ویژگی های زمین شیمی، محیط ژئودینامیکی و فرایندهای پترولوژیکی سنگ های دیوریت تا گابرویی کمپلکس نطنز

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

دوره 14، شماره 52، آذر 1399، صفحه 69-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

راضیه محمدی^*

استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آشتیان، آشتیان، ایران

چکیده

مجموعه نفوذی نطنز (NIC)در باختر شهرستان نطنز و درنوار ماگمایی ارومیه – دختر واقع شده است. سنگ های آذرین مافیک این مجموعه را گابرو و دیوریت تشکیل می دهند. سنگ های نفوذی گابرو قدیمی ترین واحد محسوب می شوند، زیرا توسط گرانیتوئیدها قطع شده اند. سنگ های نفوذی منطقه همگی متعلق به یک ماگمای مشترک هستند که این ماگما در آشیانه ماگمایی خود پس از اولین جایگزینی دچار تفریق شده است. ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ و الگوی ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮐﻤﯿﺎب نادر خاکی در ﺳﻨﮓﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑـﺎ  ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ و از ﻋﻨﺎﺻﺮ نادر خاکی  ﺳـﺒﮏ (LREE )  ﻏﻨـﯽ ﺷـﺪه اﻧـﺪ.  ﺗﻄـﺎﺑﻖ  اﻟﮕـﻮی ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻋﻨﺎﺻــﺮ ﻧـﺎدر ﺧــﺎﮐﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧــﺪ ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﺧﺎﺳــﺘﮕﺎه مشترک این سنگ ها باشد. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی و ژئودینامیکی صورت گرفته بر سنگ های دیوریتی تا گابرویی محدوه مورد مطالعه، توده های مزبور ماهیت ساب آلکالن ، کالکوآلکالن و متاآلومین تا پرآلومین را نشان می دهند. با مقایسه میزان  H₂O و فشار تخمین زده شده، فاز لیکوئید برای تبلور کانی ها در سنگ های حدواسط نفوذی نطنز باید بین 950 تا 1000 درجه سانتیگراد باشد. درجه حرارت بیش تر برای فاز لیکوئیدی می تواند به علت محتوای بیش تر کلسیم باشد. رفتار عناصر اصلی و فرعی  تبلور تفریقی را به عنوان عمده ترین فرایند مسئول در تکامل ماگمایی نفوذی های نطنز پیشنهاد می نماید. وضعیت عناصر ناسازگار با فرورانش هماهنگی بیش تری دارد. مقدار بالای پلاژیوکلاز در گابروها نشان می دهد که تفریق در فشار نسبتاً بالا انجام شده است. شواهد پترولوژیکی حاکی از شکل گیری توده ها در محیط قوس های آتشفشانی است.

کلیدواژه‌ها

نطنز؛ توده های نفوذی؛ گابرو؛ دیوریت؛ محیط ژئودینامیکی؛ زمین شیمی

مراجع