ارزیابی و پیش بینی تغییرات فضایی و روند رشد شهری با استفاده ازسنجش از دور (مطالعه موردی: شهر قروه)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 13، دوره 17، شماره 4 - شماره پیاپی 61، اسفند 1401، صفحه 1049-1061   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم سامی^{* 1}؛ پوران کرباسی²؛ پیمان کریمی سلطانی³؛ مهتاب سنگین آبادی⁴

¹استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

²دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، مدرس دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

³دانش آموخته دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

چکیده

امروزه رشد جوامع شهری و افزایش جمعیت در طول چند دهه اخیر باعث گسترش بی‌قاعده شهر‌ها به حالت مجزا با بافت اصلی و توسعه آن به‌سوی اراضی زراعی و محیط پیرامون خود شده است. این توسعه بدون برنامه موجب تغییرات کاربری اراضی پیرامونی شهر می‌گردد. در چند دهه گذشته، شهر قروه با رشد و توسعه شهری و شهرک‌های پیرامونی متعددی مواجه بوده که این مسئله، موجب تغییرات کاربری اراضی شهر قروه و نواحی پیرامون آن شده است. هدف این پژوهش بررسی تغییرات کاربری اراضی شهر قروه و ارائه برنامه‌‌ای برای توسعه آتی شهر می‌باشد؛ لذا برای ارزیابی و پیش‌بینی روند تغییرات کاربری اراضی، از تصاویر ماهواره‌ای لندست با سنجنده TM، ETM و OLI در سه مقطع زمانی 1986، 2000 و 2018 استفاده گردید. ابتدا تصاویر با استفاده از روش Neural Network به پنج طبقه، اراضی شهری، اراضی آبی، اراضی دیم، پهنه آبی و اراضی بایر در نرم‌افزار ENVI طبقه‌بندی و سپس صحت سنجی و آشکار‌سازی تغییرات انجام شد. درنهایت، برای پیش‌بینی تغییرات کاربری اراضی شهر قروه برای سال 2031 از سلول‌های خودکار مارکوف استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند کنونی تغییرات کاربری اراضی منجر به تخریب کاربری اراضی کشاورزی پیرامون شهر قروه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

توسعه شهری؛ تغییرات کاربری اراضی؛ سلول های خودکار؛ شهر قروه

مراجع

اصغری زمانی، اکبر؛ احدی نژاد روشی، محسن و خداوندی، عبداله. (1395). رزیابی تحلیلی گستردگی فضایی-کالبدی مناطق شهری و تأثیر آن بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده از GIS  وRS  (مطالعه موردی: شهر شیراز). مجله فضای جغرافیایی، 53، 76-56.

تقوایی، مسعود و سرایی، محمدحسین.(1385). گسترش افقی شهرها و ظرفیت­های موجود زمین، مورد یزد.  مجله پژوهش­های جغرافیایی، 38(55)، 152-133.

حاجی بابایی، سعید؛ زیاری، کرامت الله؛ و ذاکر حقیقی، کیانوش. (1401). سنجش متغیرهای مؤثر در گسترش شهر و شبیه سازی توسعه کالبدی شهر همدان. فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 17(1)، 62-49.

حسین­زاده دلیر، کریم؛ حاجی آقازاده، صفر و نصیری، فاطمه. (1398). تحلیل اثرات پراکنده­رویی شهری در توسعه پایدار روستایی از دیدگاه جامعه محلی )مطالعه موردی: روستاهای ادغام شده در شهر ارومیه). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 14(4)، 965-949.

حسین­زاده، احمد؛ کاشکی، عبدالرضا؛ جاویدی صباغیان، رضا و کرمی، مختار. (1400). پیش بینی تغییرات کاربری اراضی با تأکید بر اراضی انسان ساخت (مطالعه موردی:حوضه آبریز دشت بجنورد(. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 16(4)،. 407 – 418

حسینیون، سولماز. (1385). شهر فشرده، شهر فردا. مجله شهرداری­ها. 73، 15-12.

داداش­پور، هاشم و میری لواسانی، امیررضا. (1394). تحلیل الگوهای فضایی پراکنده رویی در منطقه کلانشهر تهران. برنامه­ریزی فضایی، 16(1)،  146-123.

روستایی، شهریور، احدنژاد روشی، محسن و فرخی صومعه، مینا. (1393). سنجش فضایی گستردگی شهری با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره­ای چند زمانه (مطالعه موردی شهر ارومیه). مجله جغرافیا و برنامه­ریزی، 50، 206-189.

زارعی، رضا و آل شیخ، علی­اصغر. (1391). مدلسازی توسعه شهری با استفاده از اتوماسیون سلولی و الگوریتم ژنتیک (مطالعه موردی: شهر شیراز)، مجله برنامه­ریزی شهری، 11، 16-1.

شیعه، اسماعیل. (1377). مقدمه­ای بر برنامه­ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

ضیاء توانا و محمدحسن و قادرمزی، حامد. (1388). تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیراشهری در فرآیند خزش شهر روستاهای نایسر و حسن آباد سنندج. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 68، 119 -135.

