبری. ف. نظریان فیروزآبادی. و س. حیدری. 1396. بررسی تأثیر جهت خطوط کشت، کود زیستی نیتروکسین و مواد سوپر جاذب بر عملکرد و اجزای عملکرد ماشک پهن برگ. نشریه پژوهش­های زراعی ایران. جلد 15، شماره 3: 648-639.

محمدپور وشوایی. ن. م. رمرودی. و ب. ع. فاخری. 1396. اثر تنش خشکی و تلقیح کودهای زیستی بر ویژگی­های کمی و کیفی ماریتیغال، نشریه بوم­شناسی کشاورزی. جلد 9، شماره 1: 31 تا 49.

وطن دوست، ح. ، سید شریفی، ر. ، فرزانه، س. و  حسن پناه، د.  1396. پر شدن دانه و ترکیب برخی اسیدهای چرب روغن کلزا (Brassica napus L) با کاربرد کودهای زیستی و قطع آبیاری. دانش کشاورزی وتولید پایدار. جلد 27، شماره 4: 23-37

یوسفی، ع، 1396، ارزیابی شاخص­های تحمل به خشکی در سه گونه کلزا تحت شرایط محدودیت آبیاری، تنش­های محیطی در علوم زراعی. جلد 10، شماره 2: 257 تا 267.

Abrahemi, M., Gh. A., Akbari, Gh. A., Akbari, and Samadi B., Firozabadi. 2012. Effect of sowing date on seed yield and its components of canola cultivars in varamin region in iran. Seed and Plant. 28: 68-80

Akcura, M., S., Ceri. 2011. Evaluation of drought tolerance indices for selection of Turkish oatlandraces under various environmental conditions. Zemdirbyste-Agriculture. 98(2): 157-166

Arsac, J.F., C. Lamothe., D. Mulard., and J. Fages. 1990. Growth enhancement of maize through azospirillum inoculation: effect of plant genotype and bacterial concentration. Agronomy. 10: 649-654.

Arvin, P., M., Azizi. (2009). A comparison of yield, harvest index and morphological characters of spring cultivars of the oilseed rape species. J. Crop Prod. Electronic Journal of Crop Production. 2: 1-14

Bhatia, V.S., P.S.P., Singh, G.S., Wani, A.V.R., Chauhan, A.K., Kesava Rao, K.,Mishra, K., Srinivas. (2008). Analysis of potential yields and yield gaps of rainfed soybean in India using cropgro-soybean model. Agr. Forest. Meteorol. 148:1252-1265.

Chamorro, A.M., L.N., Tamagno, R., Bezur, and S.J., Sarandon. 2002. Nitrogen accumulation, partitioning and different nitrogen-use efficiency in canola under nitrogen availabilities. Commun. Soil Sci. Plant Anal. 33(3-4): 493-504.

Daneshmand, A.R., A.H., Gh., Shirani-Rad, Gh., Nourmohammadi. and J., Daneshian.  (2008). Effect of irrigation regimes and nitrogen levels on seed yield and seed quality of two rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Iran. J. Crop Sci., 10 (3): 244-261.

Fanaei, H.R., M., Galavi, A., Ghanbari Bongar, M., Solouki. and M.R., Naruoei-Rad. (2008). Effect of planting date and seeding rate on grain yield and yield components in two rapeseed (Brassica napus L.) cultivars under Sistan conditions. Iranian J. Crop Sci., 10(2): 15-30.

Faraji, A., N., Latifi, A., Soltani, and A.H., Shirani Rad. (2009). Seed yield and water use efficiency of canola (Brassica napus L.) as affected by high temperature stress and supplemental irrigation. Agricultural Water Management. 96, 132-140.

Ghasemyan Ardestani, H., Shirani Rad, A. H., and Zandi, P. 2011. Effect of drought stress on some agronomic traits of two rapeseed varieties grown under different potassium rates. Aust. J. Basic & Appl. Sci. 5(12): 2875-2882.

Jenks, M. A., and Hasegawa, P. M. 2005. Plant abiotic stress. Blackwell Publishing Ltd, Oxford, UK. 270 pp.

Kartikeyan, B.C., G.M., Abdul Jaleel., A., Lakshmanan, and M., Deiveekasundaram. (2008).Studies on rhizosphere microbial diversity of some commercially important medicinal plants. Colloids and Surfaces B: Bionterfaces. 62: 143-145.

Majidi, M. 2012. Identification of canola cultivars for drought tolerance in germination Journal of Crop and seedling growth stages using principal component analysis. Production and Processing. 4: 41-52.

Pereyra-Irujo, G.A., and L.A.N., Aguirrezabal, (2007). Sunflower yield and oil quality interactions and variability: Analysis through a simple simulation modek. Agricultural and forest meteorology. 143: 252-265.

Sharma, A.K. 2002. Biofertilizers for Sustainable Agriculture. Agrobios, India 407p.

Shubhra, K., J. Dayal, C. Goswami, and R. Munjal. 2004. Effects of water-deficit on oil

of Calendula aerial parts. Biol. Plantarum. 48:445-448.

Tanveer, U. H., Anser, A., Sajid, M. N., Muhammad, M. M., and Muhammad, I. 2014. Performance of canola cultivars under drought stress induced by withholding irrigation at different growth stages. Soil Environment 33(1): 43–50.

Yasari, E., A. Patwardhan. 2007. Effects of (Azotobacter and Azospirillum)  inoculants and chemical fertilizers on growth and productivity of canola  (Brassica napus L.). Asian J. Plant Sci 6:77-82.

Zahir, A.Z., M., Arshad, and W.F., Frankenberger. (2004). Plant growth promoting rhizobacteria: Applications and perspectives in agriculture. Advances in Agronomy. 81: 97-168.