عطا، بهنام، رهنما و محمدرحیم، ارخی، صالح. (1396). ارزیابی و پیش بینی تغییرات و پراکنش افقی شهرها از تصاویر چند زمانه و مدل CA_Markov  (مطالعه موردی: گنبد کاووس). مجله جغرافیایی فضا، 23، 26-40.

Al-shalabi, M., Billa, L., Pradhan, B., Mansor, S., Abubakr, A., & Al-Sharif, A. (2012). Modelling urban growth evolution and land-use changes using GIS based cellular automata and SLEUTH models: the case of Sana'a Metropolitan city. Yemen. Environ. Earth Sci. 70, 425–437.

Burton, E. (2000). The Compact City: Just or just compact? A preliminary analysis.Urban Studies, 37(11), 1969-2007.

Chen, W., Panahi, M., & Pourghasemi, H.R. (2017). Performance evaluation of GIS-based new ensemble data mining techniques of adaptive neuro-fuzzy inference system (ANFIS) with genetic algorithm (GA), differential evolution (DE), and particle swarm optimization (PSO) for landslide spatial modelling. Catena, 157, 310–324.

Cohen, B. (2004). Urban growth in developing countries: a review of current trends and a caution regarding existing forecasts. World Dev, 32(1), 23–51.

Dahal, K.R., Benner, S., & Eric Lindquist, E. (2016). Analyzing spatiotemporal patterns of urbanization in Treasure Valley, Idaho, USA. Appl. Spatial Analysis.

Elkin, T., McLaren, D., & Hillman, M. (1991). Reviving the City: towards sustainable urban development. Friends of the Earth, London.

Foley, J. (2011). Solutions for a cultivated planet. Nature, 478, 337–342.

Foley, J.A., DeFries, R., Asner, G.P., Barford, C., Bonan, G., Carpenter, S.R., Chapin, F.S., Coe, M.T., Daily, G.C., & Gibbs, H.K. (2005). Global consequences of land use. Scientific Research, 309, 570–574.

Hashem, N., & Balakrishnan, P. (2014). Change analysis of land use and modelling urban growth in Greater Doha, Qatar. Ann. GIS 21, 3, 233–247.

Iqbal, M., Rashid, S.M., Sajjad, H., Siddiqui, M.A., & Siddiqui, L. (2012). Anthropogenic impact on land use/land cover in Dudhganga Watershed of Kashmir Valley, India. International Journal of Geomatics and Geosciences, 2(3), 892–900.

Lambin E F. (2001). The causesof land-use and Land-Cover Change: Moving beyond Themyths. Global Environmental, Change, 11, 261–269.

Lubowski, R.N., Vesterby, M., Bucholtz, S., Baez, A., & Roberts, M.J. (2006). Major Uses of Land in the United States, Economic Information Bulletin No. (EIB–14).

Mather, J R., & Sdasyuk, G V. (1991). Global Change: Geographical approaches. Tucson Arizona USA: University of Arizona Press.

Metzger, A.E., McHale, M.R., Hess, G.R., & Steelman, T.A. (2016). same time, same place: analyzing temporal and spatial trends in urban metabolism using proximate counties in the North Carolina Triangle. Urban Ecosyst, 19, 1–18.

Nourqolipour, R., Shariff, M.A.R.B., Balasundram, S.K., Ahmad, N.B., Sood, A.M., Buyong, T. (2016). Predicting the effects of urban development on land transition and spatial patterns of land use in western peninsular Malaysia. Appl. Spatial Analysis, 9, 1–19.

Nozzi, D. (2003). Road to ruin: an introduction to sprawl and how to cure it. Praeger, Westport Connecticut.

Peiser, R. (2001). Decomposing urban sprawl. Town Planning Review, 72(3), 275-298.

Sakieh, Y., Salmanmahiny, A., Mirkarimi, S.H., Saeidi, S. (2016). Measuring the relationships between landscape aesthetics suitability and spatial patterns of urbanized lands: an informed modelling framework for developing urban growth scenarios. Geocarto International.

Soja, E.W. (2013). Regional urbanization and third wave cities. City, 17(5), 688–694.

Sundara, K.K. (2012). Land Use And Land Cover Change Detection And Urban Sprawl Analysis of Vijayawada City Using Multi-temporal Landsat Data. International Journal of Engineering Science and Technology, 4(1), 170-178.

Turner II B L, Skole D, Sanderson S, Fischer G, FrescoL and Leemans R. (1995). Land use land cover change science/research plan. Stockholm (IGBP Report 35).

Williams, K., Burton, E., & Jenks, M. (1996). Achieving the Compact City through Intensification: an acceptable option? The Compact City: a sustainable urban form? E & FN Spoon, London: 83-96.

Williams, K., Burton, E., Jenks, M. (2004), Achieving Sustainable Urban Form. Translation by Moradi Masihe, Tehran: Urban Planning and Processing Company.

Zhang, T.W. (2000), Land market forces and governments role in sprawl. Cities, 17(2), 123-135.